در جامعه ی امروز نگاه به بدن و جسم انسان دگرگون شده است . بدن که در همه ی دوره ها مورد نظارت و کنترل بوده امروزه به ابزاری تبدیل شده است که فرد با ان هویت خویش را مطرح و نمایان می کند. متاسفانه نگاه ابزاری و مصرفی به زنان، انان را به این سمت سوق داده است که برای کسب هویت ارزشمند باید بدن و ظاهری متناسب با استانداردهای نوین داشته باشند. به طوری که زنان برای بهتر نمایاندن هویت خویش به لوازم آرایشی و اعمال جراحی زیبایی متوسل شده اند . از انجا که ما در این مقاله قصد داریم تا عوامل موثر بر گرایش دختران و زنان ایرانی به استفاده از لوازم آرایشی و خود آرایی را مورد بررسی قرار دهیم با سرکار خانم استاد میرزا جامعه شناس به گفتگو نشستسم.

استاد میرزا جامعه شناس در پژوهشی با عنوان عوامل مؤثر بر خودآرایی زنان در سبک زندگی مدرن 159296 مورد از زنانی که تمایل به خود آرایی داشتند را مورد سرشماری قرار دادند و به نتایجی دست یافتند که در ادامه مورد بررسی قرار می دهیم .
 

تبیان : در گذشته هویت افراد و انسان ها بر اساس جایگاه ها و حتی خانواده تعریف می شد، اما امروزه این مسئله دستخوش تغییراتی قرار گرفته است. با توجه به تبلیغات گسترده ای که از سوی رسانه های مختلف در امر زیبایی و مصرف شده است بدن و اندام ظاهری ملاک هویتی افراد شده است. علت این امر را توضیح دهید؟

دختران و زنان اقدام به خود آرایی و آرایش می کنند تا زیبا تر به نظر برسند ولی در واقع سوال مهم این است که زیبایی چیست ؟

در کل میتوان زیبایی را در قالب مجموعه ای از ادراکات مثبت ذهنی و برابرهای عینی آن در نظر گرفت که از یک طرف با مقولات فرهنگی و اجتماعی ارتباط پیدا می کند و از طرف دیگرسلیقه ها و احساسات فردی در آن تاثیر گذار است.

توجه به ظاهر از گذشته و در جوامع مختلف به نحوی وجود داشته است اما امروزه با توجه به افزایش استفاده ی رسانه‌های جمعی و گسترش جوامع و همچنین دسترسی به مجلات و تبلیغات رسانه ای گرایش زنان به استفاده از لوازم آرایشی و توجه به بدن بیشتر شده است. از آنجا که در زندگی روزمره و تعاملات ما بدن نقش مهمی را ایفا می کند در واقع زنان برای اکتساب چهره ی برتر و ممتاز نسبت به دیگران دست به خود آرایی می زنند .

تبیان : اکثرا دختران و زنان ایرانی از چه سنی به ارایش و خود آرایی علاقه مند می شوند ؟
ما گروه سنی که برای انجام پژوهش مورد بررسی قرار دادیم از 15  تا 45 سال بود اما باید بگوییم استفاده از لوازم آرایشی سن مشخصی ندارد و در جامعه ی ما دختران در سنین نوجوانی و جوانی به خصوص در گروه سنی 22 تا 24 علاقه ی بیشتری به استفاده از لوازم آرایش دارند. 

تبیان :فضای تاثیرپذیری افراد در جامعه امروز به گونه ای شده که  عوامل بیرونی مثل رسانه ها، سلبریتی ها، هنرمندان و ... بر افراد تاثیر می گذارند و در مقابل الگو برداری از ظاهر مورد توجه دختران قرار گرفته است ؛ به نظر شما علت گرایش به زیبا بودن و زیبا کردن در بین زنان بویژه دختران را چه می توان عنوان کرد؟ 
در رابطه با عوامل موثر بر علاقه مندی دختران به خود آرایی باید  گفت که پژوهش های مختلفی که انجام شده نشان می دهد که زمینه های مختلف فرهنگی و اجتماعی و فردی در گرایش دختران به خودآرایی تاثیر داشته است و تحقیقات نشان داده که بیش از انکه عوامل فردی در این زمینه دخیل باشند عوامل اجتماعی در خود آرایی تاثیر گذارند.

