تا به حال پای پیاده از محل سکونت‌تان تا دریاچه قدم زده‌اید؟ در دشت‌های بی پایان و سبز با گله اسب‌های وحشی دویده و با گوسفندهای سفید شاخدار سلفی گرفته‌اید؟ دشت‌های شقایق و گل‌های وحشی بهار و تابستان را لمس کرده‌اید؟ بوییده‌اید؟نفس کشیده‌اید درسبزی بی‌پایان دشت؟ و بعد دل‌تان بخواهد در آن دشت بی‌انتها بدوید؟... اینجا سوباتان است.
سرزمین آب، آبادی، کوه، اسب‌های وحشی و روستایی‌های قدیمی. اینجا سوباتان است جایی که آب و ابر و کوه و زیبایی همه جمع است. بهشتی در ارتفاعات گیلان با دشت‌هایی وسیع و مراتعی سرسبز و در ه‌هایی زیبا و بی‌انتها. روستایی بدون دکل برق و آنتن‌های موبایل. بدون صدای ماشین،بوق، ترمز و گاز. اینجا سرزمین شگفتی‌هاست. با هم به آن قدم می‌گذاریم.
سوباتان کجاست؟
سوباتان در 20 کیلومتری غرب لیسار در نزدیکی تالش در استان گیلان واقع شده است. سوباتان از شمال به رودخانه لیسارمی‌رسد و از شرق با جنگل‌های تالش هم مرز است. این منطقه از جنوب به ییلاق‌های آسبومار جوکندان و از غرب به دریاچه نئور متصل است. سوباتان با ییلاق‌های اردبیل 19 کیلومتر فاصله دارد.
این روستای تاریخی، محل سکونت خانواده‌های لیساری است که فقط در بهار و تابستان می‌توانند در آن جا بمانند از بس که زمستان‌های سردی داشته و برف سنگین در این منطقه می‌بارد. سوباتان در ارتفاعی بین 1900 تا 2500 متر از سطح دریا قرار دارد برای همین زمستان‌هایش سرد و طاقت‌فرساست و حتی در تابستان هم می‌توان لکه‌های برف را در ارتفاعات دید.
خانه‌های چوبی هنوز نفس می‌کشند
به غیر از طبیعت بی‌نظیر و کوه‌های سر به فلک کشیده و بوی سبزی و آبادی، اولین منظره‌ای که نظرها را به خود جلب می‌کند، خانه‌های چوبی است. خانه‌های چوبی سوباتان قسمت مهمی‌از بخش سنتی و قدیمی‌سوباتان است.
این خانه‌های چوبی با سقف‌های شیروانی از تکه‌های چوب قهوه‌ای در تابستان هم گرما را در خود نگه می‌دارد و درون آن بسیار گرم است. این خانه‌ها بیشتر از چوب‌های جنگلی لیسار ساخته شده است و تنه اصلی آن از چوب بلوط است. خانه‌های قدیمی‌تر که هنوز سرپا هستند از خانه‌ای چوبی جدید قوی‌تر و مقاوم‌تر به جا مانده‌اند.
قدیمی‌ها خانه‌هایشان را با چوب‌های بلوط می‌ساختند و روی آن را با چوب‌های نازک‌تری به نام «پلک» می‌پوشاندند و بعد داخل دیوارها را با کاهگل پر می‌کردند تا مثل یک عایق جلوی نفوذ سرما و گرما را بگیرد. خانه‌های قدیمی حتی پنجره‌هایشان هم چوبی است و با دو پاره تخته چوبی ساخته شده‌اند. در کنار این خانه‌های چوبی اتاقک‌های چوبی کوچک‌تری به نام «کوم» وجود دارد. كوم‌ها برای نگهداری از گاو و گوسفندها ساخته شده‌اند.
چطور بروید؟
برای رسیدن به سوباتان قدیمی‌ترین مسیر، جاده جنگلی لیسار به سوباتان است. البته قبل از رسیدن به لیسار از هر شهری که هستید باید به رشت برسید. این جاده بیشتر از طرف گردشگران حرفه‌ای استقبال می‌شود.
