سخنان بزرگان جهان در مورد خودشناسی

امام على عليه السلام :

يَنبَغي لِمَن عَلِمَ شَرَفَ نَفسِهِ أن يُنَزِّهَها عَن دَناءَةِ الدّنيا .
كسى كه به شرافت نفس خود پى برده باشد، سزاوار است كه آن را از پستى دنيا منزّه دارد.

( غرر الحكم : ۱۰۹۳۰ ) 

دَخَلَ عَلى رَسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله رَجُلٌ اسمُهُ مُجاشِعٌ ، فقالَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، كَيفَ الطَّريقُ إلى مَعرِفَةِ الحَقِّ ؟ فقالَ صلى الله عليه و آله : مَعرِفَةُ النَّفسِ ، فقالَ : يا رسولَ اللّه ِ ، فكَيفَ الطَّريقُ إلى مُوافَقَةِ الحَقِّ ؟ قالَ : مُخالَفَةُ النَّفسِ ، فقالَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، فكَيفَ الطَّريقُ إلى رِضا الحَقِّ ؟ قالَ : سُخطُ النَّفسِ ، فقالَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، فكَيفَ الطَّريقُ إلى وَصلِ الحَقِّ ؟ قالَ : هَجرُ النَّفسِ ، فقالَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، فكَيفَ الطَّريقُ إلى طاعَةِ الحَقِّ ؟ قالَ : عِصيانُ النَّفسِ ، فقالَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، فكَيفَ الطَّريقُ إلى ذِكرِ الحَقِّ ؟ قالَ : نِسيانُ النَّفسِ ، فقالَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، فكَيفَ الطَّريقُ إلى قُربِ الحَقِّ ؟ قالَ : التَّباعُدُ مِنَ النَّفسِ ، فقالَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، فكَيفَ الطَّريقُ إلى اُنسِ الحَقِّ ؟ قالَ : الوَحشَةُ مِنَ النَّفسِ ، فقالَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، فكَيفَ الطَّريقُ إلى ذلكَ ؟ قالَ : الاستِعانَةُ بِالحَقِّ عَلَى النَّفسِ .
مردى به نام مجاشع حضور رسول خدا صلى الله عليه و آله رسيد و عرض كرد: اى رسول خدا! راه شناخت حقّ چيست؟ حضرت فرمود: شناخت نفْس. عرض كرد: اى رسول خدا! راه سازگارى با حق چگونه است؟ فرمود: ناسازگارىِ با نفْس. عرض كرد: اى رسول خدا! راه رسيدن به خشنودى حق چيست؟ فرمود: ناخشنودىِ نفْس. عرض كرد: اى رسول خدا! راه رسيدن به حق چيست؟ فرمود: رها كردنِ نفْس. عرض كرد: اى رسول خدا! راه دست يافتن به طاعت خدا چگونه است؟ فرمود: نافرمانىِ نفْس. عرض كرد: اى رسول خدا! راه رسيدن به ياد حق چيست؟ فرمود: از ياد بردنِ نفْس. عرض كرد: اى رسول خدا! راه نزديك شدن به حق چيست؟ فرمود: دور شدن از نفْس. عرض كرد: اى رسول خدا! راه انس گرفتن با حق چگونه است؟ فرمود: دورى گزيدن از نفْس. عرض كرد: اى رسول خدا! راه دورى گزيدن از نفْس چيست؟ فرمود: كمك جستن از حق، در برابر نفْس.

( بحار الأنوار : ۷۰/۷۲/۲۳ )

امام على عليه السلام : 

يَنبَغي لِمَن عَرَفَ نَفسَهُ أن لا يُفارِقَهُ الحَذَرُ و النَّدَمُ ؛ خَوفا أن تَزِلَّ بِهِ القَدَمُ .
كسى كه خود را شناخته است، سزد كه از بيم لغزيدن گام هايش، هوشيارى و پشيمانى را از دست ندهد.

( غرر الحكم : ۱۰۹۵۲ )

امام على عليه السلام :

يَنبَغي لِمَن عَرَفَ نَفسَهُ أن لا يُفارِقَهُ الحُزنُ و الحَذَرُ .
 كسى كه خود را شناخته است، سزد كه اندوه و حذر از او جدا نشود.

