پاسارگاد، شهری کهن، با زیبایی‌های طبیعی و جاذبه‌های تایخی متعدد است که در استان فارس قرار دارد.
«پاسارگاد»، نام شهری است در استان فارس که در بین دو کوه از رشته‌کوه‌های زاگرس قرار گرفته است دارای آب و هوایی معتدل در تابستان و نسبتا سرد در زمستان می‌باشد.
مجموعه‌ی باستانی پاسارگاد نیز که یادگاری از دوران پرشکوه هخامنشی است، در همین شهرستان قرار دارد و این شهرستان نیز به دلیل وجود این مجموعه‌ی ارزشمند ملی، به این نام لقب گرفته است.
مجموعه‌ی پاسارگاد، میراثی است باقی‌مانده از ایران کهن که امروزه به واسطه‌ی حضور آثار ارزشمندی همچون آرامگاه کوروش بزرگ، تنگ بلاغی، تل تخت پاسارگاد، مجموعه‌ی سلطنتی و بسیاری آثار شگرف دیگر، همچون نگینی بی‌نظیر و بی‌همتا، در خاک سرزمین ایران، می‌درخشد. همچنین به نظر می‌رسد که «پاسارگاد»، که در برگیرنده‌ی این مجموعه‌ی تاریخی و کهن است، نام اولین پایتخت سلاطین هخامنشی است که جایگاه امروزی آن، در مرکز استان فارس و بر فراز دشتی وسیع، مشاهده می‌شود.
۱. مجموعه سلطنتی پاسارگاد
در مرکز پاسارگاد، در مکانی معروف به «چهارباغ»، تعدادی بنای تاریخی به نام «مجموعه‌ی سلطنتی پاسارگاد»، قرار گرفته است که به نظر می‌رسد، تعدادی از کاخ‌های هخامنشیان به نام‌های «کاخ دروازه»، «کاخ بارعام» یا «کاخ پذیرایی کوروش»، «کاخ S» یا «تالار عمومی»، «کاخ مسکونی کوروش دوم» یا «کاخ P»، است.
پیکربندی اصلی کاخ‌ها، متشکل از سالن‌های ستون‌دار است. جالب است بدانید که در «کاخ پذیرایی»، بخش‌هایی از سه جرز سنگی مشاهده می‌شود و بر بالای جرزی که در بخش جنوبی قرار دارد، می‌توان قدیمی‌ترین سنگ‌نبشته را که با خط میخی متنی بر آن حک شده را مشاهده کرد. بر این کتیبه چنین نوشته شده است
«آدم کوروش خشایثی یه هخامنشی یه»
«من، کوروش شاه هخامنشی ام»
این متن به زبان‌های پارسی باستان، عیلامی و بابلی نوشته شده است.
۲. آرامگاه کوروش
در مجموعه‌ی تاریخی و باستانی پاسارگاد، یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی دوران حکومت هخامنشیان قرار دارد که از آن به نام «آرامگاه کوروش کبیر»، یاد می‌شود. ساختمان آرامگاه بین باغ‌های سلطنتی قرار گرفته و سازندگان این اثر باشکوه، آن را با استفاده از سنگ‌های بزرگ و مرتفع که بلندای برخی از آن‌ها تا ۷ متر نیز برآورد شده است، ساخته‌اند.
آرامگاه کوروش در مجموعه‌ی تاریخی پاسارگاد، مهم‌ترین جاذبه‌های این محوطه‌ی باستانی است.
در گذشته این آرامگاه که قطعا مهم‌ترین جاذبه‌ی گردشگری در مجموعه‌ی پاسارگاد محسوب می‌شود، به نام «مشهد مادر سلیمان»، شهرت داشت و امروزه نیز به عنوان یکی از پرطرفدارترین جاذبه‌های توریستی استان فارس و شهرستان پاسارگاد، میزبان جمع زیادی از توریست و گردشگران از سراسر ایران و جهان است.
