جشن عید سعید فطر

شیوه های بروز شادی در روز عید فطر متأثّر از فلسفه و دلیل عید قرار دادن این روز است، اگر شادی برای انجام تکلیف است باید شیوه های شادی نیز همسو با ادای تکلیف باشد.

در این جا چند نمونه از شیوه های شادی در فرهنگ معصومان علیهم السلام اشاره می شود:

1- شاد کردن دیگران

ائمه علیهم السلام سرور این روز و شادی آن را به شکل های مختلفی به دیگران منتقل می کردند. مثلًا روایات متعددی درباره آزادی برده ها در این روز در سیره ائمه علیهم السلام آمده است. آنها در شب عید برده ها را آزاد می کردند و برده های دیگر را جایگزین آنها می نمودند.^[1]

2- تکبیر و تحلیل

یکی دیگر از جلوه های سرور در این روز و شب قبل از آن، سر دادن شعارهای توحیدی است. رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمود:

دو عید فطر و قربان را با تهلیل (لا اله الا الله)، تکبیر (اللّه اکبر)، تحمید (الحمدللّه) و تقدیس (سبحان اللّه) زینت دهید.^[2] خود پیامبر صلی الله علیه و آله نیز همین گونه عمل می کرد و در روز عید فطر و قربان در حالی که صدایش را به تکبیر بلند می کرد خارج می شد.^[3]

3- پاکیزگی و طهارت

از دیگر جلوه های شادی، پاکیزه کردن خود و استفاده از بوهای خوش و.. .

است. امام صادق علیه السلام می فرمود:

کسی که روز عید نمی تواند در جماعت مردم شرکت کند، پس غسل کند و خود را به آنچه یافت خوش بو کند و به تنهایی نماز بخواند، همان طور که در جماعت می خواند.^[4] نیز نقل شده است که:

پیامبر صلی الله علیه و آله وقتی بوی خوش و عطر روز فطر به دستش می رسید، از زنانش شروع می کرد.^[5]

4- کمک به مستمندان

هرچند در این روز زکات فطره واجب شده است، اما کمک به مستمندان در این روز منحصر به فطریه نیست و رفتار پیامبر صلی الله علیه و آله نشان می دهد که مردم باید در این روز نسبت به فقرا ایثار و گذشت قابل توجهی انجام دهند.

ابن اثیر می نویسد:

پیامبر صلی الله علیه و آله پس از نماز عید فطر و ایراد خطبه از منبر فرود آمد و از میان صف های جماعت، خود را به جمع زنان رساند و در حالی که بر دست بلال تکیه داده بود زنان را موعظه کرد، آن گاه بلال لباس خود را گسترد تا زنان صدقه های خود را در آن بریزند و زن ها نیز یکی پس از دیگری دستبندهای بزرگ و کوچک و گوشواره های خود را در می آوردند و درون آن می ریختند.^[6] معلوم می شود که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مردم را در این روز به کمک کردن به مستمندان تشویق می کرده است.

5- به زیارت رفتن

یکی از مسائلی که در عید فطر سفارش شده زیارت امام حسین علیه السلام است.^[7] و کسانی که امکان رفتن به زیارت آن حضرت را از نزدیک ندارند مناسب است آن حضرت را از راه دور زیارت کنند و زیارتهایی که برای آن حضرت در مفاتیح الجنان آمده است بخوانند.

پی نوشت ها

[1] . بحارالانوار، ج 98، ص 188 ..

[2] . «زينوا اللّه العيدين(فطر- قربان) بالتهليل و التكبير و التحميد و التقديس»، كنزالعمال، حديث 24094 و 24095 ..

[3] . بحارالانوار، ج 91، ص 188 ..

[4] . «من لم يشهد جماعة الناس يوم العيد فاليغسل و اليتطب بما وجد وليصل وحده كما يصلى فى الجماعه»، وسايل الشيعه، ج 5، ص 115 ..

