امامزادگان ساختگی!
مسئولین اداره اوقاف قائلند که هیچ امامزاده ای که ساختگی یا جعلی باشد وجود ندارد. اما روند صعودی آمار و ارقام اماکن مقدسه از یک طرف و عدم اعتبار سندی همه امامزادگان از سوی دیگر شک و شبهه هایی ایجاد می کند که نیاز است به آن پاسخ در خوری داده شود.
چند روز قبل فیلمی از ساخته شدن یک امامزاده در نزدیکی تخت جمشید منتشر شد. گرچه مسئولین اوقاف استان این موضوع را انکار کردند و از قدمت این امامزاده و پروژه بازسازی ساختمان آن خبر دادند، ولی این موضوع بهانه ای شد برای کنکاش در مسئله امامزادگان ساختگی و یا اساسا قداست مقبره آن ها و موضوعات مرتبط با آن.
قضاوت زود هنگام ممنوع
یک دید غلطی که در بین ما به وفور وجود دارد این است که عادت کرده ایم به هر خبری اعتقاد پیدا کنیم. یک نفر مغرضانه و یا به اشتباه فیلمی را منتشر می کند و ما هم بدون اینکه تحقیق کنیم بی برو برگرد باورمان می شود. خوب است اگر خبری شنیدیم بی طرفانه بدون آنکه رد یا قبولی داشته باشیم در پی تحقیق از آن موضوع برویم، به خصوص زمانی که با مسائل دینی و یا اماکن مقدسه و قبور اهل بیت و امامزادگان مواجه می شویم. باید در این امور مقدس احتیاط بیشتری کنیم و و بدون تحقیق نه هر صحبتی را بپذیریم و نه آن را نشر دهیم.
امامزاده همانطور که از اسمش مشخص است فردی از ذریّه و اولاد ائمه و منتسب به آن ها است. پس باید فرزند امام بودن آن ها، حالا چه بلا واسطه و چه با واسطه احراز شود. یعنی باید اسناد تاریخی و یا به اصطلاح شجره نامه ای برای اثبات امام زاده بودن شخص مدفون در قبر وجود داشته باشد.
آیا امامزاده ساختگی داریم؟
مسئولین اداره اوقاف قائلند که هیچ امامزاده ای که ساختگی یا جعلی باشد وجود ندارد. اما روند صعودی آمار و ارقام اماکن مقدسه از یک طرف و عدم اعتبار سندی همه امامزادگان از سوی دیگر شک و شبهه هایی ایجاد می کند.
به هر حال در بین چند هزار امام زاده ای که در کشورمان به خاک سپرده شده اند، امکان عقلی و وقوعی این شبهه وجود دارد که عده ای از این قبور را مردم ساده روستاها اشتباه گرفته باشند و یا عده ای سودجو با سوء استفاده از اعتقادات و محبت مردم نسبت به اهل بیت و فرزندان آن ها، در جایی بارگاهی و ضریح و گنبدی بسازند، تا بتوانند مردم را به سمت شهر خود بکشانند و یا سوء استفاده های دیگری کنند.
اما با توجه به مهاجرت بسیاری از امامزادگان به ایران و پناه بردن به ایرانی ها، به نظر می رسد اصل را باید بر صحت انتساب اماکن مقدسه به امامان گذاشت مگر آنکه خلافش ثابت شود.
چگونه به امامزادگان باور پیدا کنیم؟
درباره امام زادگان و اماکن مقدسه ای که پیکر این بزرگواران در آنجا مدفون است، دو نکته ضروری به نظر می رسد.
یکی آنکه امامزاده همانطور که از اسمش مشخص است فردی از ذریّه و اولاد ائمه و منتسب به آن ها است. پس باید فرزند امام بودن آن ها، حالا چه بلا واسطه و چه با واسطه احراز شود. یعنی باید اسناد تاریخی و یا به اصطلاح شجره نامه ای برای اثبات امام زاده بودن شخص مدفون در قبر وجود داشته باشد.
و نکته دوم این است که صرف انتساب به امامان معصوم قداست نمی آورد. هستند شخصیت هایی در تاریخ که فرزند امام معصوم بودند اما خطا کار بودن آن ها در تاریخ محرز و مسلم است. به عنوان نمونه می توان به جعفر کذاب اشاره کرد. هر چند بعضی می گویند او اواخر عمرش توبه کرد، اما می تواند مثال خوبی برای امکان خطا در امامزادگان باشد. حضرت امام هادی (علیه السلام) درباره او فرمود: «از فرزندم جعفر دوری کنید ، نسبت او به من همچون نسبت کنعان به نوح (ع) است. » [1]
پس ممکن است در یک مصداقی ثابت شود که فرزند امام است اما این کافی نیست و باید این هم ثابت شود که لایق زیارتگاه و زیارت شدن هم بوده است. به یک تعبیر ساده دنباله روی پدرانش هم بوده باشد و فقط از نسل آن ها نبوده باشد.
تاکید پایانی
حرف آخر اینکه بحث فرزندان امام مسئله مهم و قابل توجهی است که وظیفه بررسی آن بر گردن اداره اوقاف است. اوقاف باید ساز و کار جدی تری را برای تمییز امامزادگان راستین از ساختگی در نظر بگیرید و حتی لازم است شجره نامه امامزادگان معتبر هر شهر را منتشر کند.
شاید اگر به این مسائل توجه نشود اعتقادات مردم به خطر بیفتد و نسبت به قبور مسلم امامان و امامزادگان دیگر هم شک و شبهه ایجاد شود. علاوه بر اینکه در امامزاده ها شاهد صحنه هایی وهن آور برای دین هستیم. مثلا در محیط برخی از امامزاده ها تا چشم کار می کند گاو صندوق برای جمع آوری نذورات قرار داده اند که این حرکت جلوه خوبی ندارد. اوقاف باید برای شان و حرمت امامزادگان جدی تر عمل کند.
اما با همه این نقدها و اشکالات باید مراقب باشیم به ورطه بی اعتمادی و بی احترامی نیفتیم و تا دلیل محکم و یقینی نداشتیم درباره صحت و سقم انتساب امامزادگان قضاوت نکنیم.
پی نوشت ها:
[1] حضرت مهدی فروغ تابان ولایت، فصل اول
