چرا اهل سنت دست بسته نماز می خوانند؟

چرا شیعیان نماز را با دست باز می خوانند و اهل تسنن با دست بسته؟ پیامبر به چه کیفیتی می خوانده اند؟ آیا دلیلی وجود دارد؟

حتما تا به حال شنیده اید و یا دیده اید که طریقه نماز خواندن  اهل سنت با مسلمانان تفاوت هایی دارد، که یکی از این تفاوت ها گذاشتن دست راست بر روی دست چپ در نماز است که استحباب آن در بین فقهای سه مذهب (شافعی، حنبلی،حنفی)از مذاهب چهارگانه اهل سنت مشهور است  اما هدف از انتشار این مقاله شیعه کردن اهل تسنن نیست بلکه تنها مطرح کردن یک بحث علمی است که چرا اهل تسنن به صورت دست بسته نماز میخوانند و شیعیان به صورت دست باز ؟

 آنچه درباره منشأ نمازخواندن برادران اهل تسنن به صورت دست بسته در تاریخ گفته شده این است که :

در زمان خلافت عمر، جمعی از اُسرای ایرانی را به نزد او آوردند. این گروه به منظور رعایت ادب نزد خلیفه، دستها را روی سینه بر هم گذاشته بودند. عمر از آنان پرسید چرا اینگونه ایستاده اید؟ آنان پاسخ دادند رسم ما آن است که در نزد بزرگان برای رعایت ادب و نشان دادن تواضع خویش، این چنین بایستیم. عمر این مرام را پسندید، و از آن پس دستور داد برای رعایت ادب

 و تواضع به درگاه الهی دستها را بر هم گذاشته و نماز را اقامه کنند، و این خلاف سنت و دستور رسول خدا “ص” بود. (جواهر الکلام، ج۱۱، ص۱۹؛ (به نقل از شبهای پیشاور ص ۲۰۷)

به نظر شیعه این کار در نماز خلاف سنت رسول خدا بوده و بدعت و حرام است و انجام این کار را باعث بطلان نماز می داند .

البته این نکته هم قابل ذکر است که در مساله تکتّف (دست بسته نماز خواندن) حتی بین اهل سنت هم اتفاق نظر نیست . بعضی از علمای اهل سنت این کار را در نمازهای واجب، مکروه نیز می دانند. ابن رشد اندلسی در این باره می گوید:

درباره دست روى دست گذاشتن در نماز میان علماء (اهل سنت) اختلاف است، مالک ابن انس در نمازهاى واجب مکروه و در نماز نافله آن را جائز شمرده و جمهور آن را مستحب دانسته اند. علت این اختلاف نظر روایات صحیحى است که به دست ما رسیده که نماز پیامبر را توصیف مى کند و در آن نقل نشده که پیامبر دست راست روى دست چپ مى گذاشته اند. از طرفى به مردم امر شده که دست روى دست گذاشته نماز بخوانند (دستور دهنده معلوم نیست.)(بدایه المجتهد، جلد اوّل کتاب الصلاه فصل دوم، مسأله پنجم، ص۱۳۶ ـ ۱۹۳ به نقل از شبهای پیشاور ص ۲۰۷)

چرا شیعیان نماز را با دست باز می خوانند؟

گذاشتن دست ها بر روی همدیگر روشی است که در دوران پیامبر (صلی الله علیه و آله) وجود نداشت و آن حضرت با دستان باز نماز بجای می آوردند و چون شیعیان در تمام زمینه ها از پیامبر (صلی الله علیه و آله) و ائمه ی اطهار (علیهم السلام) پیروی می کنند،  این گونه نماز خود را می خوانند، ولی روش بستن دست ها بدعتی است که بعد از رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله) ایجاد شد؛ یعنی در دوران پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) اصلا وجود نداشت و در دوران خلیفه ی دوم شروع شد، از آن زمان به بعد این حالت باب شده و الآن هم اکثر سنی ها به روش خلیفه ی دوم عمل می کنند، ولی امامان معصوم (علیهم السلام) این روش را تشبه به اهل کفر و از اعمال مجوس ها می دانند و به شیعیان فرموده اند که به روش و سنت پیامبر (صلی الله علیه و آله) عمل کنند و نماز با دستان باز بخوانند.

در حدیثی ابی حمید ساعدی تمام اعمال پیامبر (صلی الله علیه و آله)را به هنگام نماز از اوّل تکبیر الاحرام تا آخر سلام نماز ذکر نموده است، اما هیچ گونه عملی مثل بستن دست ها را در نماز پیامبر (صلی الله علیه و آله) ذکر نکرده است، بلکه ذکر کرده که حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) بعد از تکبیر دست ها را پایین آورده است و به دو پهلو چسباندند.(سنن بیهقی، ج 2، 72، 73، 101، 102؛ سنن ابی داود، ج 1، 194.)