[5] . «كان رسول اللّه صلى الله عليه و آله اذا اتى بطيب يوم الفطر بدء بنسائه»، كافى، ج 4، ص 170 ..

[6] . ابن اثير، جامع الاصول، ج 7، ص 89 ..

[7] . بحارالانوار، ج 101، ص 100 ..

یکی از اعیاد بزرگ مسلمانان عید فطر است که در پایان یک ماه عبادت و بندگی انجام می شود. سؤال این است که: چرا چنین روزی به عنوان عید مطرح شده است؟

کاوشی کوتاه در روایات، ما را به فلسفه و دلایل متعددی که موجب شده روز اول شوال عید نامیده شود راهنمایی می کند. برخی از دلایل آن عبارتند از:

الف) اجتماع برای ستایش

والاترین ارزش این عید به خاطر سپاسگزاری روزه داران از خدای متعال است. بندگان مخلص خدا که هرگونه عبادتی را فقط در سایه توجه خدا به بنده اش می دانند، در این روز به ستایش و تمجید از نعمت های خدا می پردازند و البته با شکوه ترین جلوه آن نیز اجتماعی است که در قالب نماز عید و.. . به وجود می آید و مسلمانان به صورت جمعی به ستایش و تمجید می پردازند.

فضل بن شاذان می گوید: شنیدم که امام رضا علیه السلام می فرماید:

انما جعل یوم الفطر العید لیکون للمسلمین مجتمعاً یجتمعون فیه و یبرزون للّه عزوجل فیمجّدونه علی ما منّ علیهم فیکون یوم عید و اجتماع و یوم فطر و یوم زکاة و یوم رغبة و یوم تضرع لانه اول یوم من السنه یحل فیه الاکل و الشرب، فاحب اللّه عزوجل ان یکون لهم فی ذلک مجمع یحمدونه فیه و یقدسونه؛^[1]

روز فطر، عید قرار داده شد تا برای مسلمانان محل گردهمایی باشد که در آن جمع شوند و به خاطر خدای عزوجل به صحنه آیند و خدا را در برابر نعت هایش به شکوه و بزرگی یاد کنند تا هم روز عید باشد و هم روز اجتماع، هم روز بالندگی باشد و هم روز زکات دادن، هم روز رغبت (و توجه به نعم الهی باشد) و هم روز تضرّع. چون روز عید فطر، روز اول سال است که خوردن و نوشیدن در آن حلال می شود، از این رو خداوند دوست دارد اجتماعی در این روز برای مسلمان ها باشد که خدا را در آن ستایش و تقدیس کنند.

ب) دستمزد عبادت

ماهی که روزه دار آن را پشت سر گذاشته، آکنده از شکوفه های بندگی و عبادت و تحمل گرسنگی و تشنگی و... در راه اعلام این بندگی است.

این کوشش ها باعث می شود انسان مسلمان به پروردگارش نزدیک تر شود و هر لحظه رنگ خدایی به خود بگیرد. در چنین موقعیتی است که خداوند او را شایسته دریافت اجر و پاداش می نماید.

حسن بن راشد به امام صادق علیه السلام گفت: مردم می گویند: آمرزش برای کسی که ماه رمضان را روزه گرفته است، در شب قدر نازل می شود، امام صادق علیه السلام فرمود: «ای حسن! به کارگر بعد از پایان کار دستمزد می دهند و این در شب عید فطر است.^[2]

ج) جشن پیروزی

بنده پرهیزکار و مسلمان روزه دار به دلیل موفّقیت در امتحان بزرگ الهی؛ یعنی روزه گرفتن با وجود تمام تمایلات نفسانی و وسوسه های مختلف، روز عید فطر را جشن می گیرد. آری بنده مؤمن خدا تمام تلاش خود را برای پیروزی در این امتحان بزرگ به کار می برد و دست آخر نیز به خود حضرت حق متوسّل می شود و تقاضای قبولی اعمالش را می نماید.^[3] امام علی علیه السلام می فرماید:

این عید متعلّق به کسی است که خداوند روزه او را قبول کند و پاداش به پا داشتن نماز و شب زنده داری او را بدهد.^[4]

رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمود:

هرگاه روز اول ماه شوّال (عید فطر) فرا می رسد، یک منادی از سوی خدا ندا می دهد:

ایها المؤمنون اغدوا إلی جوائزکم؛^[5] ای مؤمنان! به سوی جایزه هایتان بشتابید.