اما اگر حرفه‌ای نیستید و کودک زیر هفت سال همراه‌تان است، این جاده را انتخاب نکنید. از رشت به هشت پر بروید و از هشت پر به سمت جاده اق‌اولر. البته در هشت پر باید خودروهای شخصی‌تان را جایی پارک کنید و با نیسان‌های محلی به سمت سوباتان رفته و در بازار محلی آن پیاده شوید.
اگر می‌خواهید ازاردبیل به سوباتان برسید اول باید به اردبیل بروید و بعد از آنجا به خلخال و سپس جاده نئور. اگر اهل پیاده‌روی هستید می‌توانید با پیاده‌روی 10 ساعته و استراحت‌های كوتاه بین راه به سوباتان برسید. برای سفر با اتوبوس باید از تهران به آستارا و از آنجا به هشت پر بروید و بقیه ماجرا.
چی بخورید؟
اگر از روستا به سمت آبشار بروید یک بازار محلی سر راه‌تان می‌بینید که در رستوران‌ها با میز و صندلی‌هایی که از چوب درختان جنگلی ساخته شده، سال‌هاست به مهمانان و گردشگران سرویس می‌دهند. در این رستوران‌ها می‌توانید این غذاهای محلی را سفارش بدهید. البته اگر در روستا خانه بگیرید میزبان شما هم می‌تواند این غذاها رابرایتان آماده کند.
سوجا دیلَه
غذایی که با گوشت پر چرب گوسفند پخته می‌شود . گوشت گوسفند را ریز ریز و در مخلوطی از روغن و کره سرخ می‌کنند. بعد کمی‌ماست روی آن می‌ریزند و روی حرارت ملایم می‌گذارند تا جا بیفتد.
مهم‌ترین غذای مردم سوباتان کباب بره است. روبه‌روی در ورودی همه رستوران‌ها یک گوسفند آویزان است. جلوی چشم مشتری از هر بخشی از گوسفند که دلشان بخواهد گوشت می‌برند و همان جا به سیخ می‌کشند و کباب می‌کنند.
پِندیرَه ویسوج یا پنیر سرخ کرده
این غذا با پنیر تازه درست می‌شود. در فصل بهار پنیر تازه را در آب پنیر می‌جوشانند تا کمی‌سفت شود و هنگام برش دادن خرد نشود . بعد از اینکه کمی‌سفت شد آن را به ضخامت یک سانتی متر برش می‌دهند و در روغن محلی سرخ می‌کنند و روی برنج می‌ریزند .
گوزِلی بریان یا بره بریان
غذای مخصوص مهمانی‌ها و جشن‌های رسمی‌مردم سوباتان این غذاست. برای طبخ گوزلی بریان، یک عدد بره کوچک را بطور کامل تمیز می‌کنند و در مقدار کمی‌آب می‌پزند. سپس شکم آن را از مغز گردو و سبزیجات محلی و ادویه پر می‌کنند.
قورتماج
این غذا از شیر تازه گوسفند درست می‌شود و بیشتر چوپانان آن را پخت می‌کنند و به تازگی پایش به رستوران‌های محلی هم رسیده است. برای پخت این غذا، ابتدا آتشی درست می‌کنند و سپس چند قطعه سنگ تمیز از چشمه بر می‌دارند و در آتش می‌گذارند تا کاملا سرخ شود . شیر گوسفند را در کاسه مسی می‌ریزند و سپس سنگ‌های سرخ شده در آتش را داخل کاسه شیر می‌اندازند. شیر کاملا می‌جوشد و حالت ژله ای پیدا می‌کند. این غذا را با نان محلی می‌خورند.
سیرجینَه
صبحانه مخصوص سوباتانی‌هاست. برای پخت این صبحانه دلچسب آرد برنج را در مقداری شیر می‌ریزند و هم می‌زنند و سپس چند عدد تخم مرغ داخل آن می‌ریزند و با کمی شکر و زردچوبه دوباره هم می‌زنند و آن را در ماهیتابه‌ای که روغنش داغ شده، سرخ می‌کنند .
دنبه گوسفند را خرد می‌کنند . پس از داغ کردن و جوشاندن دنبه ، روغن آن کاملا جدا می‌شود و تکه های کوچک دنبه ته ظرف می‌ماند که ترد و بسیار خوشمزه است که به آن جزلق می‌گویند . جزلق را با نان و برنج می‌خورند.