این را هم می دانیم که ممکن نیست پیامبر (صلی الله علیه و آله) عمل مستحبی را در طول حیاتشان ترک کرده باشند.و هم چنین حماد بن عیسی از امام صادق(علیه السلام) خواستند تا نماز صحیح و کامل را به او آموزش بدهند و آن حضرت(علیه السلام) رو به قبله ایستاد و تمام مستحبات را به جا آورد و بعد تکبیر الاحرام گفته و قرائت را شروع کرده و ادامه دادند و نماز را همان طوری که الآن شیعیان می خوانند، خواندند و با سلام نماز را به اتمام رساندند. (الوسائل، ج4 باب1 من ابواب افعال الصلاة ج1) در این روایت  امام(علیه السلام) همان نمازی که پیامبر (صلی الله علیه و آله) می خواندند را به حماد بن عیسی آموزش دادند و حالت گذاشتن دست روی دست دیگر را ذکر نکرده اند و اگر این عمل سنت بود، امام حتما آن را بیان می کردند.

هم چنین روایات زیادی از ائمه (علیهم السلام) وجود دارد که فرموده اند: این عمل تشبه به مجوس و اهل کفر است و نباید به آن عمل کرد.

با توجه به آنچه تاكنون گفته شد، روشن گردید كه سنت بودن دست روی دست گذاشتن در نماز ثابت نشده است، بدین جهت می‌بینیم كه ائمّه اهل بیت(علیهم السلام) از این عمل (گرفتن دست در نماز)، احتراز می‌كردند و آن را از افعال مجوس در مقابل پادشاه می‌دانستند.

محمّد بن مسلم از امام جعفر صادق یا امام محمّد باقر ‘روایت كرده، می‌گوید: به آن حضرت عرض كردم: حكم كسی كه دستش را در نماز بر دست دیگر می‌گذارد، چیست؟ فرمود: این عمل، تكفیر است و نباید انجام شود.(تكفیر به معنی تعظیم در مقابل پادشاهان است.)

زراره از حضرت امام محمّد باقر (علیه السلام) روایت كرده كه فرمود: بر تو باد توجه به نماز، و در نماز تكفیر مكن(دستهایت را بر هم مگذار)، زیرا مجوس این عمل را انجام می‌دهند.

صدوق به سندی از امیر مؤمنان علی (علیه السلام) روایت كرده كه آن حضرت فرمود: مسلمان دستهایش را در نماز جمع نمی‌كند و در حالی كه در مقابل خدای عزّ وجلّ ایستاده است، تشبّه به اهل كفر (یعنی مجوس) نمی‌ورزد.( شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعه:4، باب 15 از ابواب قواطع الصّلاة، حدیث 1، 2و 7)

در خاتمه یادآوری می‌كنیم كه آقای دكتر علی سالوس بعد از نقل نظریات و فتاوای فقهای شیعه و سنّی، (در مورد نهادن دست‌ها بر یكدیگر در حال نماز) به كسانی كه دست روی دست گذاشتن را حرام می‌دانند حمله كرده و می‌گوید: «كسانی كه قائل به حرمت و مبطل بودن این عمل هستند یا تنها آن را حرام می‌دانند، به واسطه تعصب مذهبی، بین مسلمین اختلاف و تفرقه ایجاد می‌كنند».(فقه الشیعة الإمامیه ومواضع الخلاف بینه و بین المذاهب الأربعه:183)

جا دارد از ایشان پرسیده شود: اگر تلاش و بررسی وتحقیق در كتاب و سنّت، شیعه را به این نتیجه رسانده كه گرفتن دست در نماز، امری است كه بعد از نبی اكرم(صلی الله علیه و آله) پیدا شده و مردم در زمان خلفا به آن امر می‌شدند، گناه شیعه چیست؟ و در این صورت هر كس گمان كند كه آن عمل جزئی از نماز است چه واجب باشد یا مستحب، تحقیقاً در دین امری را بدعت نهاده كه از دین نیست. آیا جزای كسی كه در كتاب و سنّت اجتهاد و تحقیق نماید این است كه با تیر اتّهام به تعصّب مذهبی و ایجاد اختلاف، مورد هدف قرار گیرد؟

اگر این اتّهام بجا باشد، آیا امام مالك را نیز می‌توان این گونه متّهم كرد؟ زیرا او گرفتن دست را مطلقاً، یا در نمازِ واجب، مكروه می‌داند. آیا می‌توان امام دارالهجره را  به تعصّب مذهبی و ایجاد خلاف متّهم كرد؟

به چه دلیل دست بسته نماز خواندن را نشانه تعصّب مذهبی و میل به اختلاف بین مسلمین نمی‌دانید؟ قضاوت با شماست.

منابع :

اسلام کوئست / شیعه نیوز / بیتوته 

هدی سادات پاک نهاد –  تبیان