قوانین حقوقی کسب‌وکار در ایران نوشته رضا رستم‌وندی
قسمت اول
چک، یکی از ابزارهای مهم برای آسان کردن معاملات و مراودات مالی در میان مردم است. در واقع منظور از چک یک نوع اعتبار خاص مالی است که از طرف بانک به یک شخص حقیقی یا حقوقی داده میشود اما متاسفانه این مفهوم مثل خیلی از مفاهیم دیگر در جامعه ما آن‌طورکه باید توجه نشده و از محل همین اعتبار که در قالب دسته‌چک‌های چند‌برگی به افراد داده میشود، مشکلات بزرگی به وجود آمده است. باوجود اهمیت چک در مبادلات امروز نسبت به آن بی‌توجهی‌هایی صورت گرفته و در بسیاری از موارد دیده‌شده عدم آگاهی از یک ماده یا تبصره آن به دشواری‌های زیادی برای صاحبان کسب‌وکار منتهی شده است. بسیاری از بزرگ‌ترین مدیران کشور ما با سال‌ها سابقه، اصول نگارش و خطرات چک را نمی‌دانند. متن زیر تنها بخشی از قوانین و اصول نگارش چک است. طبق قانون چک مصوب ۱۳۵۵و اصلاحیه‌های۱۳۷۲، ۱۳۸۳ انواع چک به شرح زیر است.
انواع چک عبارتند از:
۱- چک عادی، چکی است که اشخاص عهده بانک‌ها به‌حساب جاری خود صادر می‌کنند و دارنده آن تضمینی جز اعتبار صادرکننده آن ندارد.
۲- چک تایید‌شده، چکی است که اشخاص عهده بانک‌ها به‌حساب جاری خود صادر و از سوی بانک محالعلیه پرداخت وجه آن تایید میشود.
۳- چک تضمین‌شده، چکی است که توسط بانک بر عهده همان بانک به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین میشود.
۴- چک مسافرتی، چکی است که توسط بانک صادر و وجه آن در هریک از شعب آن بانک از سوی نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت میشود.
صادرکننده چک باید در تاریخ مندرج در آن معادل مبلغ مذکور در بانک محالعلیه وجه نقد داشته باشد و نباید تمام یا قسمتی از وجهی را که به اعتبار آن چک صادر کرده به صورتی از بانک خارج کند یا دستور عدم پرداخت وجه چک را بدهد و نیز نباید چک را به صورتی تنظیم کند که بانک به عللی از قبیل عدم مطابقت امضا یا قلم‌خوردگی در متن چک یا اختلاف در مندرجات چک و امثال آن از پرداخت وجه چک خودداری کند.
هر‌گاه در متن چک شرطی برای پرداخت ذکر شده باشد بانک به آن شرط ترتیب اثر نخواهد داد.
۱- تاریخ و مبلغ چک را حتما، هم به حروف و هم به عدد بنویسید.
۲- روی مبلغ عددی و حروفی را با چسب شیشه‌ای بپوشانید و با ناخن روی آن را خط بیندازید تا در صورت برداشتن چسب، جوهر را از روی چک جدا کند.
۳- هرگز در هنگام نگارش چک، خود‌کارتان را عوض نکنید (حتی دو خودکار همرنگ). چرا که جاعل بعدا می‌تواند ادعا کند که خودکار سومی هم در کار بوده است.
گاهی دیده میشود کلاهبرداران مخصوصا خودکار تمام‌شده‌ای را به شما می‌دهند که به‌سرعت جوهرش تمام‌شده و مجبور شوید قسمتی از متن چک را با خودکاری دیگر بنویسید.
۴- یک اشتباه متداول، استفاده از خودکار دیگران است. هرگز از خودکار کسی که می‌خواهید چک را به او بدهید استفاده نکنید. حتما برایتان پیش‌آمده که در هنگام نگارش چک، طرف مقابل فورا خودکارش را به طرفتان می‌گیرد. هرگز قبول نکنید! چون بعدا با همان خودکار چک‌تان دستکاری میشود.
۵- اگر زیاد چک می‌نویسید از قلمی منحصربه‌فرد بارنگی خاص استفاده کنید (رنگ مشکی و رنگ آبی به‌راحتی قابل ساخت و جعل است).
