موضوعی که قرآن به طور جزئی از آن سخن می گوید/ مصاحبه
در بیشتر موارد قرآن به شکل کلی سخن می گوید اما عجیب است که همین قرآن نسبت عفت و رابطه زن و مرد بسیار جزئی شده و با حساسیت خاصی جزئیات را بیان کرده است.
مصاحبه از: زهرا اجلال - بخش قرآن تبیان
ابوالفضل بهرام پور، متولد۱۳۲۰ شمسی در شهر زنجان است. کارشناسی ارشد ادبیات و علوم قرآنی از دانشکده الهیات دانشگاه تهران دارد. ایشان مدرس روش ترجمه و تفسیر بوده، موسس دفتر ترجمه و تفسیر دارالقرآن و سازمان تبلیغات اسلامی تهران است.
ایشان از قرآن پژوهان کوشای معاصر است که از سالهای پیش از انقلاب در تالیف کتب درسی با شهید آیت الله محمدحسین بهشتی و شهید باهنر در زمینه ی مسائل قرآنی و دینی همکاری داشته است. همچنین محمد اسماعیل صائنی و عزالدین زنجانی از اساتید برجسته ایشان بوده اند. کوشش و هدف اعلای ایشان ناظر به آسان سازی فهم قرآن برای عامه ی مردم است. دارای تحصیلات حوزوی و دانشگاهی (فوق لیسانس ادبیات و علوم قرآنی از دانشگاه تهران) است.
فرصت را غنیمت دانسته ایم و در باب موضوع حجاب و عفاف در قرآن کریم نکاتی را از بیان استاد طی پرسش و پاسخی خدمتتان عرض می کنیم.
تبیان: قرآن کریم در باب حجاب و عفاف چگونه سخن می گوید؟
قرآن نکته ی کلیدی و مهمی را اشاره می کند و می فرماید؛ دور و بر زنا نزدیک نشوید بنابراین خلوت های پنهانی، صحبت کردن های با لذت، لطیف سخن گفتن با نامحرم، خلخال به پا کردن در مقابل نامحرم همه ی اینها مقدمات و پله های آغازینی هستند که منجر می شوند به آن آخر قضیه.
قرآن غالباً مسائل را به شکل کلی بیان می کند؛ شرک، توحید، جهنم، بهشت، کار خوب، کار بد، عمل الصالحات و ... و غالباً جزییات را خیلی بیان نمی کند لذا بیان جزئیات را به پیامبر صلی الله و علیه وآله و ائمه علیهم السلام سپرده است؛ چرا که در عصری یک سری سوالات مهم و مطرح بوده است که باید پاسخ داده شوند و در عصری دیگر شکل بحث ها عوض می شود.
دیروز شرک بر روی سنگ پرستی و بت پرستی خلاصه می شد، اما الان خیلی غریب است که یک انسان عاقل بخواهد یک تکه سنگ و چوب و آدم سنگی که خودش درست کرده را بپرستد و باید شکل امروزی شرک را پیدا کرد، چرا که آیات قرآن برای همه ی دوره ها و زمان ها می باشد و این مساله ی شرک هم بسیار تأکید شده است و باید مصداق امروزی شرک را پیدا کرد.
- موضوعی که قرآن جزئیات آن را بیان می کند
تبیان: قرآن کریم در باب لحن و چگونه صحبت کردن با نامحرم چه تذکری دارد؟
در بیشتر موارد قرآن به شکل کلی سخن می گوید اما عجیب است که همین قرآن نسبت عفت زنان، رابطه زن و مرد بسیار جزئی شده و با حساسیت خاصی جزئیات را بیان کرده است.
چنانچه در باب سخن گفتن، لحن و نوع کلام قرآن کریم می فرماید؛ با عشوه و ناز صحبت نکنید؛ صدایتان را نلرزانید: فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ .... نکته ای که در این جا در باب این آیه باید توجه شود این است که توجه داشته باشیم قرآن کریم نمی خواهد مرد را به عنوان بیمار روانی مشکل دار معرفی کند؛ در حقیقت این گونه بودن در خلقت مرد است که چنانچه با عشوه و ناز با او سخن بگویی؛ صدایت را بلرزانی تحریک می شود و اگر جوان باشد و تحریک نشود بیمار است و مهم این است که این مسائل را مدیریت کرد.
در جایی می فرماید: زنان زینتشان را بروز ندهند؛ ... وَ لا یُبْدینَ زینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَّ وَ لا یُبْدینَ زینَتَهُنَّ ...
