زوایای زندگی کارمندی در یک نگاه

وقتی می‌گویند کارمند، یک ذهنیت کلیشه‌ای و قدیمی به میان می‌آید و آن هم کم‌پولی و سطح اقتصادی پایین است. ولی امروز دیگر میزان درآمد و سطح اقتصادی افراد، با برچسب نوع شغل، محاسبه نمی‌شود. در همه انواع مشاغل، کم درآمد و پردرآمد داریم. 

پس، از حصار کلیشه ها بیرون می ‌رویم و نگاه دیگری به "زندگی کارمندی" می‌کنیم. با تکیه بر مثبت اندیشی و نگاه مثبت.

یک توفیق اجباری: منظم بودن

یکی از ویژگی ‌های زندگی کارمندی، نظم و برنامه ‌ی مشخص کاری است. شخص کارمند، ناخودآگاه، در چهارچوب یک نظم زمانی خاص قرار می ‌گیرد. در ساعات معینی از روز و در روزهای معینی از ماه، برنامه‌ی کار و زندگی او از پیش مشخص است. این یک توفیق اجباری خیلی خوب است برای اینکه یک مسلمان پیرو امیرالمؤمنین علیه السلام، در مسیر اجرای دستور و وصیت بسیار مهم ایشان قرار بگیرد که فرمودند: "اوصیکُم بِتَقْوَی اللّه‏ وَ نَظمِ اَمْرِکُم" شما را به پرهیزکاری و نظم در کارها سفارش می‏کنم. 

نظم اقتصادی

یک جنبه ی مهم از نظم کارمندی، برنامه مشخص درآمدی است. به طور معمول، هر کارمند می ‌داند که تقریباً در یک تاریخ مشخص، مقدار از پیش تعیین شده ای از درآمد و نقدینگی تقریباً به طور تضمینی به دستش خواهد رسید. این نظم درآمدی، فرصت بسیار مغتنمی را برای برنامه ریزی اقتصادی در زندگی فراهم می‌کند. حتی اگر آن درآمد مبلغ زیادی هم نباشد، اما همین نظم، تکلیف کارمند را به لحاظ اقتصادی روشن می کند. 

نکته مهم در مسائل اقتصادی زندگی کارمندی، نحوه‌ی دقت در طهارت درآمد است. نکات فراوانی که در مورد طهارت کسب و تجارت و معاملات در دین ذکر شده است، باید برای درآمد کارمندی تطبیق داده شود. نکات کوتاهی را در این خصوص در همین مقاله خواهیم آورد. 

آفات نظم کارمندی

اما مثل همه ‌ی امور دیگر که ممکن است دچار آفاتی شوند، همین نظم زندگی کارمندی که بسیار ارزشمند و مغتنم است، می‌تواند در اثر بی‌توجهی، دچار آسیب و آفت شود.

1-  آفت اول می‌تواند این باشد که کارمند، نگاه منفی به این برنامه منظم پیدا کند. خود را اسیر و گرفتار این چهارچوب بداند و بخواهد از هر فرصتی برای گریختن از این حصار و برهم زدن این برنامه استفاده کند. در بهترین حالت باید بگوییم چنین کارمندی قدر این توفیق خود را در زندگی نمی ‌داند و نمی ‌داند که با خارج شدن از این برنامه‌ی منظم، دیگر نظم بخشیدن به روزها و ساعات زندگی، به این راحتی ‌ها نیست! و پیداکردن یک انگیزه‌ی قوی برای آغاز کار روزانه در یک ساعت دقیق و از همه مهم‌تر پایدار ماندن بر سر برنامه و نظمی که خود طراحی کرده باشد، خودش یک رستم می‌خواهد. 

دیر رفتن و تأخیر و خلاصه پایبند نبودن به ساعات، حتی اگر تأثیر منفی در حقوق مالی کارمند نداشته باشد، زیبایی این نظم را خدشه دار می‌کند و آفت می‌زند. 

2- اسم آفت دوم را بگذاریم "نظم توخالی". یعنی داشتن برنامه‌ ی منظم و مشخص، رفت و آمد سر ساعت، حضور داشتن به میزان کافی؛ اما کم گذاشتن در کیفیت این کار و این حضور. برای مصون ماندن از آفت نظم توخالی، قسمت بعدی همین یادداشت را بخوانید. 

