پهپاد ضد کشتی جدید چین، چالشی جدید برای نیروی دریایی آمریکا

اخیرا تصویری از پهپاد نظامی جدیدی ساخت چین در اینترنت منتشر شده که ادعا می‌شود یک پهپاد ضد کشتی با توان پرواز بسیار نزدیک به سطح آب است؛ این قابلیت آن را به تهدیدی جدی برای شناورهای نظامی دشمن بدل می‌کند.

پهپاد ضد کشتی یا موشک؟

این پهپاد را به نوعی می‌توان یک موشک کروز ضد کشتی نیز دانست؛ موشک‌های ضد کشتی در مراحل پایانی پرواز و در نزدیکی هدف، برای پنهان ماندن از دید سیستم‌های اکتشافی دشمن شامل رادارها و حسگرهای فروسرخ، اقدام به کاهش ارتفاع کرده و در ارتفاعی کمتر از 10 متر به پرواز بر فراز سطح آب می‌پردازند که اصطلاحا به آن پرواز سینه مال (Sea skimming) گفته می‌شود. حال ادعا می شود این پهپاد چینی در ارتفاع تنها 45 سانتی‌متری از سطح آب پرواز می‌کند که در صورت صحت این ادعا، می‌تواند بسیار خطر آفرین باشد و شناورهای دشمن را در معرض تهدیدی بسیار جدی قرار می‌دهد؛ چرا که به دلیل کروی بودن زمین، هرچه ارتفاع پروازی کمتر باشد، هواگرد مورد نظر مدت بیشتری زیر امواج رادار و در نقطه کور آن پرواز می کند و طبیعتا دیرتر کشف می‌شود؛ در نتیجه مدافع دیرتر متوجه هدف شده و زمان کمتری برای مقابله با آن دارد. اغتشاش‌های راداری ناشی از سطح دریا نیز مجددا به کشف دیرتر هدف کمک می‌کند.

اما چه عاملی باعث می شود این پهپاد بتواند تا آن حد پایین پرواز کند؟ در پاسخ باید گفت پهپاد جدید پرواز در ارتفاع 45 سانتی‌متری را مدیون پدیده‌ای به نام “اثر زمین” است. این پدیده زمانی رخ می دهد که یک هواگرد در ارتفاع بسیار پایین پرواز کند که در نتیجه آن نیروی برا (Lift) بیشتر و کشش (Drag) کمتری فراهم می‌شود. دلیل نیز حضور یک سطح زیر هواگرد است. چرا که آن سطح جلوی گردابه‌های انتهایی بال را می‌گیرد و موجب کاهش جریان انحرافی هوا می‌شود. استفاده از پیکربندی و طراحی “بال زیر” در این پهپاد نیز دال بر استفاده آن از اثر زمینی است. در این پیکربندی ریشه بال زیر بدنه قرار دارد که در هواگردهایی که از اثر زمینی بهره می‌گیرند امری رایج است.

سیستم دفاع نزدیک فالانکس ساخت آمریکا که آخرین خط دفاعی یک ناو جنگی محسوب می‌شود.

به صورت کلی و البته به‌ طور میانگین بدون در نظر گرفتن رادار و موشکی خاص، یک رادار نصب شده در ارتفاع 10 متری روی یک کشتی نظامی قادر به کشف یک موشک سینه مال در برد 25 کیلومتری است. همان رادار این پهپاد چینی را می‌تواند در برد 15.25 کیلومتری کشف کند. با توجه به اینکه یک هواگرد با ارتفاع پروای مشابه این پهپاد چینی نمی تواند سرعت فراصوت داشته باشد و از آنجا که موتور آن نیز به نظر توربوفن است، همچون دیگر موشک‌های ضد کشتی مشابه، سرعت 965 کیلومتر بر ساعت را برای آن در نظر می گیریم. با این سرعت و برد کشفی که پیشتر عنوان شد، کشتی مدافع 59 ثانیه زمان برای واکنش دارد. البته ناگفته نماند سیستم‌های پدافندی غربی سرعت بسیار بالا و زمان واکنش پایینی دارند؛ برای مثال بد نیست بدانید سامانه پدافند نزدیک آمریکایی فالانکس، آن هم در نسخه های اولیه خود، تنها به 2 ثانیه زمان برای واکنش نیاز داشت. به این معنی که به محض کشف خطر توسط سامانه، 2 ثانیه پس از آن فالانکس با آن درگیر می‌شود.

مشخصات

همان طور که گفته شد این پهپاد  ضد کشتی اولین بار در پایگاه‌های اینترنتی چینی پدیدار و پس از آن به سرعت در بلاگ‌های نظامی روسی و غربی نیز انتشار یافت. در حال حاضر تنها یک تصویر از آن موجود است؛ با توجه به تصویر منتشر شده از آن، به نظر دارای یک جفت پیش بال (کانارد) و یک جفت بال با زاویه گرایش به سمت بالا است. ورودی هوای موتور نیز بالای پهپاد قرار دارد که با توجه به روش پروازی آن، احتمالا به منظور جلوگیری از ورود افشانه‌های آب به درون موتور اقدام به نصب آن در بالای پهپاد کرده‌اند. استتار و رنگ آمیزی آن نیز متعلق به نیروی دریایی چین است.