قرآنی که کلی گو است در باب عفت این همه از جزییات سخن می گوید و این همه دقت دارد چرا که بسیاری از مشکلات دنیا درصد بالایی از آنها از روابط ناسالم بین زن و مرد ایجاد شده است.
تبیان: حضرتعالی ریشه ی مشکلات امروز خانواده ها را در چه چیزی می بینید؟
به مردها هم گفته شده که خودتان را حفظ کنید: قُلْ لِلْمُؤْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ اما این نباید بهانه شود که بگوییم خوب مردها نگاه نکنند و من هر جور بخواهم لباس می پوشم! اصل حرف که باید مرد در نگاهش توجه داشته باشد درست است اما دلیل نمی شود من بی بند و بار باشم.
وقتی می خواهند یک کشور را استعمار و بیمارش کنند، سراغ روابط دختر و پسر، روابط زن و مرد می روند. ازدواج ها را سخت می کنند، بازار آزاد را رواج می دهند این یعنی بی بند و باری ، بی خانوادگی. معلوم است این موضوع که این قدر حساس و مهم است قرآن بر روی آن جزئی شده است.
می فرماید: پاهایتان را محکم بر زمین نزنید؛ وَلَا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ .. (نور، 31) که مبادا زینت مخفی که دارند آشکار شود. در آن زمان خلخال، النگوی پا بود. یک زنگوله داشت که روی قوزک پا گیر می کرد و صدا می داد و پا را که زمین می زد آن زنگوله ها توجه مردها را به خود جذب می کرد. قرآن فرمود این کار را نکنید.
امروز هم عده ای از خانم ها که جوراب نمی پوشند، پا را آرایش می کنند، این یعنی که آن، زینتی است که آشکار می کند و لذا آیه می فرماید: این کار را می کنند تا آن زینت مخفی بروز کند: لِیُعْلَمَ مَا یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ .
بسیاری از مشکلات و طلاق های خانواده ها امروز محصول همین عرضه کردن ها و بی بند و باری های زنان است؛ مردی زن می گیرد بعد از چند سال زن به سن و سالی می رسد. زن جوان دیگری جلوه گری می کند بعد مرد چشمش، به آن نگاه می کند بعد بهانه گیری و مشکلات دیگر که الان شاهدش در خانواده ها هستیم.
این نکات را اگر با زبان درست و گویا بیان کنیم، با بی حجاب ها خوب صحبت کنیم آن ها خواهند پذیرفت.
- مراقب زینت هایتان باشید
تبیان: قرآن کریم در باب توجه به مراقبت های جنسی در محیط خانواده و اجتماع چه نظری دارد؟
وقتی می خواهند یک کشور را استعمار و بیمارش کنند، سراغ روابط دختر و پسر، روابط زن و مرد می روند. ازدواج ها را سخت می کنند، بازار آزاد را رواج می دهند این یعنی بی بند و باری ، بی خانوادگی. معلوم است این موضوع که این قدر حساس و مهم است قرآن بر روی آن جزئی شده است.
در سه زمان مردان و زنان، به خانه و اتاق خصوصی برای استراحت پناهنده می شوند: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِیَسْتَأْذِنْکُمُ الَّذِینَ مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ وَالَّذِینَ لَمْ یَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْکُمْ ثَلاثَ مَرَّاتٍ مِنْ قَبْلِ صَلاةِ الْفَجْرِ وَحِینَ تَضَعُونَ ثِیَابَکُمْ مِنَ الظَّهِیرَةِ وَمِنْ بَعْدِ صَلاةِ الْعِشَاءِ ثَلاثُ عَوْرَاتٍ لَکُمْ لَیْسَ عَلَیْکُمْ وَلا عَلَیْهِمْ جُنَاحٌ ...(نور، 58)
بر اساس آیه شریفه 58 سوره نور، خدمتکاران و کودکان نابالغ نمی توانند سرزده و بی اجازه به محل خلوت آن ها وارد شوند و باید در سه موقع که معمولاً زمان خلوت است، برای ورود اجازه بگیرند:
1- قبل از نماز صبح
2- هنگام ظهر که لباس های معمولی را از تن بیرون می آورند
3- بعد از نماز عشا.
در حقیقت آیه بیان می کند بچه های نابالغ وقتی در این 3 زمان به اتاق خصوصی و خلوتگاه پدر و مادر می خواهند وارد شوند به آنها بفهمانید که دق الباب کنند که مبادا چشمشان به لباس خفیف پدر و مادر بیافتد: ... ببیند قرآن در مساله ی عفت چقدر ریز شده و جزییات را بیان می کند.
