آیا به حرف افتادن کودک سن خاصی دارد؟ اگر کودکی دیر شروع به حرف زدن کند، چه کار باید کرد؟ اصلا چطور متوجه شویم تاخیر در حرف زدن کودک طبیعی نیست؟

بدون شک حرف زدن بچه‌ها و شنیدن اولین کلمات از زبان آنها یکی از هیجان‌‌انگیزترین اتفاقات زندگی پدرها و مادرهاست.

به همین دلیل زمانی که کودک شروع به تولید صداهایی بی‌معنی می‌کند، والدین بشدت ذوق زده می‌شوند و فرزندشان را تشویق می‌کنند تا کلمات ساده‌ای مثل مامان، بابا و... را تکرار کند. حالا شاید این پرسش برایتان مطرح شود که آیا به حرف افتادن کودک سن خاصی دارد؟ اگر کودکی دیر شروع به حرف زدن کند، چه کار باید کرد؟ اصلا چطور متوجه شویم تاخیر در حرف زدن کودک طبیعی نیست؟

شاید باور نکنید، اما بچه‌ها حرف زدن را از همان بدو تولد شروع می‌کنند. البته این به معنی بیان دقیق کلمات نیست، اما نوع گریه شیرخوار مفهوم خاصی دارد و مادر بتدریج متوجه می‌شود که هر گریه کودک به چه معناست؛ دلیل آن گرسنگی است، کودک دل درد دارد یا این که پوشکش باید عوض شود.

تحقيقات نشان مي دهند کودکاني که والدينشان در دوره خردسالي، زياد با آنها صحبت مي کنند، بهره هوشي بيشتر دارند

الهام عباسلو، کارشناس ارشد گفتاردرمانی می‌گوید: بچه‌ها معمولا از شش ماهگی به بعد استفاده از کلمات تک‌سیلابی مثل دا، با، ما، قا و... را شروع می‌کنند که گاهی هیچ مفهوم خاصی ندارد و گاهی هم برای به کار بردن یک اسم خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد. بین هشت تا ده ماهگی کودک می‌تواند از کلمات دو سیلابی مثل ماما، بابا، دادا و... استفاده کند، اما لزوما همه این کلمات به کار برده شده از سوی او معانی مشخصی ندارند. از 11 ماهگی تا یک سالگی انتظار می‌رود کودک کلماتی مثل ماما و بابا را با مفهوم مشخصی ادا کند و از یک سالگی به بعد، کلمات مامان و بابا باید به صورت اختصاصی برای پدر و مادر استفاده شود.

دختران زودتر به حرف نمي افتند
اين بارو صحيحي نيست که دختران زودتر از پسران به حرف مي افتند ولي يک سري از اختلالات زباني وگفتاري در پسران بيشتر از دختران است. مثل اختلال در تلفظ، لکنت زبان، مشکلات زباني خاص و بيماري‌هايي که در زبان و تکلم مشکل ايجاد مي کند و اين موضوع ممکن است باعث شود ما مشکلات زباني و تکلمي را در پسران بيشتر ببينيم.

نقش ژنتيک در تکلم کودکان
ژنتيک و توراث در ايجاد يک سري مشکلات گفتاري نقش دارد؛ مثل لکنت زبان يا اختلال بيان. مسلماً کودکاني که اختلال بيان دارند، ديرتر از ساير بچه ها شروع به حرف زدن مي کنند. از نقش خانواده هم نبايد غافل شد. شلوغي و عوامل محيطي و پرجمعيت بودن خانواده هم در به حرف افتادن کودک نقش مهمي دارد. کودکاني که مورد بدرفتاري و اذيت و آزار قرار مي گيرند و يا مورد غفلت واقع مي شوند، ممکن است مهارت هاي کلامي پايين تري نسبت به همسالان خود داشته باشند. تحقيقات نشان مي دهند کودکاني که والدينشان در دوره خردسالي، زياد با آنها صحبت مي کنند، بهره هوشي بيشتر دارند. همچنين دامنه لغات آنها نيز وسيع تر از کودکاني است که کمتر با اطرافيان خود صحبت مي کرده اند. پس از زايمان، هنگامي که به کودک شير مي‌دهيد، پوشک او را عوض مي کنيد و يا او را به حمام مي بريد، با او صحبت کنيد. در پنج ماهگي، ممکن است متوجه شويد که او با اشتياق به حرکت لب ها و دهان شما نگاه مي کند. به صحبت کردن ادامه دهيد.

نشانه های وجود مشکل احتمالی در حرف زدن کودک
 اگر شما در مورد گفتار و تکلم کودک خود نگران هستید، در اینجا به چند نکته اشاره شده که با توجه به آنها می توانید در خصوص مشکل داشتن فرزندتان مشکوک شوید:

 باید نسبت به کودکی که به صداها پاسخ نمی دهد یا نمی تواند با در آوردن صدا، منظور خود را برساند، دقیق باشید. بین 12 تا 24 ماهگی اگر در کودکتان موارد زیر را می بینید آن را پشت گوش نینداخته و پیگیر باشید:

 استفاده نکردن از اشاره و ادا مثل تکان دادن دست در هنگام خداحافظی تا 12 ماهگی.

