1-حکم کسی که خودکشی میکند چیست .ایا مشود به او بعد از خودکشی کمک کرد؟چگونه؟
خودكشي، امري حرام و از گناهان بزرگ است. تنها گناهي است كه بعد از آن هيچ گاه انسان فرصت توبه و پشيماني از آن و بازگشت دوباره را نخواهد داشت.
خودكشي، كشتن يك انسان است. قرآن در آيات مختلف اين مسئله را با اهميت فوقالعادهاى ذكر كرده است؛ تا آن جا كه قتل بىدليل يك انسان را همانند كشتن تمام مردم روى زمين معرفى مىكند: «مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فِى الأَرْضِ فَكَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَمِيْعاً؛ (1) آن كس كه انسانى را بدون اين كه قاتل باشد و يا در زمين فساد كند بكشد، گويا همه مردم را كشته است. از اين جهت، فرقي ميان خود انسان يا شخص ديگر نيست.
البته اگر فردي دست به خودكشي مي زند، به گونه‌اي باشد كه اصلاً متوجه كاري كه انجام مي‌دهد نيست و در آن حال خير و صلاح و سود و زيان خود را تشخيص نمي‌دهد و كارش از روي جنون و خارج از مدار عقل و اختيار باشد، تكليفي ندارد، چون محور تكاليف، عقلي است و گناهي بر او نمي‌باشد.
شخصي كه دست به خودكشي مي زند، و بداند چه مي كند، هر چند هيچ گاه در شرايط عادي و متعادل به آن روي نمي آورد، با اين همه، خودكشي در اسلام اين مسئله با توجه به شرايط سختي كه انسان دست به انجام آن مي زند، گناهي بزرگ و غير قابل جبران دانسته شده است.
بنابراين، اقدام به خودكشي از گناهان كبيره است. شخصي كه خودكشي كرده است، چون با اين عمل فرصت توبه را نيز از دست داده، براي اين گناه دچار عذاب الهي مي شود.
اما بدان معنا نيست فردي كه خودكشي مي نمايد، در آتش خلود داشته باشد؛ زيرا اگرچه فرد مرتكب شونده اهل دوزخ مي شود، اما بالاخره انواع خيرات از جمله صدقات كه به نيت او داده مي شود، در تخفيف مجازاتش بي تأثير نخواهد بود. اميد نجات از عذاب ابدي براي او وجود دارد. خصوصا كه وي در نامه عمل خود خيرات فراواني نيز داشته باشد.
براي اموات از جمله كسي كه خودكشي نموده، بهترين عمل اين است كه انسان براي آنان از خداي مهربان طلب عفو و مغفرت كند. از خداوند بخواهد رحمت و بخشش و نعمت‌هايش را بر آنان نازل نمايد و براي آن ها صدقه بدهد.