با توجه به این دقت نظری که قرآن کریم در باب عفت در خانه و خانواده بیان می کند؛ خوب در جامعه که محیط وسیع تری بوده و افراد بیشتری حضور دارند رعایت و تأکید قطعی تر خواهد بود.
تبیان: تذکر قرآن کریم در باب نوع نگاهی که باید در جامعه رعایت شود چیست؟
در مورد نگاه می فرماید: قُلْ لِلْمُؤْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ .... وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ غالباً بکن ٓ نکن هایی که در قرآن از آن ها سخن گفته است با کلمه ی آمنوا، مومنین که هم شامل مذکر می شود و هم مؤنث است؛ اما بحث عفت به قدری مورد حساسیت قرآن است که در این مسأله با هر دو صیغه مذکر و مونت آمده است: به آنها بگو نگاهشان را کوتاه کنید- چشم چرانی نکنید- با چشم مشتری نگاه نکن (نمی گوید چشم را ببند چون اگر ببندد در چاه می افتد)
به واقع کجای قرآن و چه موردی را در قرآن می توانیم پیدا کنیم که به اندازه عفت و مسائل مربوط به آن این چنین ریز و جزئی سخن گفته باشد؟!
تبیان: آیا قرآن کریم در باب عفت تنها به زن ها تذکر می دهد یا برای آقایان هم تذکری وجود دارد؟
به مردها هم گفته شده که خودتان را حفظ کنید: قُلْ لِلْمُوْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ. اما این نباید بهانه شود که بگوییم خوب مردها نگاه نکنند و من هر جور بخواهم لباس می پوشم! اصل حرف که باید مرد در نگاهش توجه داشته باشد درست است اما دلیل نمی شود من بی بند و بار باشم.
تبیان: چگونه می توانیم قاعده و مرزی برای تشخیص محرمات داشته باشیم؟
غالباً بکن ٓ نکن هایی که در قرآن از آن ها سخن گفته است با کلمه ی آمنوا، مومنین که هم شامل مذکر می شود و هم مؤنث است؛ اما بحث عفت به قدری مورد حساسیت قرآن است که در این مسأله با هر دو صیغه مذکر و مونت آمده است
هر چیز که کار را منجر بکند به ضوابط نامشروع جزو محرمات محسوب می شود؛ این یعنی چه؟ آیه ای در قرآن کریم داریم که می فرماید: وَ لا تَقْرَبُوا الزِّنی: نزدیک نشوید به زنا (اسراء، 32)
توجه کنید؛ نکته ای که می خواهیم عرض کنیم بسیار ظریف در عین حال مهم و اساسی است؛ اگر می فرمود: لا تزنوا: دیگر دست دادن، خلوت کردن با نامحرم، خلخال بر پا کردن، حرف زدن با نامحرم، خوش و بش کردن و بیرون گذاشتن مو حرمتش از آیات در نمی آمد.
قرآن نکته ی کلیدی و مهمی را اشاره می کند و می فرماید؛ دور و بر زنا نزدیک نشوید. بنابراین خلوت های پنهانی، صحبت کردن های با لذت، لطیف سخن گفتن با نامحرم، خلخال به پا کردن در مقابل نامحرم همه ی اینها مقدمات و پله های آغازینی هستند که منجر می شوند به آن آخر قضیه.
اینکه می فرماید: لا تقربوا؛ باید همه ی عواملی که کار را منجر به زنا می کند ولو به نتیجه نمی رساند و به زنا نرسد، باید همه ی آنها را ترک کنی؛ از خودنمایی، نمایان کردن زینت، اختلاط زن و مرد نامحرم، بگو بخند با نامحرم؛ همه ی این ها را در قرآن قرب به زنا معرفی می کنند.
این گونه اگر موضوع عفاف و حجاب مطرح شود، بسط داده شود، نکاتش دقیق و به زیبایی برای عزیزان گفته شود، قطعا بدحجاب ها هم قبول خواهند کرد. مثالی می زنیم:
به طور فرض من یک ماشین دارم که بهترین ماشین را هم مدل ماشین خودم می دانم- حالا اگر یک کسی بیاید عکس و فیلم یک ماشین مدل بالاتر و جدید را به من نشان دهد، من را سوار آن ماشین کند و از خصوصیات آن به من بگوید من چه می کنم؟ آنقدر می گوید که من به طمع می افتم. و تمام تلاشم این می شود که به آن برسم؛ وام می گیرم، شبانه کار می کنم تا بتوانم آن را بخرم... خوب به نظر شما چرا من این گونه شده ام؟! چون شناخت و معرفت بود که من را این گونه به سمت آن مورد کشیده است؛ هر آنچه دیده ببینید دل کند یاد ...
