یکی از جالبترین سیستمهای آبرسانی جهان، سیستم هیدرولیکی آبرسانی باستانی شهر شوشتر است. این سازه پیچیده و خلاقانه برای آبرسانی مناطق کشاورزی و آب مصرفی مورد استفاده قرار میگیرد.
سیستم هیدرولیکی آبرسانی در قدیم بدون استفاده از هیچ گونه ابزار مدرن امروزی ساخته شده است. سیستم آبیاری هیدرولیکی که در شهر شوشتر قرار دارد، یک سیستم آبیاری پیچیده است و به زمان هخامنشیان و پادشاهی داریوش بزرگ در سده پنجم میلادی بر میگردد. سازمان بینالمللی یونسکو از این سازه به عنوان شاهکار خلاق یاد کرده است. سیستم آبیاری هیدرولیکی شوشتر از طریق ایجاد یک کانال فرعی از رود کارون برای ایجاد خندق دور شهر ایجاد شده است.

بر روی آن پلها و دروازههایی ساخته شده بودند تا از ورود افراد غریبه و دشمنان جلوگیری کنند. این سازه شبکهای از کانالهای آبهای زیرزمینی تشکیل شده است، که قنات نامیده میشدند و از مجرای این قناتها، این سازه به آبانبار خانهها، عمارتها و آسیابهای آبی متصل میشد. از طریق این تونلهای آبی، آب مصرفی خانوادهها و آب برای آبیاری مزارع تامین میشد و همچنین در زمان جنگ که دروازهها بسته میشد آب کافی پشت دروازهها به صورت ذخیره وجود داشت. اگرچه این سیستم آبیاری پیچیده در قرن نوزدهم تخریب شد اما هنوز هم آثار قناتها در سرداب برخی از خانهها دیده میشود.

با وجود اینکه تاریخچه ساخت و ساز سیستم آبرسانی شوشتر به زمان هخامنشیان برمیگردد اما در سده سوم میلادی بار دیگر در دوره ساسانیان نوسازی و تعمیر شده است. سازندگان این سیستم آبرسانی پیشرفته سربازان رومی بودند که پس از شکست والرین امپراطور روم از شاهپور یکم، پادشاه ساسانی به اسارت در آمده بودند. پادشاه ساسانیان به این سربازان اسیر شده دستور داد تا این سازه آبی را با یک آبراهه و دو آب بند بسازند تا از این طریق آب ورودی به شهر را کنترل کنند.

کانال گرگر از رودخانه کارون جدا میشود و در ۵۰ کیلومتر پایینتر دوباره به این رود میپیوندد و به واسطه این انشعاب، جزیره میناب (بهشت) را ایجاد کرده است. شهر شوشتر در قسمت شمال کانال گرگر قرار دارد؛ بخشهای دیگر این کانال در گذشته برای زراعت و باغداری استفاده میشد. آب بند قیصر در پایین رود کارون بنا شده است و ۵۰۰ متر ارتفاع دارد که نقش اصلی و کلیدی را در هدایت آب و انتقال آن به کانالهای آبیاری منطقه داشته است. سد کوچک دیگری به نام آببند میزان در قسمت شمال رود کارون بنا شده است که جریان آب را به درون کانال گرگر هدایت میکند. بر اساس مستندات تاریخی سیستم آبی هیدرولیکی پیچیده شوشتر در طول سه الی هفت سال ساخته شده است.

اما جذابترین بخش سیستم آبیاری شوشتر که گردشگران بیشتری را به تماشا وا میدارد، صخرههای تماشایی هستند که از روی آنها آب به آبگیر پاییندست جاری میشود. پس از عبور از این قسمت، آب به دشتهای جنوبی شهر شوشتر وارد میشود و به کشاورزی و باغبانی منطقه در زمینهایی به وسعت چهلهزار هکتار جان دوباره میبخشد. سیستم آبرسانی شوشتر به مدت هزاران سال نیاز آب این منطقه از ایران زمین را تامین میکرد و تا چند دهه پیش هم مورد استفاده قرار میگرفت تا اینکه رفتهرفته احتیاج به تعمیر پیدا کرد و سرانجام به حال خود رها شد.

طبق گزارش وبلاگ مکانهای تاریخی ایران حدود چهل آسیاب آبی در محوطه اصلی آبشارهای این سازه بنا شده بودند که هماکنون بسیاری از آنها بر اثر گذشت زمان و عدم توجه و نگهداری مناسب تخریب شدهاند. با این وجود، در دوران معاصر تلاشهایی برای احیای مجدد این سازه و استفاده از آنها انجام گرفته است. در سال ۱۳۱۱ شمسی (۱۹۳۳) کارخانه برقی در قسمت شمالی سازه برای تولید برق از نیروی سد تاسیس شد و در سال ۱۳۳۳ شمسی (۱۹۵۵) یک کارخانه یخسازی هم در قسمت غرب سازه احداث شد.

امروزه این سیستم آبرسانی تاریخی با چندین سد مدرن که مطابق با استانداردهای روز ساخته شدهاند، جایگزین شده است. سدهایی که امروزه ساخته شده، نیازهای مردم از جمله آبیاری مزارع و برق را تامین کرده است.