دریاچه نئور،مانده از دوران باستان
دریاچه نئوردر غرب ییلاق سوباتان و در ارتفاعات قرار گرفته است. نئور مرتفع ترین دریاچه یخچالی بازمانده از دوران باستان است. نئور در زبان اوستایی به معنای دریاچه است و همین موضوع ثابت می‌کند قدمت این دریاچه به قبل از اسلام برمی‌گردد. اگر اهل ماهیگیری هستید در این دریاچه که 2500 متر بالاتر از سطح دریاست ، می‌توانید قزل آلاهای منحصر به فردی پیدا کنید که به قزل‌آلای رنگین کمانی معروف است.
این دریاچه حدود 420 هکتار است و عمق متوسط آن به سه الی هشت متر می‌رسد. آب دریاچه در پنج ماه از سال به قطر 80 سانتی‌متر یخ می‌زند. دریاچه نئور بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین دائمی منطقه است. برای رسیدن به دریاچه نئو از سوباتان حدود 20 کیلومتر باید پیاده روی کنید. اگر این مسیر برایتان سخت است باید از نیسان‌های محلی کمک بگیرید.
این آبشار در روستای ورزان در شمال غربی سوباتان واقع شده و فاصله آن تا روستا حدود چهار کیلومتر است. آب رودخانه ورزان از شاخه‌های اصلی رودخانه لیسار است که از چشمه‌های ییلاق‌ها سرچشمه گرفته و در مسیرش هنگام ریزش از صخره‌های عظیم ورزان، آبشاری حدود 30 متر ایجاد می‌كند. مسیر پیاده روی تا آبشار ورزان اصلا سخت نیست و با پیاده‌روی ساده و مشاهده دشت‌های اطراف می‌توانید زیبایی آبشار را از نزدیک ببینید
تا به حال بوته‌های آلوچه را از نزدیک دیده‌اید؟ اینجا سرزمین آلوچه‌های بوته‌ای است که آلچالق نامیده می‌شود. قسمت غرب جنگل‌های لیسار روی تپه‌های کم ارتفاع و پوشیده از چمن بوته‌های آلوچه است. به دلیل سرمای بیش از حد هوا و بادهای تند درختان آلوچه رشد قدی نمی‌کنند و به صورت بوته و درختچه‌های کوتاه شکل می‌گیرند. مردم محلی این روستا و بعضی از گردشگران از آلوچه‌ها برای غذا و البته رب و لواشک استفاده می‌کنند.
فصل رسیدن این آلوچه‌ها همیشه چند نفری را می‌بینید که با ظرف‌هایی که دردست دارند مشغول چیدن آلوچه هستند. در این منطقه همچنین می‌توانید در ماه‌های آخر تابستان قارچ‌های سفید ویژه‌ای پیدا کنید. اواخر تابستان آب و هوای سوباتان سرد می‌شود و نم‌نم باران و مه و شبنم زمین را مرطوب می‌کند تا با اولین تابش خورشید قارچ‌های سفید از زمین بیرون بیایند.
همزمان با طلوع آفتاب سرو کله این قارچ ها هم از دل خاک پیدا می‌شود. قارچ‌ها بیشتر در محل قدیمی‌آغل‌های دامداران رشد می‌کنند. البته برای چیدن این قارچ‌ها باید از افراد محلی کمک بگیرید که خدای نکرده قارچ سمی‌را به جای قارچ سالم از زمین نچینید. حواس‌تان به رنگ‌های غیر طبیعی قارچ‌ها باشد هر رنگ غیرطبیعی باید از طرف افراد محلی و با تجربه تایید شود.
محله‌های اطراف سوباتان
ماجرای سفر به روستای سوباتان به همین‌جا ختم نمی‌شود. این منطقه ملحقات زیادی دارد كه می‌توانید علاوه بر لذت بردن از منطقه سوباتان،سری هم به محله‌های اطراف آن بزنید.
قلعه بین یوردی: در این محله اهالی قلعه بین لیسار زندگی می‌کنند که حدود 70 خانوار هستند. شغل اغلب آنها دامداری است.
