ادبیات بلژیک

علت تقسیمات زبانی و رواج داشتن دو زبان فرانسه و فلاندری در کشور بلژیک، این سرزمین دارای دو نوع ادبیات است، از این رو نویسندگان و شاعران بلژیکی آثار خویش را گاه به زبان فرانسه و زمانی به زبان فلاندری می‌نویسند.

کشور بلژیک بعلت وضع طبیعی خاص که در حکم چهار راه بزرگ میان کشورهای هم جوار می‌باشد در نتیجه ادبیات آن شکل مرموزی به خود گرفته زیرا تحت تأثیر و نفوذ ادبی و اجتماعی و سیاسی ممالک همسایه قرار گرفته و می‌گیرد و آراء‌ و سبک‌های ادبی این سرزمین دچار تغییر و تحول می‌شود. در آثار نویسندگان و شاعران بلژیکی نفوذ ادبیات انگلیسی، آلمانی و مخصوصاً ادبیات فرانسه دیده می‌شود. روی همین اصل یک نوع ادبیات یک پارچه و خالص بلژیکی نمی‌توان از کشور بلژیک و نویسندگان و شاعرانش انظار داشت. ذوق ادبی فلاندری دارای رنگ و مایه افسانه‌ای و مذهبی است. درام نویسی، داستان، شعر آن اوج و وسعت و اهمیت بسیار دارد. به همین سبب ادبیات فلاندری تحت تأثیر ادبیات آلمانی و وسعت و اهمیت بسیار دارد. به همین سبب ادبیات فلاندی تحت تأثیر ادبیات آلمانی و تمدن‌های رومی قرار گرفته و در خور توجه است که از آن در مبحث و زمینة جداگانه ادبیات فلاندری و ««ادبیات فرانسوی بحث گردد:

ادبیات فرانسه در بلژیک تا قرن بیستم


قدیمی‌ترین متن‌ها و موضوعات ادبی فرانسه که در خاک بلژیک به زبان فرانسه نوشته شد: The Cantilene de ste Eulalie (قرن نهم میلادی) نظر و عقیده بر اینست که از هیانوت لاوی –دسنت‌-‌آلکس Hainaut Lavi e de st. Alexis که به نوبه خود آن اصل فرانسوی از یک اثر و موضوع قدیمی‌تر ترجمه شده است.

موضوع مطالب و جنبه اخلاقی و مذهبی و افسانه‌ای نمایش‌ها از قرن سیزدهم لیژ Liege می‌باشد چارتین دترولیز اثری پدید آورد یا کنت دل گرائل برای فیلیپ آلزاس تعدادی از آثار ادبی به زبان فلاندری پدید آورد.

در قرن چهاردهم مورخ و وقایع نگار جین و اوترموس اولین نوول حادثه‌ای را نوشت.سفرهای دریائی اثر دی‌سرجان ماندویل، در منطقه لیژ مورخان و وقایع نگارن از جمله Jacques de Henricourt و ژان ل-بل بودند. مورخان و وقاع نگاران بعدی از همه قابل ملاحظه‌تر چین فروایسارت Gaorges Chastellain, Froissart و فیلیپ کومینس Commynes بودند که از بلژیک برخاستند.

جین لمایر دیلجز کتابی برای لوئی 12 پادشاه فرانسه نوشت اثر شعری و علم معانی و بیان این نویسنده در زبان فرانسه در آن عصر دارای اهمیت بسیار بود. مارینکس وان سنت Aldegonde، به زبان فرانسه و فلاندری آثاری پدید آورد.

در یک دورة‌ طولانی، درخشندگی ادبی نزدیک به اواخر قرن هجدهم قطع گردید. هنگامیکه شاهزاده Ligne چارلز جوزف 33 جلد اثر و ادبیات نظامی خویش را به Regine قدیمی درآورد.

