«امروز بیش از هر زمانی جهان به ماما نیاز دارد.» این شعار روز جهانی ماما در سال 2009 بود که هر سال 5 ماه می مصادف با 15 اردیبهشت برگزار می‌شود. شاید اگر از مادران بپرسید ماماها چه کار می‌کنند بگویند در روند زایمان طبیعی این ماماها بودند که به آنها کمک زیادی کردند. در حالی که حیطه خدمات مامایی بسیار وسیع‌تر و از ابتدای تولد تا پایان عمر است و ابعاد مختلف بهداشتی در زمینه بهداشت باروری، مشاوره، آموزش و آگاهی در دوران بلوغ، ازدواج، بارداری، مراقبت از نوزاد و یائسگی را هم شامل می‌شود. این آموزش‌ها ضامن سلامت خانواده است. به همین بهانه با خانم زهرا علوی، کارشناس ارشد مامایی درباره حیطه‌هایی که ماماها می‌توانند به مادران کمک کنند، صحبت کرده‌ایم که با هم می‌خوانیم.

کار مامایی چیست؟

حیطه کار مامایی مخصوص مادران باردار نیست. کار مامایی از درمان یکسری بیماری‌های زنان مانند عفونت‌ها، درمان‌های ساده و اولیه نازایی و مشکلاتی که خانم‌ها در زمینه رابطه زناشویی دارند، انجام اقدامات اولیه در مورد فوریت‌های نوزاد مثل ساکشن، دادن اکسیژن، گرفتن پاپ اسمیر از دهانه رحم و انجام معاینه پستان، گذاشتن IUD و کلیه مراقبت های قبل و بعد از آن، درمان واژینیت‌ها با داروهای مجاز، تجویز دارو و خدمات گسترده دیگر را شامل می‌شود. البته در حیطه زایمان نیز یک ماما می‌تواند زایمان طبیعی را به طور کامل انجام دهد و مراقبت‌های اولیه نوزاد بعد از زایمان همگی در حیطه کار ماماست.

مرز مامایی و تخصص زنان و زایمان

در کل کشورهای دنیا سیستم درمان حالت مرحله‌بندی دارد. در ایران هم باید این‌طور باشد که متاسفانه کمتر شاهد رعایت این طبقه بندی هستیم. در حالی که مراحل اولیه درمان را ماما می‌تواند انجام دهد و فقط در شرایطی که نیاز به تشخیص ویژه یا جراحی وجود داشت می‌توان بیمار را به پزشک متخصص زنان معرفی کرد. جراحی‌هایی مانند لاپاراسکوپی و زایمان سزارین و همه موارد جراحی زنان در حیطه کار متخصصان زنان و زایمان است و در این موارد ماما نمی‌تواند ورود کند.

مراحل اولیه بیماری بر عهده ماما

برخی بیمارها در مراحل اولیه به راحتی توسط ماما قابل مدیریت است اما هرچه بیماری پیچیده‌تر شده مسلما نیاز به دانش بیشتری است که در حیطه پزشکان متخصص زنان و زایمان قرار می‌گیرد. در حال حاضر بیشترین استفاده‌ای که از تخصص ماما می‌شود در بیمارستان‌هاست و اتاق زایمان جایی است که ماما به صورت تخصصی مراقبت‌هایی که مادر باید تا زمان زایمان داشته باشد را انجام می‌دهد. ولی در حال حاضر ماماها در بیمارستان کارها و خدمات دیگری هم انجام می‌دهند.

ماما در زایمان طبیعی تا مرحله آخر همراه مادر است

از زمانی که مادر برای انجام زایمان در بیمارستان بستری می‌شود با معاینه‌ها و کنترل‌های اولیه تا زمانی که به مرحله زایمان برسد و بعد از زایمان آموزش‌های مربوط به شیردهی ماما می‌تواند همراه او باشد. از آنجا که زایمان تجربه‌ای حساس و پراسترس برای هر خانمی‌است و ممکن است بعضی خانم‌ها بسیار طبیعی و آسان این مرحله را پشت سر بگذارند و برخی با مشکل مواجه شوند، اما در هر دو این موارد مادر نیاز به مراقبت ویژه دارد. به همین دلیل باید قبل از بارداری، در طول دوران بارداری، هنگام زایمان و پس از زایمان زیر نظر ماما و متخصص زنان و زایمان باشد. کار دیگری که ماما انجام می‌دهد این است که کنترل کند رحم جمع شده باشد و مسائلی که مادر بعد از زایمان درگیرش است ماما قادر به انجام آن است و حیطه کار تخصصی یک ماما همین است. به این ترتیب می‌توان گفت اگر مادر در شرایط خاصی نباشد و نیاز به جراحی نباشد حتی تا مرحله زایمان نیازی به حضور پزشک متخصص زنان و زایمان نیست.

مادران به ماماها اعتماد کنند

مردم فکر می‌کنند اگر به کسی مراجعه کنند که دانش بیشتری دارد می‌توانند سلامت خود را تضمین کنند در حالی که شلوغی مطب‌های پزشکی و ضیق وقت می‌تواند بسیاری از مادران را مجبور کند وقت زیادی از دست بدهند. در حال حاضر با فرهنگ‌سازی که انجام شده شاید بتوان گفت 70 درصد مادران از کلاس‌های پیش از بارداری و کلاس‌های آمادگی زایمان و دیگر خدماتی که ماما ارائه می‌کند استفاده می‌کنند و این اعتماد هر روز بیشتر می‌شود. مادران باید با کلاس‌های آموزشی دانششان را درباره خودشان بالا ببرند و تا جایی که می‌توانند نیازشان را به حیطه پزشکی کمتر کرده و سلامت خود را حفظ کنند.