زنان و دختران برای داشتن ظاهری بهتر و مطلوب تر، یافتن اعتماد به نفس بالاتر و داشتن روحیه بهتر و آرامش روانی بیشتر ، هم رنگ شدن با جماعت و هم چنین بهبود روابط اجتماعی به خود ارایی مبادرت می کنند.

همچنین نباید از تاثیر عوامل روانی در گرایش به خود آرایی غافل شد . احساسات مثبتی که افراد حین و بعد از آرایش کردن دارند بیشترین تاثیر را در گرایش آنها به خود آرایی داشته است. احساساتی مثل افزایش اعتماد به نفس، افزایش امید به زندگی، افزایش روحیه و ... اینها احساسات مثبتی هستند که افراد با انها سرو کار دارند.

تبیان: یکی از ابزارها برای زیبا کردن ،استفاده از لوازم آرایش می باشد که متاسفانه بر اساس آمار واردات و قاچاق این نوع مواد در کشور رقم بالایی را هم به خود اختصاص می دهد. اما آیا این تفکر در بین دختران و حتی زنان متاهل که هر چه آرایش بیشتر باشد بهتر دیده می شوند درست است؟
بله همینطور است. در خیلی از جوامع غربی اهمیت و نقش زن استفاده ی او از بدنش است و تعریفی که جوامع غربی از زنان دارند مساوی است با آرایش و تغییر بدن و اهمیتی که به این مسائل داده می شود اما این روزها این مسئله در جامعه بارز و مشخص است که نگاه مردان جامعه خیلی تاثیر گذار است. به نحوی که اکثر زنانی که ما با انها مصاحبه کردیم چنین نظری داشتند که باید خودشان را در جامعه بهتر نشان دهند و برای جذب همسر و عدم گرایش همسرشان به زنان دیگر لازم است  که آرایش کنند و در واقع این زنان معتقد بودند که ارایش کردن پایه های زندگی زناشویی شان را محکم می کند.

تبیان : با توجه به اینکه پذیرش اجتماعی به انسان ،شیوه های زندگی کردن در جامعه را می آموزد و به او شخصیت می دهد؛ به نظر شما پذیرش اجتماعی و همچنین تاهل و تجرد چه تاثیری در خود آرایی و آرایش دختران و زنان دارد؟
یکی از عوامل اصلی گرایش زنان به خود آرایی مسئله ی پذیرش اجتماعی است. ما در پژوهشی که انجام دادیم از تکنیک کلایوی که یک نوع تحلیل اطلاعات است استفاده کردیم و در این مورد پذیرش اجتماعی را هم مورد ارزیابی قرار دادیم.

کسب پذیرش اجتماعی شامل کسب پذیرش عموم، کسب پذیرش دیگران مهم، تعقیب کنندگی دوستان، جذب همسر است. در واقع خانم ها برای وفادار نگه داشتن همسرانشان و پیدا کردن جایگاه در بین دوستانشان به آرایش سوق پیدا می کنند .

خیلی از زنانی که با آنها مصاحبه کردیم ابراز کرده بودند که برای آنکه در اجتماع خوب دیده شوند و دربین دوستان و اقوام مورد پذیرش و توجه قرار بگیرند آرایش می کنند در حالیکه عده ای دیگر معتقد بودند که بخاطر جلب رضایت و مقبولیت خانواده و همسرشان آرایش می کنند .  بنابراین باید بگوییم که بین خود آرایی و پذیرش اجتماعی رابطه ی معناداری وجود دارد .

همچنین باید بگویم که با توجه به پژوهش انجام شده ما به این نتیجه رسیدیم که بین تاهل و تجرد هم رابطه وجود دارد. درست است که آرایش در بین دختران مجرد هم دیده می شود اما درصد استفاده از لوازم آرایش در بین زنان متاهل بیشتر است چرا که همانطور که اشاره کردیم عده ی زیادی از زنان متاهل دلیل آرایش خود را جذب همسر عنوان کردند و معتقد بودند که با توجه به بی بند و باری های موجود ساده بودن، مردان را دلزده می کند و باعث می شود که آنان به زنان بدحجاب سوق پیدا کنند .