تحول و انقلاب رمانتیک و استقلال بلژیک با هم مصادف (سال 1830) بود. ادبیات بلژیکی از سال 1830 تا 1880 از جاده باریک و معبر تنگ شعر زیبائی پندسی و زیبائی برای زیبائی گذشت و نام یک شاعر آن دوره آندره‌موان هاسلت شایسته و قابل ذکر است. کتاب توضیح و نشان هوشیاری و توجه ملی یک نوول بزرگ از دوره – Le legende d'ulenspiegel et d'Lamme Goedzak en pays de Flandrete d'ileurs که به وسیله چارلز کاستر نوشته و در سال 1867 چاپ شده می‌باشد. این اثر رزمی کهن و باستانی فلاندر نوشته شده است، قهرمانش Till-Eulenspiegel (Tyll Ulenspiegel) نمونه روحی و احوال مردم فلاندر در زمان جنگ ضد اسپانیا و عشق به آزادی و یک نمونه جالب برای ایجاد تحریک غرور ملی است.

بیشتر از 25 مجله ادبی که بین سالهای 1814-1884 انتشار و رواج پیدا کرده و ادبیات، تحت حمایت طبقه متوسط قرار گرفت. از رهبران ادبی و اواخر قرن نوزدهم او کتاوپیرمز نویسنده داستانها و حکایت‌های کلاسیک و مخصوصاً ماکس والر بودند والر مجله: La Jeune Belgique را تأسیس کرد. در اواخر قرن نوزدهم دورة طرفداران مکتب اصالت سودمندی و نفع به پایان رسید. و فعالیت و نفوذ پارناسین‌ها و سمبولیستها نیز محدود گشت.

چارلز Georgire La Roy. Van Lerberghe و ماکس اللسکامپ بودن که سبب شهرت ادبی کشور بلژیک در دنیا گشتند.

نوول‌های ناتورالیستی کامیل لمیونیر با آثار خود شهرت فراوان کسب کرد، او بعدها با شیوه و سبک متنوع خود بیشتر تابع سبکی شاعرانه شد و مقداری از بهترین آثار و کارهای ادیبش غنائی بود.

George ایخوند جوامع صنعتی را در منطقة آنتورپ با لحنی تلخ در نوول Lanouvelle Carthage نوول کارتاژ (1888) شرح داد.

موریس مترلینگ شاعر و نویسنده‌ای سمبولیست پر احساس و درام نویس برجسته‌ای بود که در تآتر غرب نفوذ و تأثیر فراوان به جا گذاشت از معروفترین نمایشنامه‌هایش پرنده آبی است که در سال 1911 برنده جایزه ادبی نوبل شد او همچنین نویسنده مقالات فلسفی دلپذیر بود.

عده‌ای دیگر از نویسندگان برجسته بلژیک عبارتند از: هوبرت کارینز، ادموند گلسنروجین توسوئل، کارهای ادبی اواخر قرن نوزدهم معمولاً آنچه ارزش ماندن داشته درام‌ها، مقالات یا نوول‌ها بوده است.

مهمترین شاعر بلژیکی در پایان قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم امیل Verhaeren بود که تحت تأثیر والت ویتمن شاعر معروف آمریکائی قرار گرفته بود. نوشته‌های سمبولیک وی یک نوع پیام اجتماعی در بردباری و تحمل مشتقات بود.

او کاراکترهای فلاندری را در ادبیات فرانسوی بلژیک وارد و آثاری با این خصوصیت تصنیف کرد.

شاعر دیگر اودیلون جین پیر که مرگ نابهنگام به سراغش آمد و در 21 سالگی در سال 1928 درگذشت. یک سرباز کهنه کار جنگ جهانی اول به نام موریس Gauchez نوول‌هائی بر پایه و مایه دورانی که در جنگ شرکت داشت و تجارب نظامی و ادبی و اجتماعی اندوخته بود نوشت. اصیل‌ترین شاعر دوران جنگ جهانی اول بلژیک مارسل Thiry بود که شرح و بیان جالبی از تجربیاتی که در دوران جنگ اول بدست آورده بود با ذوق و سلیقه‌ای متناسب آثاری پدید آورد. شاعره‌های بلژیکی نیز سزاوار و شایسته ذکر هستند از آنجمله‌اند: لوسین Desnoues آن‌ماری Kegels، ورنی بروک در نیمه قرن بیستم مهمترین و معروفترین نام در زمینه ادبی، هنری Michaux که نویسنده‌ای است سوررئالیست مخصوصاً در لطیفه‌گوئی و شوخی مهارتی فراوان دارد.

