فرد گیاهخوار گوشت، مرغ، ماهی و یا فراورده‌‌هایی را که شامل این موارد باشد را مصرف نمی‌‌کند که دلیل این امر می‌‌تواند بسته به نظر افراد و نیز ملاحظات سلامتی، محیطی و مذهبی باشد.

رویا کلاهدوز محمدی؛ فوق لیسانس علوم تغذیه از دانشگاه علوم پزشکی تهران

تعریف و انواع گروه‌‌های گیاهخواری

فرد گیاهخوار گوشت، مرغ، ماهی و یا فراورده‌‌هایی را که شامل این موارد باشد را مصرف نمی‌‌کند که دلیل این امر می‌‌تواند بسته به نظر افراد و نیز ملاحظات سلامتی، محیطی، مذهبی، وضعیت اقتصادی و اخلاقی باشد.

رایج ترین گروه‌‌های گیاهخواران شامل lacto-ovo، lacto و گیاهخواران محض می‌‌باشند. 

افرادی که lacto-ovo می‌‌باشند، گیاهخوارانی هستند که تخم مرغ و فراورده‌‌های لبنی را مصرف می‌‌کنند. 

گیاهخواران lacto، لبنیات را مصرف می‌‌کنند اما تخم مرغ را مصرف نمی‌‌کنند و افراد گیاهخوار محض، از تمام فراورده‌‌های حیوانی که شامل فراورده‌‌های لبنی، تخم مرغ، عسل و ژلاتین است اجتناب می‌کنند.

کفایت رژیم گیاهخواری در دوران بارداری و شیردهی

بر طبق توصیه‌‌های انجمن رژیم شناسان امریکا و کانادا در صورتیکه رژیم‌‌های گیاهخواری به صورت کامل و درست برنامه ریزی شده باشند، می‌‌توانند برای تمام گروه‌های زندگی و به خصوص بارداری و شیردهی مناسب باشند.

رژیم گیاهخواری فواید زیادی را دارد که از جمله می‌‌توان به موارد زیر اشاره کرد: نمایه توده بدنی پایین، کاهش میزان خطر بیماری قلبی – عروقی و مرگ در نتیجه آنها، کاهش فشار خون، کاهش خطر دیابت نوع 2،  کاهش خطر سرطان کولون

زنان گیاهخوار وزن کمتری نسبت به سایر زنان دارند که این به این مفهوم می‌‌باشد که این زنان بارداری را با وزن کمتری نسبت به سایر افراد آغاز می‌‌کنند. 

برای افراد گیاهخوار در دوران بارداری میزان توصیه شده افزایش وزن برابر با افراد باردار غیر گیاهخوار می‌‌باشد.  همچنین در این افراد به منظور افزایش وزن توصیه به موارد زیر می‌‌شود:

مصرف وعده‌‌های غذایی کوچک و مکرر و اسنک  توصیه به مصرف دانه‌‌ها، میوه‌‌های خشک و ... افزایش مصرف روغن‌‌های غیر اشباع در رژیم غذایی

نیازهای مواد غذایی زنان باردار گیاهخوار

پروتئین: پروتئین به ندرت در رژیم زنان گیاهخوار کم می‌‌باشد. 

در صورتیکه زنان گیاهخوار در این دوران دریافت انرژی خود را افزایش دهند، می‌‌توانند به سطح مطلوب دریافت پروتئین در این دوران دست پیدا کنند و میزان توصیه شده پروتئین در این گروه تفاوت چندانی با زنان باردار غیر گیاهخوار ندارد.

آهن: آهن در رژیم غذایی گیاهخواران به شکل آهن غیر هم می‌‌باشد. جذب آهن غیر هم تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می‌‌گیرد و جذب آن در افرادی که دچار فقر آهن می‌‌باشند، افزایش می‌‌یابد.

منابع آهن غذایی گیاهخواران شامل لوبیای خشک، غلات کامل و غنی شده، سویا، کدو تنبل، کدو، میوه‌‌های خشک و سیب زمینی پخته می‌‌باشد. 

روی: در حالیکه دریافت روی زنان گیاهخوار اغلب شبیه زنان غیر گیاهخوار می‌‌باشد، هر دو گروه دریافت روی کمی ‌‌را دارند. 

فیتات و فیبر موجود در رژیم گیاهخواری با جذب روی تداخل می‌‌کند. در نتیجه نیاز به روی دراین افراد افزایش می‌‌یابد.  منابع روی شامل لوبیای خشک، غلات آماده غنی شده، آجیل و دانه‌‌ها می‌‌باشد.

کلسیم و ویتامین D: با توجه به اینکه جذب کلسیم در دوران بارداری افزایش می‌‌یابد اما دریافت آن در بین افراد کم می‌‌باشد.

دریافت کلسیم کم در این دوران می‌‌تواند منجر به ذخیره ناکافی کلسیم استخوانی در نوزاد شود.

بسیاری از گیاهخواران lacto-ovo قادر به تامین کلسیم مورد نیاز خود در این دوران هستند.

زنان گیاهخوار محض دریافت کلسیم پایینی دارند و بهتر است نسبت به منابع حاوی کلسیم غذایی آگاهی پیدا کنند.

منابع غیر لبنی کلسیم شامل کلم بروکلی، تربچه، سیب زمینی شیرین، بادام، انجیر، لوبیای سویا و توفو می‌‌باشد.

منابع غذایی حاوی ویتامین D شامل شیر، شیر سویا، برنج، مارگارین، زرده تخم مرغ می‌‌باشد.

فاکتور‌‌هایی همچون فصل سال، میزان رنگدانه‌‌های پوست و استفاده از کرم ضد افتاب می‌‌تواند سنتز ویتامین D در پوست را تحت تاثیر قرار دهد.

ویتامین B12: دریافت مقدار کافی رژیمی‌‌ویتامین B12برای مادران باردار ضروری می‌‌باشد چون به نظر میرسد که ذخایر ویتامین B12 مادر نمی‌‌تواند از جفت عبور کند.

سطح پایین ویتامین B12 می‌‌تواند باعث افزایش خطر نقص لوله عصبی شود.  گیاهخواران lacto-ovo قادر به تامین ویتامین B12 مورد نیاز خود از طریق دریافت مواد غذایی لبنی و تخم مرغ می‌‌باشند در حالیکه زنان گیاهخوار محض باید ویتامین B12 خود را از طریق غذاهای غنی شده و مکمل تامین کنند.

گیاهخوار شدن در طول دوران بارداری

بعضی زنان ممكن است تصمیم به گرفتن رژیم گیاهخواری در طول دوران بارداری بکنند. 

بنابراین متخصصان رژیم درمانی باید در این زمینه راهنمایی‌های لازم را در خصوص برنامه‌ریزی وعده‌های غذایی و نیز تامین مواد مغذی مورد نیاز در این دوران به آنها بدهند.