۳. تُل تخت پاسارگاد
از دیگر عمارات قرارگرفته در محوطه‌ی باستانی پاسارگاد، «تُل تخت» یا «تخت مادر سلیمان» است که به «دژ داریوش» نیز شهرت دارد. گفته می‌شود که داریوش از پادشاهان هخامنشیان، پس از احداث «تخت جمشید»، در پیرامون بنای پاسارگاد، این دژ را نیز در مساحتی به وسعت ۲ هکتار، مستقر ساخت. تالارهایی ستون‌دار، سکوهایی عظیم، اتاق‌های متعدد و انبار، از جمله بخش‌هایی است که طی کاوش‌های باستان‌شناسان در تل تخت، کشف شده است. این بنا که سابقا یک عمارت تشریفاتی بوده است، به دستور داریوش بزرگ، به دژی کاملا قدرتمند و محکم، تبدیل می‌شود.
۴. مقبره کمبوجیه (زندان سلیمان)
«مقبره‌ی کمبوجیه»، بنایی کهن و متعلق به اوایل حکومت هخامنشیان در محوطه‌ی باستانی پاسارگاد است که به «زندان سلیمان» نیز شناخته می‌شود. برخی از باستان‌شناسان معتقدند که این آرامگاه، درواقع آتشکده‌ای از دوران کوروش کبیر است که برجای مانده و در دوران اسلامی نیز به نام «زندان سلیمان» شهرت داشته است. از ویژگی‌های این آتشکده تاریخی، شباهت معماری آن با مقبره‌ی کوروش کبیر است که به عنوان یکی از شاهکارهای ساخته شده در دوران هخامنشی شناخته می‌شود. طرح بنا متشکل از بلوک‌های سنگی روی هم قرارگرفته به صورت چهار گوش و به شکل برج است که متاسفانه امروزه تنها یک دیواره از آن برجای مانده است و گردشگران در مسیر رسیدن به کاخ‌های اختصاصی و کاخ بارعام با تُل تخت، می‌توانند این اثر شگفت‌انگیز ایران باستان را مشاهده کنند.
۵. کاروانسرای مظفری پاسارگاد
یکی دیگر از عمارات تاریخی در مجموعه‌ی باستانی پاسارگاد که قدمت آن به دوران حکومت آل مظفر بازمی‌گردد، بنایی است کهن و متشکل از حیاطی به وسعت حدود ۲۱۰ مترمربع، ایوانی با عرض ۳۰ متر به شکل چهارگوش و تعدادی اتاق کوچک و بزرگ که در نزدیکی آرامگاه کورش احداث شده و از آن به «کاروانسرای مظفری» یاد می‌شود. جالب است بدانید که سنگ‌های سفیدرنگی که در ساخت بخش‌هایی از این کاروانسرا مورد استفاده قرارگرفته است، درواقع از کاخ‌های مجموعه‌ی پاسارگاد به سرقت رفته است.
۶. محوطه مقدس پاسارگاد
محوطه‌ای باستانی در فاصله‌ای حدود ۱۲۰۰ متری از بخش شمال غربی مجموعه‌ی پاسارگاد و در پشت تپه ماهورهای سنگی که به دشت مشرف است، مشاهده می‌شود. این محدوده از پاسارگاد، در بین گردشگران و باستان‌شناسان به «محوطه‌ی مقدس» شهرت یافته است. منطقه‌ای که از دو سکوی سفید رنگ سنگی و تپه‌ای پله‌ای، به شکل هندسی مستطیل تشکیل شده امروزه یکی دیگر از جاذبه‌های توریستی در استان فارس محسوب می‌شود. جالب است بدانید که دو سکوی سفیدرنگ که در کنار یکدیگر قرار دارند، در دوران حکومت کوروش به عنوان آتشدان برای اجرای مراسم آیینی ساخته شده است. تپه نیز در فاصله‌ی ۱۲۰ متری از غرب آتشدان‌ها، برفراز صخره‌های طبیعی و به صورت یک ساختار خشتی و سنگی مشاهده می‌شود.
