سیماى شیعه در نگاه امام صادق علیه السلام

امام صادق علیه السلام در سفارش هاى خود به عبدالله بن جندب پس از هشدار به شیعیان نسبت به دام هاى شیطان، ویژگى هاى برجسته دوستان حقیقى خود را می ى شمارد كه عبارت است از:

توجه آخرت

«لقد جلت الاخرة فى اعینهم حتى ما یریدون بها بدلا... و انما كانت الدنیا عندهم بمنزلة الشجاع الارقم والعدو الاعجم »؛ آخرت در نگاه آنها بسیار بزرگ است، به اندازه اى كه چیزى را با آن عوض نمى كنند... و دنیا نزد آنها همانند مار گزنده و دشمن بى زبان است.
بر هر مسلمانى كه ما را مى شناسد، سزاوار است كه كردارش را در هر شبانه روز بر خود عرضه دارد و به محاسبه آنها بپردازد، تا اگر كار نیكى در آنها دید، برآنها بیفزاید و اگر كردار بدى در اعمال خود مشاهده كرد، از آن ها توبه كند، تا دچار ذلت و خوارى روز قیامت نگردد.
پیروان حقیقى و دوستان واقعى خاندان نبوت علیهم السلام به چیزى جز آخرت نمى اندیشند و تمام كردارها و رفتارهاى خود را با نگاه به آخرت مى سنجند. دنیا در نظر مؤمن وسیله اى است براى رسیدن به هدفى بزرگ كه همان زندگى جاودان آخرت است. دوستان حقیقى اهل بیت علیهم السلام از مواهب دنیوى بهره مى برند، اما هرگز زندگى جاودان را با زندگى گذراى دنیا عوض نمى كنند.
انس با خدا
«انسوا بالله واستوحشوا مما به استاءنس المترفون »؛ آنها با خدا انس گرفته اند و از آنچه كه مال اندوزان به آن انس گرفته اند، در هراسند.
مومنان از نعمت هاى الهى بهره مى برند اما به آنها وابسته نمى شوند. وابستگى به مال دنیا موجب بندگى انسان در برابرمادیات خواهد شد. زراندوزان هماره به ثروت خود وابسته اند وشیعیان واقعى با یاد خدا آرامش مى یابند.
شیعیان ما با دشمنان همسایگى نمى كنند و اگر از گرسنگى بمیرند، چیزى از آنها نمى خواهند.
حضرت صادق علیه السلام پس از برشمردن این دو ویژگى مهم، فرمود: «اولئك اولیائى حقا بهم تكشف كل فتنه و ترفع كل بلیه »؛ آنها دوستان حقیقى من هستند. به وسیله آنها فتنه شكست مى خورد و گرفتارى ها برطرف مى شود.
حسابرسى خود
«حق على كل مسلم یعرفنا ان یعرف علمه فى كل یوم و لیلة على نفسه فیكون محاسب نفسه فان راى حسنه استزاد منها و ان راى سیئه استغفر منها، لئلا یخزى یوم القیمه »؛بر هر مسلمانى كه ما را مى شناسد، سزاوار است كه كردارش را در هر شبانه روز بر خود عرضه دارد و به محاسبه آنها بپردازد، تا اگر كار نیكى در آنها دید، برآنها بیفزاید و اگر كردار بدى در اعمال خود مشاهده كرد، از آنها توبه كند، تا دچار ذلت و خوارى روز قیامت نگردد.
اگر شیعیان ما استقامت كنند، فرشتگان دست در دست آنها مى گذارند، ابرهاى سفید(رحمت) برآنها سایه مى افكند، چون روز درخشنده و تابناك مى شوند، از زمین و آسمان روزى مى خورند و آنچه از خدا بخواهند، خداوند به آنها عطا مى كند.
سخاوت
«یابن جندب! ان شیعتنا یعرفون بخصال شتى: بالسخاء والبذل للاخوان »؛ اى پسر جندب! همانا شیعیان ما به چند خصلت شناخته مى شوند: به سخاوت و بخشش به برادران.
