دیدن سیگار در دست نوجوانان برای همه ما بخصوص والدین بسیار آزاردهنده است، اما نمی‌توان از این واقعیت تلخ فرار کرد که سالانه بین 40 تا 50 میلیارد نخ سیگار در کشور مصرف می‌شود و علاوه بر این که 10 هزار میلیارد تومان از ثروت کشور دود می‌شود، سلامت و شادابی افراد هم به باد می‌رود.

بتازگی وزارت بهداشت، آماری مبنی بر افزایش 2.1 درصدی مصرف سیگار در دختران نوجوان اعلام کرد. اگرچه میزان مصرف سیگار در ایران همچنان مانند دیگر کشورها میان مردان بیشتر از زنان است، اما این درصد رو به افزایش در نوجوانان دختر شاید زنگ خطری برای والدین و مسئولان باشد.

ما به این بهانه پای صحبت‌های دکتر حسن آذری‌پورماسوله، عضو کمیته آموزش و ارتقای سلامت ستاد کشوری کنترل دخانیات نشستیم و دکتر پریناز بنسی، روان‌شناس تربیتی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی و نیز فریده نصیری، کارشناس ترک اعتیاد نشستیم تا با توصیه‌های کاربردی درباره سیگار به والدین بیشتر آشنا شویم.

دکتر حسن آذری‌پورماسوله: 13 تا 19 سالگی را جدی بگیرید

تحقیقات نشان داده است شایع‌ترین سن استعمال اولین نخ سیگار بین 13 تا 19 سالگی است؛ نوجوانان تمایل به تجربه رفتار پرخطر دارند و با وجود تبلیغات هنوز باور به این که «سیگار کشیدن نشانی از بزرگ شدن است» میان آنان وجود دارد. نوجوان‌‌ها دوست دارند به چشم بیایند و گاه تنها راهی است که در گروه دوستی‌ همسن و سالانشان پذیرفته شوند و برچست بچه ننه بودن نخورند، همین استعمال سیگار است. از طرفی مقالات علمی زیادی وجود دارند که اثبات می‌کنند نوجوانانی که مادر و پدرانشان مواد دخانیات استعمال می‌کنند، تمایل بیشتری به استفاده مواد دخانی دارند. الگوسازی با هنرپیشه‌ها و دیگر شخصیت‌های محبوب نیز در سیگاری شدن نوجوانان تاثیر دارد؛ مثلا شخصیت کارتونی بانمک جو‌کامل سیگاری (Joe Camel)، با نفوذ به ذهن کودکان تمایل آنان را به مصرف سیگار برند (camel) در سنین بزرگسالی افزایش می‌دهد.

با نوجوان سیگار به دست چه کنیم؟

طعم تجربه اولین نخ سیگار، بسیار مهم است. این که نوجوان شما با اولین تجربه چه احساسی را تجربه کرده است نقش مهمی در ادامه کارش خواهد داشت البته نه این که با تنبیه فیزیکی فرزندتان را نقره‌داغ کنید، اما لازم است در حد لازم فرزندتان را از خطرات مواد دخانی آگاه کنید و تا می‌توانید درباره مضرات استعمال سیگار بگویید. شناخت و آگاهی والدین در ارائه اطلاعاتی از تاثیر دخانیات در ظاهر، جسم و روح بسیار مهم است.

در این موارد به طور طبیعی اندرزهای والدین سیگاری نمی‌تواند رنگ و بویی تاثیرگذار باشد و این والدین بهتر است سعی کنند خودشان در راه ترک سیگار قدم بردارند. در ادامه بهتر است متناسب با رفتار فرزندتان هشدار جدی دهید و حتی در صورت نیاز، با محروم‌سازی‌ یا سرزنش تجربه ناخوشایندی از مصرف مواد دخانی در ذهنش ایجاد کنید اما اگر تنها با مشاهده علائمی مانند لباس دودی به فرزندتان مشکوک شدید، به او تهمت نزنید با فرزندتان دست به یقه نشوید و او را تهدید نکنید و فقط به صورت غیر مستقیم درباره استعمال دخانیات با او صحبت کنید و از مضرات آن بگویید.

هشدار دهید ممکن است سیگار بظاهر کمی او را آرام کند، اما این شرایط موقتی است و صدمات استعمال آن بسیار زیاد است. اگر هم فرزندتان رک و راست گفت سیگار را تجربه کرده‌است، حسابی از او تشکر کنید و حواس‌تان باشد با ندامت کردنش او را پشیمان نکنید، به او بگویید چقدر از این که به شما اعتماد کرده‌است خوشحال هستید و بعد سعی کنید با همفکری خودش راه مناسبی برای خلاصی از مشکلش پیدا کنید.

دوستان سیگاری را بیرون کنیم؟

دیدن فرزند با دوستان سیگاری می‌تواند برای بسیاری از والدین نگران‌کننده ‌باشد. این که چگونه در این شرایط با فرزندان رفتار کنیم، دغدغه بسیاری از والدین است. برخی از والدین راه خشونت و تهدید درباره ادامه رابطه انتخاب می‌کنند و معمولا با حرف‌هایی از این قبیل که «او بهترین دوست من است» مواجه می‌شوند.