شاعران بعد از دوران جنگ شامل: روبرت گوفین، آرماند برنیر، لیلیان ووترز، جرارد برووت، جین توردور و آرتور هالوت می‌باشند.

نوول در نیمه قرن بیستم به وسیله Georges Virres، آندره بایلون و مخصوصاً چارلز پلیسینر، فرانز هلنز و جرج سیمنون اصلاح و تکمیل گردید.

پلیسینر اولین خارجی بود که جایزه ادبی کنگورد را در فرانسه ربود. او اصلاحاتی در زمینه ارزش ادبی ملی و محلی به عمل آورد. فارنز هلنز یکنفر پزشک و یک تن شاعر سمبولیست بود و به واسطه نوول‌های معروف که مایه افسانه‌های فلاندری داشت شهرت فراوان بهم رسانید. جرج سیمنون از مردم لیژ بلژیک و نویسنده مشهور کتابها و داستان‌های پلیسی است. مارگارت یک سری از داستانهای مشهور این نویسنده است که در آنها زا روانشناسی سود جسته و نوولهایش با داشتن مایه روانشناسی دارای ارزش می‌باشد.

ماری Gevers یک تن نوولیست رئالیست بود که سرزمین و مردم منطقه آنتورپ را با وصفی دلپذیر شرح داده است. یکتن دیگر از نوول نویس‌های زن که نامش قابل ذکر و آثارش در خور توجه است: Maud Frere می‌باشد. فرانکوئیس مایت جوریس برنده جایزه Femina در سال 1965 می‌باشد که جنبة‌ رئالیستی آثارش در خود توجه بسیار است. بهترین اثر معروف این خانم نویسنده Lerempart des beguines (1951) می‌باشد. نوول نویس‌های دیگر نیمه قرن بیستم شامل: دانیل Gilles و فرانسیس والدر برنده جایزه کنگورد در سال 1958 هستند.

درام مدرن بلژیک به زبان فرانسه به وسیله فرناند کرومیلینک پدید آورده شد اثر مهم او Cocuma gukfique (1921) بود. میچل د Chelderode هر دو نویسنده‌ای اکسپرسیونیست است که نفوذ مذهبی و افسانه‌ای در نمایش نامه‌هایش شامل: Hop Signor, Escurial و Pantagleise مشهور می‌باشد. در سال 1960 Jose Andre Lacour و جرج سیمنو نمایش نامه‌های جالبی را پدید آوردند.

ادبیات فلاندری (فلامان) تا قرن بیستم در بلژیک


ادبیات فلاندری از زبان هلندی بود که در قرون وسطی پدید آمد و رونق یافت و مورد توجه قرار گرفت از آثار بزرگ دوره نخستین شامل Sint Servatius (در حدود 1170 میلادی) به وسیله Limburger هنریخ وان ولدک و Beatrjs که مأخوذ از بئاتریس راهبه که به زندگی مادی برگردانیده و محلش در صومعه‌ای که بوسیله خود ویرژین نگهداری می‌شد بود.

در حدود 1250 وان میرلانت (Mearlant) شروع به دیکته منظومه‌های خود کرد و با نظم در آوردن کتاب آئینه تاریخ لقب و عنوان پدر ادب و شعر هلندی یافت در زمینه نمایشنامه‌های منظوم نیز شهرتی به هم رسانید اما نافذترین اثر ادبی وی که در ادبیات انگلیسی و هلندی تأثیر گذاشت مجموعه مقالات Everyman می‌باشد.