۷. تنگ بلاغی پاسارگاد
یکی از جالب‌ترین بخش‌ها و جاذبه‌های گردشگری در کشور را می‌توان در استان فارس و در شهرستان پاسارگاد، مشاهده کرد. جاذبه‌ای کهن که به «تنگ بلاغی» شناخته می‌شود در بخش جنوبی مجموعه‌ی باستانی پاسارگاد قرار گرفته و دارای طولی حدود ۱۸ کیلومتر در جهت جنوب غربی-شمال شرقی و پهنایی حدود ۵۰۰ متر تا ۱۰ کیلومتر در جهت جنوب شرقی-شمال غربی، است. رودخانه‌ی «سیوند» که به نام‌های «بلاغی» و «پلوار» نیز شهرت دارد، از داخل این تنگه عبور کرده و باعث ایجاد فضایی زیبا، سرسبز با پوششی جنگلی و پوشیده از درختان پسته وحشی، بادام کوهی و درختان بنه، شده است. جالب است بدانید که طی پژوهش‌های انجام شده در این تنگ تاریخی، بیش از ۱۷۰ محوطه‌ی باستانی کشف شده است. همچنین سه دوره نیز در این بخش تاریخی شناسایی شده که دوره مربوط به دوره‌ی میانی پارینه سنگی (کهن‌ترین دوره‌ی کشف شده با قدمتی نزدیک به ۲۵۰ هزار تا ۴۰ هزار سال)، دوره‌ی پارینه سنگی جدید و فرا پارینه سنگی (با قدمتی بین ۱۲ هزار تا ۸ هزار سال) و دوره‌ی نوسنگی (جدیدترین دوره‌ی کشف شده با قدمتی نزدیک به ۸ هزار سال)، است.
۸. باغ ایرانی پاسارگاد
بازسازی تصوری از باغ پاسارگاد
یکی دیگر از قسمت‌های مجموعه‌ی تاریخی پاسارگاد، «باغ ایرانی پاسارگاد» است که بسیاری از کارشناسان، آن را اصل و ریشه‌ی معماری باغ‌های ایرانی می‌دانند. درواقع می‌توان این مجموعه را که قرارگیری چندین کاخ در محوطه‌ی باغی سرسبز و وسیع است، نخستین نماد هنر ترکیبی عناصر معماری گوناگون از تمدن‌های باستانی، با ویژگی‌های خاص هنرمندان و هنر هخامنشیان دانست. این باغ اصیل ایرانی به دلیل ویژگی و عناصر اصلی معماری به کاررفته در آن، در بین باستان‌شناسان شهرت یافته است.
باغ پاسارگاد به عنوان یکی از ماندگارترین ابداعات هخامنشیان و اولین نمونه باغسازی ایرانی است.
درواقع توجه به عناصر مذهبی و استفاده از آن به صورت مفهومی در ساختارهای معماری، الگوی هندسی باغ به همراه کوشک‌ها و راه‌آب‌های سنگی آن در میان باغ بزرگ پاسارگاد، نحوه توزیع و تقسیم مناسب آب در داخل مجموعه باغ و کاخ‌ها و ترکیب عناصر و ساختارهای معماری با طبیعت از جمله ویژگی‌هایی است که این باغ را به عنوان الگویی مادر در باغسازی ایرانی مطرح می‌کند. همچنین کارشناسان معتقدند که باغ پاسارگاد و مجموعه کاخ‌های آن به عنوان یکی از ماندگارترین ابداعات هخامنشیان و اولین نمونه باغسازی ایرانی مطرح و به صورت الگو در شیوه باغسازی این سرزمین و کشورهای همجوار مورد استفاده قرار گرفته است.