واقعیت این است شما نمی‌توانید تمام مدت شبانه‌روز فرزندتان را کنترل کنید و در نهایت هرچقدر او را از ملاقات با دوستش منع کنید، ممکن است آنها به طور پنهانی رابطه را با شدت بیشتری ادامه دهند؛ بنابراین بهتر است نظر خود را صادقانه به فرزندتان بگویید و بیان کنید «دوست تو اگرچه ممکن است برای تو قابل احترام باشد اما رفتاری نادرست مانند سیگار کشیدن دارد و بهتر است با او معاشرت نکنی» اما در صورتی که فرزندتان اصرار به ادامه ارتباط داشت او را به اجبار منع نکنید و با آموزش مهارت نه گفتن به فرزندتان، او را بیمه کنید.

به کجا مراجعه کنیم؟

برخی والدین برای ترک سیگار از شیوه خود ریاضتی استفاده و فرزندشان را به زور مجبور به ترک می‌کنند. متاسفانه میزان موفقیت این شیوه پایین است. برای ترک سیگار بهتر است با کمک درمانگر، رفتار سیگار کشیدن و عواملی که سیگارکشیدن را تشدید کرده‌است، حذف شود.

تحقیقات نشان داده است از بین هر پنج فرد سیگاری چهار نفر آنها تمایل به ترک سیگار دارند، اما به دلیل عدم ارائه شرایط لازم و علمی برای ترک این امکان برای همه آنها فراهم نمی‌شود.

ارتباط مناسب دانش‌آموزان با مشاور یا اولیای مدارس تا حدی که بتوانند مشکل استعمال سیگار را با آنان بیان کنند نیز می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از سیگاری شدن نوجوانان داشته باشند. باید شرایطی در مدارس وجود داشته باشد که در صورت نیاز دانش‌آموزان از تسهیلات ترک مواد دخانی بهره بگیرند البته خوشبختانه در شبکه بهداشت و درمان، پزشکانی در دانشگاه علوم پزشکی و مراکز بهداشت و درمانگاه وابسته به دانشگاه هستند که خدمات رایگان درمورد ترک دخانیات به خانواده‌ها ارائه می‌کنند و والدین می‌توانند از کمک‌های آنان بهره بگیرند.

دکتر پریناز بنسی: خانواده دوستان را بشناسید

از قدیم گفته‌اند پیشگیری بهتر از درمان است به همین دلیل ما هم به همه والدین توصیه می‌کنیم، قبل از این که با مصرف دخانیات توسط فرزندتان متعجب شوید، مسئولانه و مهربانانه فرزندتان را تحت کنترل بگیرید. شناخت دوستان فرزند تنها با یک دیدار کوتاه میسر نیست و بهتر است روابط دوستانه با خانواده همسالان فرزندان‌تان ایجاد کنید. رابطه با خانواده دوست فرزندتان علاوه بر این که برای فرزندتان خوشایند است، راهکار زیرکانه‌ای به منظور نظارت برروابط اوست. اگر هم نوجوان‌تان را سیگار به دست دیدید با مهربانی از فرزندتان سوال کنید سیگار را اولین بار کجا تجربه کرده‌است. شما باید سعی کنید محیط و عامل آسیب‌زا را بیابید و اگر همدلانه عمل کنید او احتمالا به شما خواهد گفت در مهمانی، در ارتباط با دوستان، سیگار به دست شده یا خودش اقدام به تهیه آن کرده است. هرکدام از شرایط می‌تواند به ما کمک کند عامل آسیب‌زا را بشناسید و با جایگزین‌های مناسب به ترک این عامل کمک کنید. گاه خلاهای عاطفی و روابط نامناسب والدین عامل استعمال سیگار است که باید بدرستی نسبت به رفع آن اقدام کرد.

فریده نصیری: اقدام سریع برای ترک سیگار

برای ترک مواد دخانی شیوه‌های مختلفی وجود دارد که اقدام سریع‌، نتیجه بهتری دارد. به همین دلیل اگر متوجه شدید نوجوان شما سیگار می‌کشد، در اولین گام سعی کنید روز مراجعه به کارشناس و روز ترک را تعیین کنید. برای ترک سیگار، روش‌های مختلفی وجود دارد که تحقیقات نشان داده است بهترین شیوه برای ترک سیگار، رفتار درمانی است. در این شیوه فرد با همکاری یک روان شناس از طریق آموزش، موقعیت‌های خطرساز را شناسایی و سعی در کنترل خود می‌کند. گاه نوجوانان اصرار دارند از درمان‌هایی مانند آدامس، برچسب‌ها و اسپری‌بینی، افشانه تنفسی نیکوتین یا انواع داروهای غیرنیکوتینی استفاده کنند که این موارد حتما باید با تجویز پرشک باشد و به هیچ عنوان والدین نباید سرخود این داروها را برای فرزندانشان تهیه کنند. گفتن این نکته هم ضروری است استفاده از این داروها در صورتی که همزمان با جلسات روان‌شناختی باشند، کارساز هستند.

منبع: تبیان