دو نویسنده اهل تصوف در دوران قرون وسطی ظهور کردند: جان‌وان Ruysbroeck و راهبی که در جنگل گرونندیل می‌زیست کسی که سخنرانی‌های طولانی نوشت و Hadevijch راهب اثری ادبی نوشت.

مجالس ادبی چندی در فلاندر در قرن پانزدهم تأسیس گشت. این گروههای ادبی در وضع و حالت بورژوازی خاصی قرار داشتند.

با تأسیس چاپخانه در قرن پانزدهم در بلژیک تحول فراوانی نصیب ادبیات فلاندری گشت و آثار چند تن نویسنده را منتشر و آنها را مشهود کرد. مارنیکس وان سنت آلدگوند لبه تیز تیغ نوشته‌هایش را متوجه کلیساها کرد. نویسندگان دیگر شامل Bijns و کرنیلیوس کرول به پشتیبانی مذهب کاتولیک برخاستند. مناقشات و درگیری‌های سیاسی و مذهبی منجر به جدایی و تقسیم شمال از جنوب کشور هلند در اواخر قرن شانزدهم شد و احساسات لطیف و دلپذیر در کشور و ادبیات فلاندر تا قرن نوزدهم ناپدید شد.

موج ناسیونالیسسم حقیقی به منظور کسب استقلال کشور در سال 1830 به وسیله مقالات و رهبران ملی و سیاسی تحریک گشت. اولین نوول بزرگ و هم فلاندری قرن نوزدهم (شیرفلاندر) بود که به وسیله هندریک Conscience نوشته و در سال 1838 چاپ شد. این ره‌گشائی بود به سوی پدید آمدن نوول‌های جدید و مهم دیگر و در میان آنها کارها و آثار نوول‌نویس‌های رئالیست ویرژینی لولینگ دارای اهمیت است.

نخستین روزنامه روزانه به زبان فلاندری از این دوران شروع و منتشر شد.

در زمنیه ادبی Alrecht رودنباخ نمونه‌ای از ادبیات رمانتیک ملی از سبک سودمندی هنر، سبک زیبائی پرستی (سودمندی زیبائی) بود در نوول تاریخی فلاندری به سوی نوول‌نویسی به شیوه ایده آلیستی حرکت کرد و نهضت هنر برای هنر که یک جنبش ادبی بود در سال 1880 ظهور کرد. گویید وجزل Gezelle بزرگترین شاعر فلاندری قرن نوزدهم بود که در آثار وی نفوذ و نمودارهائی از روح گوتیک به چشم می‌خورد او به بالارترین مرتبه شعر بزمی در اشعارش صعود کرد و در کشورهای فلاندری زبان معروف بود. همچنین به زبان فلاندری آثار لانگ فلو شاعر آمریکائی در سال 1886 ترجمه شد.

ادبیات فلاندری در بلژیک در قرن بیستم


در سال 1890 نویسندگان جدید دوباره گروهی مجله جمعیت آزاد فکر (امروز و فردا) را تشکیل دادند. رهبر این جنبش اوگوست ورمی لن یک تن اینترناسیونالیست، نویسنده کتاب یهودی سرگردان (در سال 1906) بود. نویسندگان ناتورالیست شامل: سیربل بویسه Busse و هرمان تایرلینک Teirlinck نویسنده کتاب میمون عاجی بودند (در سال 1909) قدرت تایرلینک در قلمرو و زمینه نوول روانشناسی به خوبی مشهود است همچنین صاحب آثار دیگری بود در کتاب کارگران (1927) بزرگترین شاعر بزمی به نام کارل وان دvoestijne که قدرت نویسندگی و ادبی خویش را در آثار و آنالیزی خود متمرکز ساخت. ادیکتن هومانیست و یک نفر شاعر بزرگ و یکنفر مسلط بر مسائل عمیق متافیزیکی بود.