امام حسن علیه السلام از مردمی که در چنین موقعیت حسّاس و آکنده از دلهره پذیرش یا رد اعمال، به بی خیالی و خنده و تفریح اوقات می گذرانند، شگفت زده می شود و می فرماید:

خدای بزرگ ماه مبارک رمضان را میدان مسابقه قرار داد تا بندگانش در این میدان از طریق فرمانبرداری و اطاعت حق، رضوان الهی را به دست آورند و البته در این مسابقه عدّه ای سبقت می گیرند و رستگار می شوند و عده ای تخلّف کرده و محروم می گردند و کمال تعجب است از خنده کننده بازیگر در چنین روزی که به نیکوکاران پاداش داده می شوند و تقصیر کنندگان در آن روز محروم می شوند.^[6]

د) روز بخشش و غفران

عبادت و ابراز بندگی خالصانه در ماه رمضان، موجبات استحقاق بخشش بنده مؤمن را فراهم می آورد. امام علی علیه السلام در یکی از خطبه های عید فطر فرمود:

ای بندگان خدا کمترین چیزی که به زنان و مردان روزه دار داده می شود، این است که: فرشته ای در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا می دهد: هان! بشارتتان باد ای بندگان خدا که گناهان گذشته تان آمرزیده شد. پس متوجه باشید در آنچه بعد از این ماه انجام می دهید.^[7] نیز در این باره سخن امام علی علیه السلام است که فرمود:

انما هذا عید من غفر له؛^[8]

این روز عید کسی است که مورد بخشش قرار گرفته است.

پی نوشت ها

[1] . من لايحضره الفقيه، ج 1، ص 522؛ وسايل الشيعه، ج 5، ص 141 ..

[2] .« يا حسن! ان القاريجار، يعطى اجرته عند فراغه ذلك ليلة العيد». اصول كافى، ج 4، ص 167؛ من لايحضره الفقيه، ج 2، ص 167. روايات در اين باره زياد است مانند:« ليلة الفطر يستوفى فيها الاجيراجره». بحارالانوار، ج 91، ص 124 ..

[3] .« تقبل اللّه منك و منّا». بحارالانوار، ج 49، ص 105 ..

[4] .« انما هو عيد لمن قبل اللّه صيامه و شكر قيامه». نهج‏البلاغه، حكمت 428 ..

[5] . وسائل الشيعه، ج 5، ص 140 ..

[6] . ان اللّه عزوجل خلق شهر رمضان مضماراً لخلقه يسبقون فيه بطاعته الى رضوانه فسبق فيه قوم ففازوا و تخلف آخرون فخابوا فالعجب كل العجب من الضاحك اللاعب فى اليوم الذى يثاب فيه المحسنون و يخيب فيه المقصرون. من لايحضره الفقيه، ج 2، ص 174؛ وسايل الشيعه، ج 5، ص 140؛ فروع كافى، ج 4، ص 168. اين روايت از امام حسين عليه السلام و ... نيز نقل شده است ..

[7] .« عباداللّه ان ادنى ما للصائمين و الصائمات ان يناديهم ملك فى آخر يوم من شهر رمضان ابشروا عباداللّه فقد غفر لكم ما سلف من ذنوبكم فانظروا كيف تكونون فيما تستانفون». ميزان الحكمه، ج 7، ص 131. تنبيه الخواطر، ص 392 ..

[8] . بحارالانوار، ج 40، ص 326 ..