اسمی که بوسیله حرکات اصلی فتحه-کسره و ضمّه اعراب آن مشخص شود می گوییم اعراب آن اصلی است. جاءَحمید.ٌ رأیتُ التلمیذَ. سلّّمتُ علی المُعلِّمِ.
اما برخی از اسمها را نمی توان بوسیله حرکات اصلی اعراب داد و باید از جایگزین این حرکات استفاده کرد . به این نوع اعراب،اعراب فرعی می گویند.
1-جمع مذکر سالم: اسم مفرد مذکر+ ون َ / ین َ. المؤمن + ون َ =المؤمنون َ الکاتب + ین َ = الکاتبِین َ
جمع مذکر سالم در حالت مرفوعی بجای ضمه ون َ می گیرد.
جاءَ المعلمون َ اِلی المدرسهِ.(فاعل مرفوع) نَحن ُ محرومون َ....(خبر مرفوع)
و در حالت منصوبی و مجروری بجای فتحه و کسره ین َ می گیرد.
رأیتُ المؤمنین َ فِی المسجدِ.(مفعول منصوب) اَلسّلامُ علَی المُجاهدین َ.(مجروربه جر)
نکته: تشخیص اینکه "ین" منصوبی است یا مجروری بر اساس نقش اسم در جمله است.
۲- اسم مثنی: اسم مفرد + انِ / ینِ . الکتاب +انِ= الکتابانِ طفل + ینِ = طفلینِ
اسم مثنی در حالت مرفوعی بجای ضمه "انِ " می گیرد. خَرج التّلمیذانِ مِن الصَّف.(فاعل مرفوع) رجلانِ عالمانِ.(مبتدا و خبر)
ودر حالت منصوبی و مجروری بجای فتحه و کسره "ینِ" می گیرد.
اِشتریتُ کتابینِ.(مفعول منصوب) ذهب علیٌ (ع) الی طفلینِ.(مجروربه جر)
نکته: تشخیص اینکه "ین" منصوبی است یا مجروری بر اساس نقش اسم در جمله است.
3-اسماء خمسه: پنج اسم هستند که اعراب آنها فرعی است. أب(پدر) أخ(برادر) ذو(صاحب) فو(دهان) حم(فامیل شوهر)
اسماءخمسه در حالت مرفوعی بجای ضمه "و"می گیرند. جاءَ أبوطالب.(فاعل مرفوع) أخوک ذوعلمٍ کثیرٍ.(مبتدا و خبر)
// // در حالت منصوبی بجای فتحه "ا" می گیرند. رأیتُ أخاک َ فِی المدرسهِ.(مفعول منصوب)
// // در حالت مجروری بجای کسره "ی"می گیرند. َالسَلامُ علَی أبی عبدِ اللهِ.(مجرور به جر)