دوره شکوفائی و اوج ادبی فلاندری پیش از جنگ جهانی اول در بلژیک بود. جنگ ادیبان را به سوی جستجو در تجارب و اشعار و نمونه‌های ادبی بزمی جالب جدید و درون زندگی در جامعه انسانها کشانید در عصر فضا حمایت از راههای جید و شیوه‌های تازه تفکر را نشان دادند. اکسپرسیونیسم فلاندری نمایش دهنده و نماینده اروپائی مقدمه متعادل حمایت (نیروی فشار) انقلاب مخالف روشنفکری و مخالف خود جامعه که زبانش آرام و موقر با ایده و اندیشه منظم شده بود. شاعران این سبک و نهضت شامل: پول وان Ostayen نویسنده (شهر بزرگ مسکون و اشغل شده 1921) و ایزموئنس، گاستون بورسنس و ژان – آلبرت گوریس صاحب شاهکار (1948) Het boek Van Joachim Van Babylon بودند.

ملیون مدرسی به یافتن ارزش جامعه روستائی ادامه دادند. در میان نویسندگانش، فلیکس تیرمانس به حمایت لذت زندگی و عقیده وحدت وجودی برخاست و آثاری با برداشت‌هائی از زندگی کشاورزان در سال 1935 پدید آورد. ارنست Claes و Maurits ساب نیز از آنجمله نویسندگان هستند.

چند نوول نویس توانا شیوه اومانیستی و نیاگانی را ادامه دادند: موریس Roelants صاحب اثر بیاوبرو در سال 1927 شیوه تحلیلی نوول فرانسوی را مورد استفاده قرار داد. ژرارد Walschap نوول نویس توانا، دارای آثار جالب است که نفوذ مایگل د Unamuno را در اثر تراژیک پر احساس و پرهیجان خود نشان داد و ویلن مایگل Elsschot دارای آثار پر ارزشی است که از اسلاف خود سود فراوان جست و خود یکی از بزرگترین نوول نویس‌ها محسوب می‌شود. نویسندگان دوره پس از جنگ از بزرگترین نوول نویس‌های محسوب می‌شود. نویسندگان دوره پس از جنگ جهانی دوم شامل رایموند برولز و شاعر حساس موریس Gilliams که معروف نزد معدودی هستند. نویسندگان فعال پیش از جنگ تایرلینک وجیس بودند.

در نیمه قرن بیستم مهمترین نویسندگان جان دیسن نوول نویس صاحب آثار پرارزش رئالیستی است و مایه آثارش بیشتر بر اساس کشش میان دو جهان رؤیا و حقیقت می‌باشد، و نوول هائی نیز با پرداخت مافوق‌الطبیعی پدید آورد.

هوبرت لامپو مصنتف آثار فراوان از جمله بازگشتن به آتلانتیک (در سال 1953) که تحت تأثیر نفوذ نویسندگان آمریکائی قرار گرفته بود. او شاگرد فیلیپ دیپله سین بود پیله سین اثری بسیار جالب که مایه روانشناسی دارد نوشت.

پل بون با نوشتن نوول‌هائی که مایه تاریخی و زمینه انتقادی و اعتراض به جامعه داشت پدید آورد. مخالف زوال و کاهش ارزش انسان و خواهان انقلاب بود و آثار این نویسنده در ادبیات فلاندری دارای اهمیت بسیار است.

هوگو کلوس دارای شهرت جهانی بود، او یک تن نویسنده رئالیست است که در تشریح مسائل جنسی مهارت بسیار دارد. بهترین نوولش (شگفتی 1948) راهنمائی با رستاخیز و احیاء فاشیسم، کارهایش شهرت فراوان به دست آورد از جمله آثار وی پرنده‌ای در صبح می‌باشد.

نویسندگان اکسپرسیونست دیگر شامل پلذ دuoY, Wispehlaere میخائیلس شاعر اسنوک و ژان والراونس می‌باشد.

ادبیات فلاندری بلژیک بر اثر کوشش‌های نویسندگان و شاعران با خلق آثار جالب رونق و اهمیت فراوان یافته است.
برخی از مآخذ:

1- دائره المعارف درام

2- دائره‌المعارف هنر

3- دائره المعارف بریتانیکا

4- دائره المعارف آمریکانا