مِیلَه بُلاغی: اینجا محله سکونت قوم تخته‌ای لیسار و اهالی داوان است. حدود 50 خانوار دراین مكان سرسبز زندگی می‌کنند که تعداد آنها در فصل تابستان بیشتر هم می‌شود.
بازار: اشتباه نكنید،منظورمان بازار روز نیست. این منطقه هم یكی از محله‌های سوباتان است. اکثر اهالی سوباتان در این محله سکونت دارند و این محل به ساکنین روستای خاصی از لیسار اختصاص ندارد. حدود 300 خانوار در این شهرک ییلاقی زندگی می‌کنند.
کَلَمَر: روستایی در دره پایین دست قلعه بین یوردی است. اهالی آن قشلاق‌نشین هستند و محل سکونت بیش از20 خانوار از دامداران لیساری در این مكان است .
گزنه‌هونی: اهالی این محله از قوم شاندرمن هستند. تا چند سال پیش تعدادی از دامداران به‌صورت دائمی در آنجا زندگی می‌کردند. درگزنه هونی بیش از 50 خانوار کنار هم زندگی می‌کنند .
هُونی‌یَش: در این محله خانواده‌هایی از دامداران لیساری و اهالی لیسار محله اول و دوم و حجت محله و سوست زندگی می‌کنند . تعدادی از دامداران هنوز هم به‌صورت دائمی‌در این محل زندگی می‌کنند .
ماهار – علی حیدر: آخرین روستای شمال غربی سوباتان و مرز بین ییلاق‌های لیسار و خطبه سرا،این منطقه است. در این محل جمعی از هره دشتی ها ، خصوصا طایفه آقاجانی‌ها سکونت دارند. در این روستا و در مسیر بزرگ‌ترین شاخه رودخانه لیسار آبشار زیبایی قرار دارد که کمتر شناخته شده است. به‌دلیل نبودن راه مناسب از سوباتان به ماهار، زیبایی این آبشار آن طور که باید مورد توجه قرار نگرفته است.
برون بالا و پایین: دو روستای جنگلی که پنج کیلومتر با سوباتان فاصله دارند به نام‌های برون بالا و پایین هستند. راه لیسار به سوباتان از بین این دو روستا می‌گذرد. ساکنان این دو روستا دائمی‌هستند و زمستان‌ها را هم در آنجا می‌گذرانند. روستایی‌های این منطقه، مدرسه و مسجد هم دارند.
قلعه سلسال مقابل قلعه خشك
این قلعه تاریخی در پایین‌دست سوباتان واقع شده و تنها اثر تاریخی - معماری در این محل است. قلعه خشک که قلعه‌ای سرسبز است در جهت مخالف قلعه سلسال بدون وجود چشمه‌های جوشان قرار دارد که به آن اقامتگاه بزرگان نیز می‌گویند. قلعه سلسال را لیسار هم می‌نامند. سلسال در لغت به معنی آب خنک و خوشگوار است.
در قدیم در ساخت قلعه‌ها، آب و آب انبار همیشه به عنوان یک موضوع مهم بود به همین دلیل به نظر می‌رسد نامگذاری این قلعه به سلسال با نظریه ای درباره حمل آب بسیار خنک و خوشگوار این قلعه از طریق لوله‌های سفالین (تنبوشه) به آب انبار مرتبط باشد.
قوری دره،گورستان هفت هزار ساله
گورهای بزرگ سنگی قدمت سوباتان را به پنج الی هفت هزار سال پیش می‌رساند. وجود گورهای کلان سنگی در منطقه قوری دره سوباتان این واقعیت را اثبات می‌کند که تاریخ تمدن سوباتان به قبل از اسلام برمی‌گردد. یکی دیگر از آثار تاریخی سوباتان قبرستان زیری در سه کیلومتری شرق این منطقه است که قدمت این منطقه را به تاریخ قبل از اسلام می‌رساند .
در سوباتان چند نوع نان محلی می‌توانید پیدا کنید. اگر با دقت به اطراف نگاه کنید کنار خانه‌های چوبی یا چادرهای دامداران زنانی را می‌بینید که پای بساط نان پزی نشسته اند و نان می‌پزند. این نان‌ها عطر و طعم خاصی دارد كه نباید خوردن آن را از دست بدهید. اگر امكانش را داشته باشید، به همراه آوردن این نان برای مصرف شخصی و حتی سوغاتی پیشنهاد می‌شود.
