«یاد روزهای بارداری می‌افتم و شوری که برای بزرگ کردنش در سر داشتم. چه ذوقی کردم از اینکه دکتر گفت دختر است! وقتی‌که کودک بود، چه نشاطی در رابطه‌مان حاکم بود؛ با خودم فکر می‌کردم که خدا را شکر یک دوست همیشگی پیدا کرده‌ام. اما چه زود احساس خوشایندم تبدیل به یک نگرانی دائمی شد! نگرانی از رابطه‌‌ای که روزبه‌روز از هم دورتر می‌شود. حال که نوجوان شده روزبه‌روز می‌بینم که چقدر همدیگر را نمی‌فهمیم. گاهی چنان از من دوری می‌کند و هر تلاش من را برای نزدیک‌شدن، رد می‌کند که حس می‌کنم از من بدش می‌آید. وقتی از مدرسه به خانه می‌آید، برخلاف گذشته که تا می‌رسید کل روز را برایم تعریف می‌کرد، هیچ حرفی نمی‌زند و به‌نظرم چیزهایی مهمی در دل دارد که به من نمی‌گوید. خلاصه‌ اینکه نه‌تنها با من دوست نیست، بلکه با این همه جر و بحث و سوءتفاهم، گمان کنم روابط مادر و فرزندیمان هم دیگر برایش اهمیت ندارد».

 این درددل‌های یک مادر است که متوجه تغییرات رابطه‌اش با فرزند نوجوانش شده و بابت آن احساس نگرانی می‌کند. نوجوانی یک دوره خاص از رشد است که ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود را دارد. ویژگی‌هایی که درصورت عدم‌همکاری محیط خانواده برای تطبیق و حفظ تعادل با آن، امکان تبدیل شدن به یک بحران ارتباطی را دارد و برعکس در صورت وجود خانواده آگاه و همراه، می‌تواند یک نوجوان مثبت و عاطفی و مثل گذشته، دوست و همراه (البته با ویژگی‌های جدید) بسازد. نکته‌های زیادی در تعامل با نوجوان هست که در اینجا به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم. 

ویژگی‌‌های دوره سنی نوجوانی را به خوبی بشناسید

نوجوانی سنی است که به لحاظ روانشناختی، شخص به‌دنبال تجربه هویت‌های جدید می‌گردد. پس طبیعی است که دختر یا پسر نوجوان من احساس کند که دوست دارد کمی از ارزش‌های خانواده فاصله بگیرد و ارزش‌‌های بیرون از خانواده را کشف کند. شما می‌توانید منابع اکتشاف او را تنظیم کنید؛ با برقراری روابط کنترل شده خارج از افراد خانواده، پیشنهاد دوستان جدید، تغذیه او از طریق کتاب‌ها و منابع اینترنتی مناسب و ارائه الگوهای ارزشی وسیع‌تری که مورد تأیید شماست او را یاری کنید.

 زندگینامه شهدا و کتاب‌های زیاد و جذابی که برای الگوسازی آنها در کتابفروشی‌ها هست، انسان‌های موفق جامعه که حیطه کاریشان با علایق فرزندتان هماهنگی دارد، کتاب‌ها و فیلم‌هایی که بر هویت‌های ارزشمند تأکید می‌کند (خصوصا فیلم‌های مخصوص نوجوان) می‌توانند از منابعی باشند که شما به شکل هنرمندانه به منابع مورد جست‌وجوی فرزندتان اضافه می‌کنید.

توجه او به‌ خودش را درک کنید

تصور کنید که یک روز صبح از خواب بیدار شده‌اید و یک عضو بدنتان به کلی تغییر شکل داده باشد! آیا بیشتر روز را درگیر فکر کردن به آن نیستید؟ نوجوان هم در سن بلوغ، تغییرات ظاهری خود را درک می‌کند و نگران آن است. بنابراین نگاه بیش از معمول او به آینه و دغدغه‌های ظاهری او را درک کنید، اما به او در ادراکش جهت بدهید. مرحله‌ گذار تغییرات را برایش توضیح بدهید و کم‌اهمیت بودن ظاهر را در برابر فرصتی که برای خلق اندیشه‌ها و مطالعه دارد برایش جا بیندازید.

تمایل نوجوان به دوستانش را همراهی کنید

به‌خاطر تمایل نوجوان به فاصله گرفتن موقت از خانواده و امتحان افراد جدید در فضای مدرسه، برخلاف قبل او دوست دارد که وقت زیادی را با همسالان خود بگذراند. این یک میل طبیعی‌ست که شما می‌توانید با دقت در انتخاب مدرسه، تعامل با خانواده‌هایی که نوجوان همسن فرزند شما دارند و ارزش‌های مورد قبولی از نظر شما دارند، این میل را هدفمند کنید. به علاوه با حفظ خلاقیت برای مراسم‌ها و حتی ایام معمولی و تدارک برنامه‌های مناسب، دعوت و دیدارهای دوستانه او را در خانه یا محیط‌های مورد تأییدتان آغاز کنید و به این صورت کنترل غیرمستقیم خود بر روابط او را حفظ کنید.

