مرکز یادگیری تبیان
تولد : 287 قبل از میلاد فوت : 212 قبل از میلاد
مقدمه :
ارشمیدس دانشمند , ریاضیدان و فیزیکدان یونانی در سال 287 قبل از میلاد در شهر سیراکوز چشم به جهان گشود.او پسر فیدیاس منجم دربار بود پدرش او را برای تحصیل به اسکندریه واقع در مصر فرستاد. اسکندریه در آن زمان مرکز علم و تجارت بود. او نزد شاگردان اقلیدس ریاضیات را فراگرفت و پس از پایان تحصیل به سیراکوز بازگشت. او هرگز به اسکندریه بازنگشت اما با دانشمندانی از آنجا مکاتباتی برقرار می کرد او مشاور پادشاه سیراکوس شد .
در مورد او داستان جالبی نقل شده است که شاه هیرون دوم بر کار جواهر ساز دربار شک کرده بود و تصور می کرد که او بخشی از طلایی را که برای ساختن تاج شاهی به او داده بود سرقت نموده است و قسمتی از طلا با نقره مخلوط کرده و تاج را ساخته است از ارشمیدس خواست تا این مسئله را برای او روشن نماید ارشمیدس می دانست که فلزات گوناگون وزن گوناگون دارند تنها راه حل مسئله ذوب کردن تاج شاهی به نظر می رسید، تا وزن آن را با همان قدر شمش طلا ناب مقایسه نمایند. اما در صورت تاج شاه باید از بین می رفت و دوباره ساخته می شد و شاه به این کار مایل نبود پس او باید روش دیگری می یافت. در آن روز او در خزینه حمام نشسته بود مشاهده نمود که با آمدن او در خزینه آب خزینه بالاتر آمد او نتیجه گرفت که بدن او مقداری از آب را در خزینه حمام جابه جا نموده است. ناگهان فکری به ذهن او راه یافت او بلافاصله به سمت خانه روان شد و در کوچه های سیراکوز فریاد می زد: اورکا! اورکا! یافتم! یافتم!
او با عجله و سراسیمه به خانه رفت و آزمایشات خود را آغاز نمود. او تصور می کرد که اجسام هم اندازه، مقدار آب مساوی را جابه جا می کنند اما یک شمش نیم کیلویی طلا کوچکتر از یک شمش نقره به همان وزن است در مورد مقدارحجم مساوی طلا و نقره، طلا تقریباً دو برابر نقره وزن داشت و مقدار کمتری آب را جابه جا می کرد. او آزمایش خود را در آب با سه وزنه با وزنهای مساوی تاج شاه، هم وزن آن طلای ناب و هم وزن آن نقره ناب انجام داد و مشاهده نمود که تاج میزان بیشتری آب را نسبت به شمش طلای هم وزن خود پس می راند ولی این میزان آب کمتر از میزان آبی است که شمش نقره هم وزن آن را جابه جا می کند. به این ترتیب ثابت کرد که تاج از طلای خالص ساخته نشده است و جواهر ساز طلا را با نقره مخلوط نموده است. بدین ترتیب ارشمیدس اصل خود را کشف نمود و دریافت که می توان وزن اجسام جامد را با کمک مقدار آبی که جابه جا می کنند اندازه گیری کرد. قانون وزن مخصوص را که چگالی اجسام نامیده می شود با نام «اصل ارشمیدس» می شناسیم. هر جسمی که در آب قرار گیرد به اندازه ی آبِ هم حجمِ خودش سبک تر می شود.
کشفیات ارشمیدس:
ارشمیدس در ریاضیات تبحر داشت. او روشهایی برای اندازه گیری اشکال و حجمهای هندسی مانند مخروط و خط مارپیچ، سهمی، سطح کره و استوانه، سطح و حجم کره، و مخروط ارائه نمود. او منجنیقهایی برای دفاع از یونان اختراع نمود. همچنین به دست آوردن عدد نیز از کارهای او است. به دست آوردن عدد پی نیز از اوست او عدد پی، یعنی نسبت محیط دایره به قطر آن مساوی با 3.14 را بدست آورد. او در زمینه مکانیک نیز قوانینی درمورد سطح شیبدار، پیچ اهرم و مرکز ثقل کشف نمود. دانش تعادل مایعات نیز بوسیله او کشف شد قانون تعادل مایعات برای تعیین وضع تعادل اجسام شناور در مایعات به کار رفت. قوانین اهرم نیز از کشفیات اوست.او همچنین پیچی را کشف نمود که برای آبیاری مزارع و بالا کشیدن آب از آن استفاده می شد.
او روشهای مختلف برای تعیین جذر تقریبی اعداد به دست آورد و از مطالعه آنها معلوم می شود که او با کسرهای متصل آشنایی داشته است. یونانیان در آن زمان برای نمایش اعداد ازعلائم متفاوت استفاده می کردند او روشی برای خواندن و نوشتن هر عدد ابداع نمود. او دو هزار سال قبل از نیوتن و لایب نیتس موفق به اختراع حساب انتگرال شد و در حل یکی از مسائل خویش نکته ای را به کار برد که او را در زمره پیش قدمان ایجاد حساب دیفرانسیل قرار می دهد.
زندگی ارشمیدس با آرامش کامل طی شده است و او فرصت آن را یافته تا نبوغ خود را در جهت خدمت به جهان استفاده نماید او در رفاه و آرامش زیسته است حتی در زمانی که رومیان در سال 212 قبل از میلاد سیراکوز را به فتح نمودند سردار رومی مارسلوس حق اذیت و آزار او را به به سپاهیانش نداد و می خواست او را با خود به روم ببرد با این همه در غلبه رومیان بر شهر سیراکوز او به وسیله یک سرباز مست رومی در سن هفتاد و پنج ساله در سال 212 قبل از میلاد به قتل رسید. و این در حالی بود که در میدان بازار شهر در حال ترسیم یک دیاگرام دایره ای بود سرباز پایش را روی دایره ترسیم شده گذاشت و ارشمیدس بر سر او داد کشید که : دایره های مرا خراب نکن. سرباز با شمشیر خود پیرمرد دانشمند را به قتل رسانید رومیان نیز خود از این اتفاق بسیار متاسف شدند و به جای خود ارشیمدس آثار او به روم فرستاده شدند این آثار تا مدتها نگهداری شدند.مزار او در سیراکوس تا دو قرن بعد از مرگش مورد بازدید توریست قرار می گرفت گفته اند بر مزار او یک سیلندر و یک کره رسم شده بود زیرا او مهم ترین کشف خود را تناسب بین حجم کره و سیلندر می دانست.