خواندن پنجاه ركعت نماز و رعایت وقت نماز
« و بان یصلوا الخمسین لیلا و نهارا... و یحافظون على الزوال »؛شیعیان ما در شبانه روز پنجاه ركعت نماز مى خوانند و توجه به وقت نماز ظهر(خواندن نماز اول وقت) دارند.

دورى از پرخاش و داد و فریاد
«لایهرون هریرالكلب »؛ شیعیان ما همانند سگ زوزه- فریاد -نمى كشند.
دورى از طمع
«ولا یطمعون طمع الغراب »؛ شیعیان ما همانند كلاغ طماع و حریص نیستند.
دورى از دشمنان
«ولا یجاورون لنا عدوا ولا یساءلون لنا مبغضا ولو ماتوا جوعا»؛شیعیان ما با دشمنان همسایگى نمى كنند و اگر از گرسنگى بمیرند، چیزى از آنها نمى خواهند.
دقت در خوراك
«شیعتنا لا یاكلون الجرى... ولا یشربون مسكرا»؛ شیعیان ما مارماهى نمى خورند... و شراب نمى نوشند.
در برخورد با گناهكاران باید با سخنان نیكو و گفتن خوبى هاى آنان، امید مرده در آنها را زنده كرد و از خشونت، گفتار ناروا و بازگو نمودن لغزش هاى آنها پرهیز كرد؛ زیرا چنین برخوردهایى مجرمان را از پیمودن راه درست ناامید و نسبت به دین و آموزه هاى آن گریزان مى سازد.
برگزیده اى از سایر سفارش ها
آثار استقامت
«یابن جندب لو ان شیعتنا استقاموا لصافحتهم الملائكه ولا ظلهم الغمام ولا شرقوا نهارا ولا كلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم و لما سالوا الله الا اعطاهم .»
اگر شیعیان ما استقامت كنند، فرشتگان دست در دست آنها مى گذارند، ابرهاى سفید(رحمت) برآنها سایه مى افكند، چون روز درخشنده و تابناك مى شوند، از زمین و آسمان روزى مى خورند و آنچه از خدا بخواهند، خداوند به آنها عطا مى كند.
شیوه برخورد با گناهكاران
1- گفتن خوبى ها و پرهیز از سخن ناروا.
«یابن جندب لاتقل فى المذنبین من اهل دعوتكم الا خیرا»؛ اى پسرجندب! به گناهكاران از همكیشان خود جز خوبى و نیكویى چیزى مگو.
در برخورد با گناهكاران باید با سخنان نیكو و گفتن خوبى هاى آنان، امید مرده در آنها را زنده كرد و از خشونت، گفتار ناروا و بازگو نمودن لغزش هاى آنها پرهیز كرد؛ زیرا چنین برخوردهایى مجرمان را از پیمودن راه درست ناامید و نسبت به دین و آموزه هاى آن گریزان مى سازد.
2- در خواست توفیق براى گناهكاران
«واستكینوا الى الله فى توفیقهم »؛ توفیق آنها را خاضعانه از خداوند بخواهید.
3- در خواست توبه براى گناهكاران
توبه از حالات سازنده انسان است كه انجام دهنده آن محبوب خداوند است:
«ان الله یحب التوابین »؛ خداوند كسانى كه بسیار توبه مى كنند را دوست دارد.(1)
توبه روشى است كه امام صادق علیه السلام براى پاكسازى گناهكار توصیه كرده است. شیعیان واقعى باید از خدا بخواهند كه گناهكاران از كردار ناشایست خود پشیمان شوند و به سوى خدا بازگردند، زیرا خداوند بسیار توبه پذیر و بخشنده است؛ «ان الله هوالتواب الرحیم .»(2)
اى پسر جندب! با كسى كه از تو بریده، وصل كن؛ به كسى كه چیزى به تو نداده، چیز بده؛ با كسى كه به تو بدى كرده، خوبى كن؛ به كسى كه به تو دشنام داده، سلام كن؛ با كسى كه با تو دشمنى كرده، انصاف داشته باش و از كسى كه به تو ظلم كرده، در گذر، همچنان كه دوست دارى از تو در گذرند. از گذشت خداوندنسبت به خودت عبرت بگیر. آیا نمى بینى خورشید خداوند بر خوبان و بدان مى تابد و بارانش بر صالحان و مجرمان نازل مى شود؟
راه بهشتى شدن
حضرت امام جعفر صادق علیه السلام سه راه را فراروى جویندگان بهشت قرار داده است:
1- پیروى از ائمه علیهم السلام .