( غرر الحكم : ۱۰۹۳۷ )

امام على عليه السلام :

يَنبَغي لِمَن عَرَفَ نَفسَهُ أن يَلزَمَ القَناعَةَ و العِفَّةَ .
سزاوار است كسى كه خود را شناخته است، پايبند قناعت و عفّت باشد.

( غرر الحكم : ۱۰۹۲۷ )

در صحف ادريس آمده است:

من عَرَفَ الخَلقَ عَرَفَ الخالِقَ ، و مَن عَرَفَ الرِّزقَ عَرَفَ الرّازِقَ ، و مَن عَرَفَ نَفسَهُ عَرَفَ رَبَّهُ .
 هر كه آفريده را بشناسد، آفريدگار را مى شناسد و هر كه روزى را بشناسد، روزى رسان را مى شناسد و هر كه خود را بشناسد، پروردگارش را مى شناسد.

( بحار الأنوار : ۹۵/۴۵۶)

امام على عليه السلام :

مَن عَرَفَ نَفسَهُ عَرَفَ رَبَّهُ .
هر كه خود را شناخت، پروردگارش را شناخت.

( غرر الحكم : ۷۹۴۶  )

امام على عليه السلام :

عَجِبتُ لِمَن يَجهَلُ نَفسَهُ كَيفَ يَعرِفُ رَبَّهُ ؟ ! .
 در شگفتم از كسى كه خود را نمى شناسد، چگونه پروردگارش را مى شناسد؟!

(  غرر الحكم : ۶۲۷۰

امام على عليه السلام : 

أكثَرُ النّاسِ مَعرِفَةً لِنَفسِهِ أخوَفُهُم لِرَبِّهِ .
خود شناس ترين مردم، خدا ترس ترين آنهاست.

( غرر الحكم : ۳۱۲۶ ) 

امام على عليه السلام :

 مَن عَرَفَ اللّه َ تَوَحَّدَ ، مَن عَرَفَ نَفسَهُ تَجَرَّدَ ، مَن عَرَفَ الدّنيا تَزَهَّدَ ، مَن عَرَفَ النّاسَ تَفَرَّدَ .
 هر كه خدا را شناسد، تنها شود. هر كه خود را شناسد، [از علايق و دلبستگيهاى دنيوى ]رها شود. هر كه دنيا را شناسد، از آن دل بر كند. هركه مردم را شناسد، تنهايى گزيند.

( غرر الحكم : ۷۸۲۹ ـ ۷۸۳۲ )

امام على عليه السلام : 

مَن عَرَفَ نَفسَهُ جَلَّ أمرُهُ .
هركه خود را شناخت، منزلتش والا گشت.

(  غرر الحكم : ۸۰۰۷ )

امام على عليه السلام :

مَن عَرَفَ نَفسَهُ جاهَدَها ، مَن جَهِلَ نَفسَهُ أهمَلَها .
 هركه نفس خود را شناخت، به جهاد با آن برخاست و هر كه آن را نشناخت، به حال خود رهايش ساخت.

( غرر الحكم : ۷۸۵۵ ـ ۷۸۵۶ )

امام على عليه السلام :

مَن لَم يَعرِفْ نَفسَهُ بَعُدَ عَن سَبيلِ النَّجاةِ ، و خَبَطَ في الضَّلالِ و الجَهالاتِ .
هركه خود را نشناخت، از راه نجات دور افتاد و در وادى گمراهى و نادانيها قدم نهاد.

( غرر الحكم : ۹۰۳۴)

امام على عليه السلام :

مَن عَرَفَ قَدرَ نَفسِهِ لَم يُهِنْها بِالفانِياتِ .
 كسى كه ارزش خود را بشناسد، خويشتن را با امور فناپذير خوار نگرداند.

( غرر الحكم : ۸۶۲۸ )

مَن شَغَلَ نَفسَهُ بِغَيرِ نَفسِهِ تَحَيَّرَ في الظُّلُماتِ ، و ارتَبَكَ في الهَلَكاتِ .
 هر كه نفْس خود را به غير نفْس خود مشغول دارد، در تاريكيها سرگردان شود و در ورطه هلاكتها گرفتار آيد.

( غرر الحكم : ۹۰۳ )