  استفاده از ایماء و اشاره در ارتباطات به جای به کارگیری کلمات تا 18 ماهگی.

  داشتن مشکل در تقلید صدا تا 18 ماهگی.

  داشتن مشکل در فهم درخواست های کلامی ساده و انجام آنها.

قبل از 12 ماهگی، کودک باید به صداها هم توجه نشان دهد کودکانی که نسبت به صداها عکس العمل نشان نمی دهند ممکن است دچار مشکلات شنوایی باشند.  

اگر کودک بزرگ تر از 2 سال مشکلات زیر را داشت، حتما او را توسط متخصص مورد سنجش و بررسی قرار دهید:

  اگر او فقط می تواند کلمات و عکس العمل ها را تقلید کند و خود قادر به تولید کلمات یا اصطلاحات به طور خود آگاهانه نیست.

  اگر فقط قادر به بیان صداها و کلمات خاصی که تکرار می شوند می باشد و نمی تواند از گفتار برای ارتباط بیشتر استفاده کند.

  نمی تواند دستورات ساده را بفهمد و اجرا کند.

  اگر تن صدای نا متعارفی دارد (مثلا صدای خشن و گوشخراش یا صدای تو دماغی دارد) .

  اگر گفتار کودک نسبت به سنش، قابل فهم نباشد.

والدین باید حدود نیمی از گفتار کودک خود را در 2 سالگی متوجه شوند و در 3 سالگی حدود سه چهارم آن را بفهمند. تا 4 سالگی کلام کودک باید تقریبا به طور کامل فهمیده شود حتی به وسیله افرادی که او را نمی‌شناسند.

دلایل تاخیر کلامی و زبانی:
عوامل زیادی می تواند باعث تاخیر کلامی و زبانی کودک شود. مثلا یکی از آن عوامل، معیوب بودن سیستم تکلم کودک مثل مشکل در زبان یا سقف دهانش است. تا خوردن زیر زبان می تواند حرکت زبان را در تولید کلام، محدود کند.

والدین باید حدود نیمی از گفتار کودک خود را در 2 سالگی متوجه شوند و در 3 سالگی حدود سه چهارم آن را بفهمند. تا 4 سالگی کلام کودک باید تقریبا به طور کامل فهمیده شود حتی به وسیله افرادی که او را نمی‌شناسند

بیشتر کودکانی که تاخیر کلامی دارند ممکن است مشکلاتی در مغز داشته باشند به طوری که ارتباط کافی در مغز برای ایجاد و تولید کلام وجود نداشته باشد. این نوع کودکان با مشکل در استفاده از لب ها، زبان و فک برای تولید آوا مواجه هستند.

مشکلات گفتاری می تواند تنها مشکل حاصله باشد یا شاید با مشکلات دیگری مثل مشکل در بلع هم همراه باشد. تاخیر در گفتار همچنین می تواند نشان دهنده یک تاخیر کلی در همه زمینه های رشد کودک باشد.

مشکلات شنیداری نیز معمولا به تاخیر در سخن گفتن ارتباط دارد. پس اگر کودکی دچار مشکل گفتاری است حتما باید از نظر شنیداری آزمایش شود. چنین کودکانی احتمالا در فهم، تقلید و گفتار مشکل دارند.

عفونت گوش، خصوصا عفونت های مزمن می تواند روی قدرت شنیداری تاثیر بگذارد. باید به عفونت های ساده گوش (که می تواند یک تهدید باشد) اهمیت داد اگر چه شاید تاثیری روی گفتار نداشته باشد.

 درمان دیر حرف زدن کودک
اگر خودتان یا پزشک کودکتان در خصوص مشکل دار بودن کودک مشکوک شدید، یک آزمایش و بررسی مقدماتی توسط متخصص گفتار درمانی، بسیار ضروری است.

متخصص گفتار درمانی، ابتدا به مهارت های کلامی و زبانی کودک توجه کرده و آن را با توجه به جنبه های دیگر رشد کودک بررسی می کند. او تست های استانداردی را انجام می دهد و به دنبال نکته بر جسته ای در خصوص پیشرفت گفتاری و زبانی کودک می گردد. او بررسی می کند که کودک چقدر می فهمد، چه می تواند بگوید، آیا کودک سعی در برقراری ارتباط به روش های دیگر مثل اشاره کردن و تکان دادن سر و غیره به جای گفتار دارد، او وضوح کلام کودک را بررسی می کند، وضعیت دهان او (زبان، دهان و سقف آن) و عملکرد بخش‌های مختلف دهان برای صحبت کردن و حتی غذا خوردن و بلع را مورد بررسی دقیق قرار می دهد.

اگر او تشخیص داد که کودکتان نیاز به درمان دارد، نقش شما در این زمینه بسیار حیاتی است. او به شما می‌آموزد که چگونه در خانه با کودک خود تمرین کنید تا مهارت های گفتاری او را بهبود ببخشید.

منابع : نمناک / فراناز / جام جم