نوجوان علاقه دارد ساعاتی را با خود خلوت کند

گاهی نوجوان به اتاقش می رود، در اتاقش را می بندد و سکوت می کند. آن وقت پدر ومادر فکر می کنند که چه مشکلی برای فرزندمان به وجود آمده یا چه اتفاقی افتاده است؟ نوجوان دارد دنیای خودش را بررسی می‌کند و به سوال های بی جواب درون ذهنش فکر می کند. وقتی نوجوان به پدر و مادرش می گوید «اجازه بده خودم تصمیم بگیرم و مشکلاتم را، خودم حل کنم» شما به او فرصت دهید تا او خودش را پیدا کند به طور مستقیم در کارهایش دخالت نکنید فقط از دور حواستان به او باشد و مراقبش باشید.

نوجوان اگر احساس کند، شما در تمام مسائل او دخالت می کنید در مقابل شما جبهه گیری می کند، عکس العمل منفی نشان می دهد و رنجیده خاطر می شود. رفتار صحیح با نوجوان این نیست که ما در تمام مسائل او دخالت کنیم. شما دورادور نوجوان را کنترل کنید و اجازه دهید خودش مسیر زندگی اش را انتخاب کند.

مدگرایی، جبران کمبودهای هویتی نوجوان

یکی از بحران های هویت در نوجوانی که تقریبا خیلی فراگیر است پیروی از مد است. تقلید از لباس پوشیدن، حرف زدن و راه رفتن هنرپیشه ها و ورزشکاران. نوجوان در بحران هویت است . وقتی بازیگر یا ورزشکاری در تلویزیون می آید و مردم آنها را تشویق و تایید می کنند، نوجوان پیش خود فکر می کند اگر او هم مثل فلان خواننده یا بازیگر لباس بپوشد دیگران او را نیز تایید می کنند. نوجوان هنوز به خودش اطمینان ندارد و از شرایط خود راضی نیست، او همچنان از خودش آزمایش ارزش می گیرد، او می خواهد رفتار و ظاهری داشته باشد که مورد تایید دیگران باشد، مورد توجه قرار گیرد.یاز به توجه دارد او برای دیده شدن و جلب توجه دیگران به کار روی می‌آورده است، او دوست دارد بداند دیگران در مورد او چه فکری می کنند، نگاه دیگران را نسبت به خود بسنجد.

نقش خانواده ها در حل بحران هویت در دوره نوجوانی

1- به نوجوان امنیت خاطر دهید

2- توجه مخصوص به نوجوان بکنید

3- تایید و تشویقش کنید

4- متوجه حرکات و رفتارهایش باشید

ببینید فرزندتان اعمال و رفتاری که انجام می دهد ناشی از چیست، به چه دلیل این کارها را می کند.

5- با چشمان فرزند خود به زندگی اطراف نگاه کنید

در این صورت است که نوجوان به طرف شما می آید. پدر و مادر بر حسب تجربه و آگاهی که از مسائل دارند، محافظه کار هستند اما نوجوان کنجکاو است و سوال های بدون جواب زیادی دارد.

و نکته آخر در رابطه با توصیه به پدر و مادر ها این است که :
 

1-نوجوان نیاز به محبت دارد

بعضی از پدران و مادرها به این علت که مبادا فرزندشان لوس شود، محبت خود را به فرزند بروز نمی دهند، یا این که به آنها فرصت نمی دهند احساسات و عواطفشان را نسبت به پدر و مادر بروز دهند و این کمبود در مرحله بلوغ، آنان را دچار مشکل می سازد. زیرا عدم ارضای این نیاز به دوست داشتن و دوست داشته شدن در خانواده و کمبود محبت اطرافیان نزدیک، عامل مهمی در به وجود آمدن دوستی های افراطی و علاقه مندی‌های بی فرجام به افراد بیگانه می شود.

2-هیچگاه نوجوان خود را در جمع، مورد نصیحت، تحقیر و مقایسه قرار ندهید

نوجوان از پدر و مادری که دائما او را نصیحت می کنند، سرزنش و ملامت می کنند، دائما می گویند این کار را انجام بده، این کار را انجام نده، بیزارند.

3- فرزندتان را طبق زمان حال تربیت کنید

سعی نکنید فرزندتان را آن گونه تربیت کنید که خودتان تربیت شده اید، او را متناسب با شرایط زمانش تربیت کنید.

4- هیچ گاه به خاطر یک اشتباه کوچک فرزندتان را سرزنش نکنید

هرگز به خاطر درس نخواندن و یا کار اشتباهشان آنها را نفرین نکنید، او را طرد نکنید نوجوان وقتی از طرف شما طرد می شود به طرف همسالانش می رود چرا؟ چون آنجا تایید می شود، آنجا هر کاری که بکند کسی به او اعتراض نمی کند، در آنجا احساس آرامش می کند. و چه بسا در جمع همین همسالان، دوستان ناباب فرزندتان را به طرف مواد مخدر سوق دهند.

جان گاردنر می گوید: «یک فرد جوان باید بیاموزد که بیش از هر چیز خودش باشد ، در جایی که بیشترین ارزش را برای دیگران دارد – دیگرانی که مطمئنا برای او نیز عزیزتر از هر چیز دیگر هستند».

منابع : وب سایت رسمی کیهان نیا / همشهری