يكي از صحابه از حضرت رسول - صلي الله عليه و آله و سلم - نقل كرده: «براي مردگان خود هديه بفرستيد». گفتم: هديه مردگان چيست؟ فرمود: «صدقه و دعا». اضافه فرمود: «ارواح مؤمنان هر جمعه به آسمان دنيا مقابل خانه‌هاي خود مي‌آيند و فرياد مي‌كنند... اي خانواده من، پدر، فرزندان و خويشان من، بر ما مهرباني كنيد. آنچه در دست ما بود، عذاب و حساب آن ها بر ما است. نفعش براي غير ما. اي خويشان ما، به درهمي يا قرص ناني يا جامه‌اي ما را كمك كنيد تا خداوند شما را از جامه‌هاي بهشت بپوشاند». (2)
2- افرادي از مسلمانان كه خودكشي مي كنند، در برزخ داراي چه حالي هستند؟
خودکشي مصداق کشتن انساني است که جانش محترم است . کسي حق کشتن او را ندارد ، حتي اگر اين کس خودش باشد.خداوند مالک تمام جهان و از جمله جان انسان ها است ، پس نمي توان بدون اجازه مالک يا رضايت او کاري انجام داد. قرآن نسبت به قتل و کشتن انساني که کشتنش واجب نشده، تهديد شديد کرده و وعده عذاب جاويد جهنم داده است :
" ولا تقتلوا انفسکم ان الله کان بکم رحيما و من يفعل ذالک عدوانا و ظلما فسوف نصليه نارا "(3)
"و من يقتل مومنا متعمدا فجزاؤه جهنم خالدا فيها و غضب الله عليه و لعنه و اعد له عذابا اليما"(4)
در روايات پيامبر و اهل بيت استفاده از آب براي وضو را در جايي که آب کم و خوف هلاک از تشنگي باشد يا در جايي که براي بدن ضرر داشته باشد يا حمله به تنهايي به دشمن که به کشته شدن مي انجامد و اثري بر آن مترتب نمي شود ، به استناد آيه اول نهي کرده اند.(5)
بنا بر اين خود کشي از گناهان کبيره اي است که براي آن وعده عذاب دائم و شديد داده شده و مومن حق ندارد خود را بکشد يا به کشتن بدهد .
علاوه بر آن که خود کشي حرام است، اين عمل از گناهان کبيره ديگري هم در فرد خود کشي کننده خبر مي دهد که آنان نيز از بزرگ ترين گناهان کبيره هستند.
فرد با خودکشي اعلام مي کند که به تقديرهاي خدا راضي نيست و خدا را در تقدير عادل نمي داند و از گشايش خداوندي نيز نا اميد است . اينان هر کدام از گناهان کبيره هستند.
اما ممکن است فرد در اثر خشم شديد يا حمله عصبي يا ترس ناگهاني و... دست به خودکشي بزند، ولي به سرعت پشيمان شود، ولي ديگر کار از کار گذشته و عنان کنترل از دست خارج شده باشد و او بميرد. در اين جا اولا واقعا فرد قصد خود کشي نداشته، بلکه جاهلانه و خارج از اختيار و انتخاب مرتکب عملي شده ؛ثانيا از آن هم پشيمان شده و توبه کرده ، چنين فردي به خواست خدا آمرزيده شده ،از دنيا رفته و در آخرت مورد مواخذه نيست و به خواست خدا از رحمت بيکران خدا بهره مند خواهد بود.
بنابراين اگر شخصي از روي اختيار و با وجود آگاهي و توجه اقدام به خودكشي كند، مرتكب گناه كبيره شده است و برزخ خوبي در انتظارش نخواهد بود. اگر در اثر خشم يا حمله عصبي يا موارد ديگري كه اختيار را از انسان سلب مي كند ،اقدام به اين كار كرده باشد ، اميد است كه مورد مغفرت خداي متعال قرار بگيرد و از اين جهت مورد مؤاخذه قرار نخواهد گرفت. حال اگر گناهان ديگري داشته باشد ، حسابش جدا است . به مقتضاي گناهانش در صورت توبه نكردن يا توبه كردن حالات مختلفي مي تواند در برزخ داشته باشد.
ما هم موظفيم از کساني که دشمني آنان با خدا قطعي است ،بيزاري بجوييم ،ولي دشمني خودکشي کننده با خدا، قطعي نيست . چه بسا توبه او قبول شده و در حالي که جزو محبوبان خداست، از دنيا رفته باشد ، و يا خودكشي او از روي اختيار نباشد. بنابر اين حق داريم براي آنان طلب رحمت کنيم و براي شان خيرات بفرستيم.
پی نوشت
1. مائده (5)، آيه 32.
2. محدث قمي، مفاتيح الجنان، بخش زيارت قبور مؤمنين.
3-نساء(4)،آيه30.
4- همان،آيه93.
5- مستدرک الوسائل،ج2،ص548؛وسايل الشيعه،ج29،ص24؛تفسير عياشي،ج1،ص236.
