بنام خدا

چه زمانی شیطان بر انسان مسلط می‌شود؟

شیطان اول فریب مى‌دهد و پس از آن کم کم وارد حرم دل مى‌شود. وقتی انسان حرم دل را براى پذیرش شیطان باز کرد؛ آن وقت شیطان بر او احاطه مى‏ یابد.

 ما در زندگی خودمان همراه با دو دعوت روبرو هستیم : دعوت خدای متعال و دعوت شیطان اما با آنکه قبلا دست شیطان برای ما رو شده است، و فطرت‌های ما با ذات شیطان ناآشنا نیست، به جای قبول دعوت خداوند؛ دعوت شیطان را می پذیریم! قرآن کریم در سوره اعراف آیه ۲۷ می فرماید: یا بَنی‏ آدَمَ لا یَفْتِنَنَّکُمُ الشَّیْطانُ کَما أَخْرَجَ أَبَوَیْکُمْ مِنَ الْجَنَّه؛ یعنی ای فرزندان آدم! هوشیار باشید که شیطان شما را به فتنه نیندازد همان گونه که پدر و مادرتان را از بهشت بیرون نمود.

خب، روشن است که شیطان ما را به چه چیزی دعوت می کند و خدای متعال ما را به چه چیزی دعوت می کند. الشَّیْطَانُ یَعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَیَأْمُرُکُم بِالْفَحْشَاءِ وَاللَّهُ یَعِدُکُم مَّغْفِرَهً مِّنْهُ وَفَضْلًا. یعنی ﺷﻴﻄﺎﻥ، ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺗﻬﻴﺪﺳﺘﻲ ﻭ ﻓﻘﺮ ﻣﻰ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪ، ﻭ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ فحشا ﺍﻣﺮ ﻣﻰ  ﻛﻨﺪ، ﻭ ﺧﺪﺍ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﻮی ﺧﻮﺩ ﻭﻋﺪﻩ ﺁﻣﺮﺯﺵ ﻭ ﻓﺰﻭﻧﻲ ﺭﺯﻕ ﻣﻰ ﺩﻫد.

تعبیر امام سجاد (علیه السلام) این است که وَاَنَا حینَئِذٍ مُوقِنٌ بِاَنَّ مُنْتَهى‏ دَعْوَتِکَ اِلَى الْجَنَّهِ، وَمُنْتَهى‏ دَعْوَتِهِ اِلَى النّارِ. یعنی من دعوت شیطان را قبول می کنم در صورتى که به درستی مى‏ دانم عاقبت دعوت تو به سوى بهشت، و سرانجام دعوت او به سوى آتش جهنم است. بعد امام سجاد در فقره ای از دعای هفدهم صحیفه خطاب به خدای متعال عرض می کند :اَللَّهُمَّ لاتَجْعَلْ لَهُ فى قُلُوبِنا مَدْخَلاً، وَلاتُوطِنَنَّ لَهُ فیما لَدَیْنا مَنْزِلاً. الهى در قلب ما براى او راهى قرار مده، و براى وى در شئون زندگى ما منزلى فراهم نیاور.

در اینجا این سئوال مطرح می شود که چه می شود شیطان در درون ما خانه می کند. یعنی منزل خود را در درون ما بنا می کند؟ وجود مبارک حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) در خطبه هفتم نهج البلاغه پاسخ این سئوال را می دهند. حضرت می فرماید: اتَّخَذُوا الشَّیْطَانَ لِامْرِهِمْ مِلاکاً، وَاتَّخَذَهُمْ لَهُ أَشْرَاکاً. فَبَاضَ وَ فَرَّخَ فِى صُدُورِهِمْ. وَ دَبَّ وَ دَرَجَ فِى حُجُورِهِمْ. فَنَظَرَ بِأَعْیُنِهِمْ وَ نَطَقَ بأَلسِنَتِهِم. یعنی عده ای شیطان را پشتوانه خود گرفتند و او از آنان دامها بافت، در سینه ‏هاشان جاى گرفت و در کنارشان پرورش یافت. پس آنچه مى ‏دیدند، شیطان به آنها مى ‏نمود و آنچه مى ‏گفتند سخن او بود.

استاد ارجمند آیت الله جوادی آملی(حفظه الله تعالی) در توضیح بیان نورانی امام علی(ع) می گویند: شیطان اول فریب مى ‏دهد و پس از آن کم کم وارد حرم دل مى ‏شود. وقتی انسان حرم دل را براى پذیرش شیطان باز کرد؛ آن وقت شیطان بر او احاطه مى‏ یابد. به این ترتیب است که شیطان درون قلب به تخم‏ گذارى مى ‏پردازد: «باضَ و فَرَّخَ» باضَ یعنى تخم‏ گذارى کرد؛ اول تخم مى ‏گذارد و بعد آنها را به جوجه شیطان تبدیل می کند. این جوجۀ شیطان ها در دل انسان به جنب و جوش می پردازند. انسان وقتى به این جا رسید هر چه مى‏خواهد راهش را به سمت و سوی صحیح برگرداند، نمى ‏تواند؛ چرا؟ براى این که شیطان آمد، آشیانه ساخت، تخم‏ گذارى کرد و تخم ‏ها را به جوجه تبدیل نمود و این جوجه ها با گناهان ما که حکم غذا را برای شیطان دارد بزرگ تر و گردن کلفت تر می شوند. بعد از این، کم کم صاحب خانه را منزوى و در یک گوشه اسیر مى‏ کنند، دست و پایش را مى ‏بندند، بعد: فَنَظَرَ بِأَعْیُنِهِمْ وَ نَطَقَ بأَلسِنَتِهِمْ، یعنی با زبان این‏ها حرف مى‏ زنند، آن وقت انسان بیچاره نمى‏داند که گویندۀ شیطان است.

بیرون از خودمان دنبال شیطان نگردیم

پس توجه داشته باشیم که در بیرون از خودمان دنبال شیطان نگردیم. شیطان در درون ما خانه کرده و به جزئی از ما تبدیل شده و افسار ما را به دست گرفته است و از آنجا که شیطان قصد دارد انسان را از طریق دعوت به گناه به ذلت بکشد انسان روز به روز ذلیل تر می شود. ذلیل شدن انسان ارتباطی با مال و سواد و مقام ندارد، یعنی ممکن است فرد با همه ثروتی که دارد به ذلت کشیده شود؛ با همه سوادی یا پست و مقامی که دارد به ذلت کشیده شود. اگر کسی در این عالم به دنبال عزت است، باید بداند که عزت تنها با قبول دعوت خدا و اطاعت از پروردگار حاصل می شود.

منابع: پایگاه خبری تحلیلی طلیعه؛ سخنرانی حجت الاسلام رضا غلامی

پایگاه تبیان،بخش اخلاق و عرفان اسلامی