2- برائت از دشمنان.
3- سخن گفتن آگاهانه و سكوت هنگام نا آگاهى.
«فكل من قصدنا و تولانا و لم یوال عدونا و قال ما یعلم و سكت عما لایعلم او اشكل علیه فهو فى الجنه »؛هر كس جویا و پیرو ما باشد و از دشمنان ما پیروى نكند و چیزى كه مى داند، بگوید و از آنچه كه نمى داند، یا بر او مشكل (مشتبه)است، سكوت كند، در بهشت است.
ارزش سكوت
«علیك بالصمت، تعد حلیما، جاهلا كنت او عالما، فان الصمت زین لك عندالعلماء و سترلك عند الجهال»؛عالم باشى یا جاهل، خاموشى را برگزین تا بردبار به شمار آیى؛زیرا خاموشى نزد دانایان زینت و در نزد نادانان پوشش است.
دورى جستن از عقاید منحرف
خطر بدعت ها، گرایش هاى منحرف و قرائت هاى ناصواب از دین، همیشه متوجه جوامع شیعى بوده است.
«یابن جندب! بلغ معاشر شیعتنا و قل لهم: لاتذهبن بكم المذاهب »؛ اى پسر جندب! به شیعیان ما بگو؛ مبادا عقاید منحرف، شما را از مذهب خودتان بیرون برد.
نشانه هاى ناتوانى
«قد عجز من لم یعد لكل بلاء صبرا و لكل نعمه شكرا و لكل عسریسرا»؛ ناتوان است كسى كه براى هر بلایى صبرى، براى هر نعمتى شكرى و براى هر سختى آسانى آماده نكند.
كردارهاى برتر
«یابن جندب! صل من قطعك، واعط من حرمك، و احسن الى من اساءالیك، و سلم على من سبك، و انصف من خاصمك، واعف عمن ظلمك، كماانك تحب ان یعفى عنك، فاعتبر بعفوالله عنك، الا ترى ان شمسه اشرقت على الابرار والفجار و ان مطره ینزل على الصالحین والخاطئین.»
اى پسر جندب! با كسى كه از تو بریده، وصل كن؛ به كسى كه چیزى به تو نداده، چیز بده؛ با كسى كه به تو بدى كرده، خوبى كن؛ به كسى كه به تو دشنام داده، سلام كن؛ با كسى كه با تو دشمنى كرده، انصاف داشته باش و از كسى كه به تو ظلم كرده، در گذر، همچنان كه دوست دارى از تو در گذرند. از گذشت خداوندنسبت به خودت عبرت بگیر. آیا نمى بینى خورشید خداوند بر خوبان و بدان مى تابد و بارانش بر صالحان و مجرمان نازل مى شود؟
اساس اسلام
آخرین جمله از سفارش هاى امام صادق علیه السلام به ابن جندب درباره اهمیت و ارزش محبت اهل بیت علیهم السلام است.
« لكل شیى ء اساس و اساس الاسلام حبنا اهل البیت »؛ هر چیزى را پایه اى است و پایه اسلام، محبت ما، اهل بیت علیهم السلام است.
پى نوشت ها:
1- بقره، آیه 222.
2- توبه، آیه 118.
منبع :
ماهنامه كوثر شماره 40، نویسنده : على محمدى.