سوجانون
نوع خاصی نان در سوباتان پخته می‌شود كه خاص بودن آن به دلیل شیوه پخت آن است. به این ترتیب كه برای پختن این نان پس از داغ شدن ساج، چونه‌های خمیر را که قبلا آماده شده با وردنه روی تخته مخصوص خمیر‌گیری به شکل دایره در آورده و آن را روی ساج می‌گذارند. این شیوه نان‌پختن از شیوه زندگی عشایری الگوبرداری شده است.
كومبه، نام دیگر یكی از نان‌های محلی منطقه سوباتان است. برای درست کردن این نان، خمیر را چانه و آن را پهن می‌کنند. سپس خمیر را روی خاکستر داغ آتش می‌گذارند و روی آن راهم با خاکستر داغ می‌پوشانند. نان از دو طرف بالا و پایین پخته و سرخ می‌شود و پس از پختن با پارچه تمیزی خاکسترهای آن را پاک و با روغن محلی روی آن را چرب می‌کنند و با شیر یا چای می‌خورند.
گیاهان دارویی در دشت‌های سوباتان
وقتی در دشت یا پای كوه یا حتی قله آن قدم می‌زنید آنچه می‌توان لذت پیاده‌روی شما را كامل كند،عطر گل‌هایی است كه بین‌تان پیچیده و هوش از سرتان می‌پراند. این گیاهان علاوه بر اینكه عطر بی‌نظیری دارند از نظر دارویی نیز كاربردهای بی‌شماری دارند. با این گیاهان آشنا شوید.
یارپوز یا پونه: فقط کافی است به کناره جوی‌های آب در سوباتان توجه کنید. همه‌جا می‌توانید بوته‌های پونه را پیدا کنید. مردم سوباتان پونه را همراه ماست، ترشی، سالاد و میوههای محلی مصرف می‌کنند. همیشه به خصوص در فصل بهار و تابستان می‌توانید زنان و دختران روستایی را ببینید که کنار جوی آب مشغول چیدن پونه هستند.
بالدِرقان یا گُلپَر: این گیاه یکی از مشهورترین گیاهان دارویی سوباتان است و در اکثر روستاهای اطراف خصوصاً «کَلَمَر» و «گنج‌خانه» می‌روید. گلپر یکی از منابع درآمد روستاییان این منطقه است. سالانه بیش از 50 تن دانه گلپر از سوباتان به بازارها ی استان‌های مجاور فرستاده می‌شود
بومادران : به تراس خانه‌های روستایی قدم بگذارید تا بوی این گل را حس کنید. به این گیاه علف هزار برگ نیز می‌گویند مردم سوباتان از بو مادران برای درمان بواسیر و تب استفاده می‌کنند. بعضی از روستایی‌های این منطقه در زمین‌های روبه روی خانه‌هایشان، بومادران می‌کارند تا کمک خرجشان باشد.
شقایق: این گیاه اوایل خرداد در سوباتان می شكفد. روستایی‌ها معتقدند شیره این گل خودرو خاصیت درمانی دارد.
گزنه : گیاهی با برگ‌هایی پوشیده از خار گزنده که فقط کافی است با سطح پوست تماس پیدا کند و باعث سوزش و خارش شدید شود. سوباتانی‌ها از گزنه هم استفاده دارویی كرده و هم با آن غذا می‌پزند. گزنه را خرد و مثل سبزی پلو «گزنه پلو» درست می‌کنند و با ماهی شور و کره محلی می‌خورند .
چمنزار بیدَه پِشت
این جا بام سوباتان است. تصور کنید چمنزاری وسیع در ارتفاع؛ جایی که به راحتی می‌توانید کل منطقه را زیر نظر بگیرید. این دشت آنقدر وسعت دارد که هواپیماهای کوچک می‌توانند در آن فرود بیایند و محل مناسبی برای برگزاری جشن‌های بومی و ورزش‌های محلی است. این چمنزار وسیع و بی‌نظیر حوضچه کوچک آبی هم دارد که با جمع شدن آب‌های سطحی درست شده است. چمنزار بیده پشت همیشه چراگاه گوسفندان و محل دویدن اسب‌های وحشی است.