3- اما آفت سوم، کسالت و رکودی است که ممکن است در اثر یکنواختی نظم و برنامه کارمندی، به سراغ کارمندان عزیز بیاید. یک کارمند، ممکن است مدت ها و حتی سال ‌ها، به یک کار یکنواخت مشغول باشد. قطعاً باید با هوشمندی و درایت، از خستگی و ملال حاصل از این شرایط، عبور کند. کارمند خلاق و علاقمند، از شرایط کار خود، بستری برای رشد و شکوفایی می‌سازد. 

تقوای کارمندی

توصیه های امام متقیان مولا امیرمؤمنان علی علیه السلام، چه زیبا در یک جمله در کنار هم نشسته اند. همین یک جمله، پاسخگوی نیازهای راهبردی یک زندگی کارمندی است. 

زندگی کارمندی، باید مثل هر  چیز دیگر، با تقوا همراه باشد تا نظم هم در آن معنای حقیقی خود را پیدا کند و از آفات هم در امان بماند. تقوا یعنی مراقبت دائمی. تقوا به اصطلاح دنیای امروز یعنی مراقب باشید چون همیشه همه چیز  وهمه جا "توسط دوربین مداربسته کنترل می شود" و در ادبیات کارمندی، تقوا یعنی مراقب باشید چون رئیس، همیشه سر زده بازرسی می‌کند یا نظارت دائمی و از راه دور دارد. 

کم فروشی ممنوع

قرآن بر سر کم فروشان فریاد می ‌زند: وای به حالتان! موقع گرفتن، کامل می ‌گیرید اما موقع دادن، کم می-گذارید! 

وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفینَ* الَّذینَ إِذَا اكْتالُوا عَلَى النَّاسِ یَسْتَوْفُونَ* وَ إِذا كالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ یُخْسِرُون (مطففین، 1-3) واى بر كم‏فروشان! آنها كه به هنگام خرید، حق خود را بطور كامل مى‏گیرند، و به هنگام فروش از كیل و وزن كم مى‏گذارند. 

در موقعیت کارمندی، پیمانه و وزن و ترازو در کار نیست اما کم فروشی می‌تواند خدای ناکرده معنا پیدا کند. آفت نظم توخالی که از آن سخن گفتیم، یکی از مصادیق کم فروشی است. کارمندی که ساعات معین و موظف خود را پر می ‌کند و به موقع کارت ورود و خروج می ‌زند، حقوق خود را تمام و کمال دریافت می ‌کند که این همان محتوای آیه دوم سوره مطففین است. اما اگر خدای ناکرده در آن ساعات حضور در اداره، مشغول کاری غیر از  وظیفه اداری خود باشد یا وقت را بیهوده تلف کند یا آن‌گونه که باید و شاید، کار خود را درست انجام ندهد، مشمول آیه سوم از سوره مبارکه مطففین خواهد بود. 

"اتقان کار" و "وجدان کاری" دو واژه و مفهومی هستند که در زندگی همه و در زندگی کارمندی نیز نقش کلیدی دارند و زیاد از آن ‌ها سخن گفته شده است و هم ‌چنان نیز نیاز داریم که از آن‌ ها بشنویم و بگوییم و به خویشتن تذکر بدهیم که: ان الذکری تنفع المؤمنین. اما این دو مفهوم را ذیل عنوان تقوای کارمندی و بخشی از آن می‌گنجانیم و بیش از این سخن را طولانی نمی‌کنیم. 

سخنی با مدیران و رؤسا

فقط برای اینکه یک طرفه سخن نگفته باشیم و شرط انصاف را به جا آورده باشیم، باید روی سخن را با مدیران و رؤسایی قرار دهیم که هم خودشان کارمندند و هم کارمندان بسیاری را در استخدام دارند. به حکم "وَ تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى"‏ (مائده، 2) این مدیران نیز وظیفه دارند شرایطی فراهم کنند که کارمندان مجموعه‌ی تحت مدیریتشان، برای رعایت تقوای کارمندی و حفظ نظم کارمندی به نحو احسن، راهی آسان ‌تر و ایمن‌تر را طی کنند. ان‌شاء‌الله.

فاطمه حسینی مجرد- کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی/  تبیان