پیوستگی پروازی که برای پهپاد تخمین زده می‌شود 1.5 ساعت است که با در نظر گرفتن سرعت 965 کیلومتر بر ساعت برای آن، میتوان برد پروازی را نیز تقریبا 1500 کیلومتر تخمین زد. بیشینه وزن پهپاد هنگام برخاستن 3 تن است که 1 تن آن را سرجنگی آن تشکیل می دهد؛ سرجنگی نیز احتمالا از نوع انفجاری و ترکش‌زا است. وزن این سرجنگی تقریبا برابر با میانگین وزن سرجنگی برخی موشک‌های ضد کشتی با سرجنگی متعارف و غیر اتمی است که شوروی سابق در زمان جنگ سرد به منظور مقابله با ناوهای هواپیمابر نیروی دریایی آمریکا وارد خدمت کرده بود. بیشینه ارتفاع پروازی این پهپاد نیز 3 کیلومتر است؛ این ارتفاع برای پرواز در فواصل دور از کشتی هدف است. پهپاد تا پیش از نزدیک شدن به هدف در اتفاع بالا پرواز می‌کند و پس نزدیک شدن به هدف، ارتفاع خود را به 45 سانتی‌متر کاهش می‌دهد.

یکی از روش‌های محتمل برای استفاده عملیاتی از این پهپاد، استقرار آتش‌بارهای آن در ساحل یا کشتی‌های نیروی دریایی چین است. یک هواپیمای خودی همچون هواپیمای گشت دریایی چینی Y-8X و یا یک پهپاد با ارتفاع پروای بالا، کشتی‌های دشمن را کشف و اطلاعات مورد نیاز را فراهم می‌کند. پس از شلیک، هواپیما یا پهپاد دیده‌بانی می‌تواند به ارسال اطلاعات جدید و یا به عبارتی بروزرسانی پیوسته پهپاد ضد کشتی ادامه دهد و آن را قادر می‌سازد بدون استفاده از رادار به سمت هدف هدایت شود. البته رادار موشک‌های ضد کشتی در فاصله نزدیک و در مرحله پایانی حمله و پرواز به سمت هدف فعال می‌شود؛ اما به صورت کلی در صورتی که پهپاد ضد کشتی با هدایت یک هواپیما و یا پهپاد دیگر به سمت کشتی هدف نزدیک شود، آن را دیرتر از وجود خود مطلع می‌کند؛ زیرا استفاده از رادار برای هدف یابی ملزم به تاباندن پرتوهای راداری به سمت هدف است و این موضوع خود موجب آگاه سازی هدف می‌شود.

آیا این پهپاد تهدیدی برای نیروی دریایی آمریکاست؟

یک ناو هواپیمابر آمریکایی همواره توسط تعدادی ناوشکن، رزم‌ناو و حتی زیردریایی همراهی می‌شود که مجموعا یک ناو گروه تهاجمی را تشکیل می‌دهند.

اما به صورت کلی این پهپاد تا چه میزان می تواند علیه نیروی دریایی آمریکا موثر باشد؟ پاسخ به این سوال سخت است. اما به صورت کلی یک ناوگروه همراه ناو هواپیمابر (که هدف اصلی این پهپاد است) دارای چندین لایه دفاع سخت (استفاده از موشک و توپ برای سرنگونی موشک) و دفاع نرم (جنگ الکترونیک و اخلال‌گری) در بردهای گوناگون است. سامانه “کنترل آتش و ضد هوایی یک پارچه” نیروی دریایی آمریکا نیز با بهره گیری از رادار هواپیمای پیش اخطار و کنترل هوابرد (یا به اختصار آوکس) E-2D توان و برد کشف راداری یک ناوگروه را افزایش می‌دهد.

آواکس ناونشین E-2D، چشم تیزبین ناو هواپیمابر

روی کاغذ، این رادار با پرواز در ارتفاع 9 کیلومتری، هدفی مشابه این پهپاد را از فاصله 350 کیلومتری کشف و بیش از 20 دقیقه زمان برای کشتی‌های مدافع فراهم می کند؛ این زمان در مقایسه با 59 ثانیه که پیشتر گفته شده بود بسیار بیشتر است و به کشتی زمانی بیش از زمان مورد نیاز برای اجرای اقدامات دفاعی می‌دهد. E-2D پس از کشف هدف می‌تواند اطلاعات مورد نیاز برای هدف گیری با پهپاد ضد کشتی را برای موشک پدافندی آمریکایی RIM-174 SM-6 با برد 470 کیلومتر فراهم کند تا موشک با پهپاد درگیر شود. این آواکس همچنین می‌تواند هر هواپیما، پهپاد و حتی برجک زیردریایی متعلق به دشمن که در منطقه حضور داشته و مشغول هدایت پهپاد ضد کشتی است را پیدا کند. ناگفته نماند برد رادار این هواپیما بیش از 550 کیلومتر است و توانایی کشف اهداف پنهانکار را نیز داراست.

جنگنده‌های چندمنظوره و ناونشین F-35C لایتنینگ 2 و F/A-18F سوپر هورنت که به ترتیب نسل 5 و 4.5 می‌باشند و از قوی‌ترین رادارها برخوردار هستند.

از سوی دیگر جنگنده‌های همراه ناوهواپیمابر که اقدام به گشت زنی در منطقه می‌کنند نیز به لطف توانایی “نگاه به پایین-شلیک به پایین” رادار خود توان کشف و سرنگونی این پهپاد در بردی دورتر از برد کشف رادارهای کشتی و همچنین توان هدایت موشکی همچونSM-6  به سمت پهپاد را نیز دارند. البته به این موضوع نیز باید توجه داشت که به نظر نمی‌رسد این پهپاد از تکنولوژی خاصی بهره‌مند باشد و با توجه به توان صنعتی چین، این کشور این توانایی را دارد که تعداد بسیار زیادی از آن را تولید و در شمار بالا روانه هدف کند که این موضوع به نوبه خود برای مدافع مشکل آفرین است. در پایان باید افزود این پهپاد همچنان عملیاتی نشده و در دست توسعه است، پس تا زمانی که وارد خدمت نشود، نمیتوان اظهار نظری قطعی‌تری درباره آن کرد