بنام خدا
لزوم تفسیر علمی قرآن در دنیای تکنولوژی
مراد از تفسیر علمی، اجتهاد مفسر در کشف ارتباط بین آیات وجودی قرآن کریم و اکتشافات علم تجربی است؛ به طوری که اعجاز قرآن آشکار شود و ثابت گردد که آن [از طرف خدا] صادر شده و صلاحیت برای همه زمانها و مکانها دارد.
قرآن کریم بر خلاف ظاهر ساده و روانی که دارد، دارای پیچیدگی هایی از لحاظ ادبیات، شان نزول، ارتباط آیات با هم و تبیین موضوعات مختلفی که در آن ذکر شده است می باشد.
این پیچیدگی ها باید تبیین شوند تا معانی قرآن بهتر فهمیده شوند. تفسیر قرآن، علمی است که متکفل حل پیچیدگی های آیات قرآن شده است.
اما همان طور که می دانید قرآن از موضوعات مختلفی تشکیل شده است؛ از جمله موضوعی که بسیار در قرآن به چشم می خورد مباحث علمی و تجربی است. محققین برای تبیین و تحلیل این نوع آیات، تفسیری با عنوان تفسیر علمی را پیشنهاد کرده اند که در آن با استفاده از علوم تجربی روز، آن آیات تفسیر می شوند. در ادامه بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت.
چیستی تفسیر علمی
در مورد مفهوم علم و تفسیر و تفسیر علمی، دیدگاه های مختلفی وجود دارد. مقصود از تفسیر، فهم معانی و مقاصد آیات قرآن است. و منظور از علم علوم تجربی است که به دو شاخه علوم طبیعی (همچون فیزیک، شیمی، پزشکی و کیهان شناسی) و علوم انسانی همچون جامعه شناسی، روان شناسی تقسیم می شود.
دکتر فهد نیز در تعریف تفسیر علمی می نویسد: «مراد از تفسیر علمی، اجتهاد مفسر در کشف ارتباط بین آیات وجودی قرآن کریم و اکتشافات علم تجربی است؛ به طوری که اعجاز قرآن آشکار شود و ثابت گردد که آن [از طرف خدا] صادر شده و صلاحیت برای همه زمانها و مکانها دارد.»
دلائل موافقین تفسیر علمی
1. استخدام علوم در تفسیر قرآن موجب تبیین اشارات علمی قرآن می شود و ما را در تفسیر، تبیین و فهم بهتر آیات یاری می کند . برای نمونه قرآن از زیان و منافع شراب سخن می گوید: «قل فیهما اثم کبیر و منافع للناس » [1] و یافته های علوم پزشکی این آیه را توضیح می دهد و مقصود خدا را از منافع و مضار تبیین می کند و تفسیر روشنی از آیه در اختیار ما می گذارد.
2. تفسیر علمی قرآن باعث افزایش ایمان مردم مسلمان و گرایش غیر مسلمانان به قرآن و اسلام می شود . یعنی هنگامی که ابت شد قرآن اشارات علمی دارد که قرن ها قبل از کشفیات علوم تجربی آن ها را بیان کرده است، ایمان مسلمانان و به ویژه جوانان نسبت به صدق قرآن بیشتر می شود . همان طور که مخالفان قرآن در برابر آن سر تسلیم فرود می آورند و به عظمت آن اعتراف می کنند.
3. بعضی از نویسندگان معاصر مصر آورده اند: اعجاز قرآن برای اعراب به وسیله الفاظ و ترکیب جالب و غیر قابل تقلید آن، اثبات می شود . از این رو، قرآن تحدی کرده و گفته است هر کس می تواند سوره ای مانند آن بیاورد، ولی با گذشت چهارده قرن کسی نتوانسته است سوره ای مانند قرآن بیاورد. اما برای ملت های غیر عرب که نمی توانند اعجاز ادبی قرآن را درک کنند لازم است که تفسیر علمی از قرآن صورت گیرد; زیرا اعجاز علمی قرآن، آنان را قانع و به طرف اسلام جذب می کند.
نمونه هایی از تفسیر علمی قرآن
تفسیر علمی را می‌توان از دستاوردهای تجدید فکر دینی در دوره معاصر دانست. تفسیر الجواهر طنطاوی تنها نمونه تفسیری کامل از قرآن به روش علمی است. اهتمام به این روش در تفاسیر مَزْجی این دوره، از جمله در تفسیر نمونه، به روشنی دیده می‌شود. تک‌نگاری‌های فراوان در این موضوع را باید در شمار تفاسیر موضوعی یا مقاله‌ای آورد. در ایران هم نگاشته‌های متعددی از این نوع فراهم آمده که کتاب‌های مهدی بازرگان، پاک نژاد، مکارم شیرازی و بی‌آزار شیرازی از نمونه‌های بارز آن است.
نتیجه کلام
تفسیر علمی قرآن روشی نوین برای حل معضلات علمی قرآن است. اگر مفسرین علمی قرآن دچار افراط نشوند این روش در عصر حاضر می تواند در جهت تبلیغ اسلام بسیار مفید واقع شود. اما متاسفانه در پاره ای از این تفاسیر می بینیم مفسر علم و تجربه غرب را اصل قرار می دهد و قرآن را با آن تطبیق می کند.ما نباید مدرنیته و دستاورد هایش را سنگ محک قرآن قرار دهیم بلکه به عکس باید قرآن را ملاک و میزان بدانیم.
پی نوشت ها:
[1] سوره بقره ، آیه 219
منلبع:
سایت حوزه
دانشنامه اسلامی
ویکی شیعه
پایگاه تبیان،بخش قرآن