تبیان: نظرتان درباره ی نگرش مذهبی چیست ؟ آیا نگرش مذهبی باعث می شود که افراد تمایل کمتری به آرایش داشته باشند؟

به طور عقلانی و طبیعی اگر بخواهیم به این مقوله نگاه کنیم باید بگوییم که نگرش مذهبی بنا به دلایلی که جداگانه جای بحث دارد باعث می شود که افراد تمایل کمتری به ارایش داشته باشند اما ما با توجه به تحقیقانی که انجام دادیم به این نتیجه رسیدیم که گرایش مذهبی برخود آرایی و آرایش افراد تاثیر چندانی ندارد .زنان زیادی بودند که خودشان را پایبند به مناسک مذهبی مثل نماز و قرآن می دانستند اما معتقد بودند که این اعتقادات مذهبی یک امر ذاتی است و ما در چار چوب ملاک های دینی آرایش می کنیم .آنها معتقد بودند که آرایش جزئی از زندگیمان است و هیچ صدمه ای به اعتقادات مذهبی مان نزده است.

گروه دیگری  معتقد بودند که گرایش شان به خود آرایی بخاطر ضعف در باورهای دینی شان از کودکی است . نظر این گروه این بود که که اگر اعتقاداتشان محکم بود هرگز سمت آرایش نمی رفتند.

بنابراین نظراتی که در رابطه با آرایش و گرایش مذهبی وجود دارد تا حدودی متغیر است و قطعیتی در این زمینه وجود ندارد .

تبیان : شما برای کنترل استفاده از لوازم آرایشی چه روش هایی را پیشنهاد می کنید؟
پژوهش های صورت گرفته نشان می دهد که  خود آرایی برای زنان علارغم یکسری پیامدها و اثار منفی ، موفقیت ها، مزایا و اثرات مثبتی در زندگی فردی و کنش ها و روابط اجتماعی داشته است؛ به همین خاطر این زنان دلیل تمایل به خود ارایی را احساسات مثبت ناشی از خود آرایی دانستند اما اینکه چه راهی می توان برای کنترل استفاده از لوازم ارایشی پیشنهاد کرد باید بگوییم که کارهای فرهنگی بیشترین تاثیر را خواهند داشت. همچنین مقالات و مجلات مختلفی که چاپ می شوند می توانند تاثیر گذار باشند.

مسئل اقتصادی و سیاسی مثل بیکاری، مشکلات خانوادگی ، ضعیف شدن باورهای دینی ،هجمه ی رسانه های غربی و...  هم در گرایش به خود آرایی بی تاثیر نیست .

لازم است که زنان و دختران ما به این باور برسند که همه چیز در ظاهر خلاصه نمی شود و اهداف بالاتری وجود دارد و وظیفه ی ما اشاعه و تبلیغ اهداف بالاتر در جامعه است . هدف های والاتر از جنبه های دینی مثل ملاک برتری، تقوا، کمک به دیگران ، خیر بودن و...اینها جنبه هایی است که زنان می توانند انها را در خود پرورش دهند . هدف های والاتر در مسائل اقتصادی و مالی مثل کار کردن زنان، تاثیر گذار بودن آنان در مسائل اقتصادی و تولید چرخه ی کار. همچنین  خانم ها در خانه می توانند مادر و همسر خیلی خوبی باشند . همین که زنان ما به این خود باوری برسند و هدف های والاتری برایشان تعریف شود باعث می شود که زنان جایگاهی پیدا کنند که از آن نگاه ابزاری خارج شوند . در نهایت اینکه ما بتوانیم خود باوری را در زنان ایجاد کنیم و انان را به این باور برسانیم که هدف و ارزش زنان تنها نشان دادن ظاهرشان نیست  در این زمینه تاثیر گذار خواهد بود.