شهر ری بر اساس تحقیقات و پژوهش‌های انجام شده توسط باستان‌شناسان، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین منزلگاه‌های بشری معرفی شده است. جالب است بدانید که در دوران کهن و به زبان یونانی از ری به نام‌های مختلفی همچون «راگو»، «راگا» و در زبان‌های ارمنی به «ری» و نیز در کتیبه‌ای که از بیستون برجای‌مانده است به «راگا» شهرت داشته است. بنابراین پرواضح است که در این شهر تاریخی و کهن، آثار ارزشمند باستانی، تاریخی و اسلامی متعددی وجود داشته باشد که بتوان از آن به عنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری در کشور نام برد. ری در لغت به معنای شهر سلطنتی است. ساکن و اهل ری را رازی می‌نامند.ری در دوره‌ای پایتخت ایران بوده‌است. این شهر در طول تاریخ به نام مختلفی خوانده می‌شده، راکس (رکس) ، راگز، راگا، رغه، ارشکیه، رام اردشیر، ام‌البلاد، ری شهر، شیخ البلاد و محمدیه از نامهایی بودند که ری در هر دوره به مناسبتی با یکی از این نام‌ها خوانده می‌شده.بنابرآنچه که در اوستا آمده ری سیزدهمین شهری است که درجهان ساخته شده‌است.تاریخ سکونت در این شهر به ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد برمی‌گردد.

نمایی از حرم عبدالعظیم حسنی (ع) در گذشته

در بخش نخست مقاله، به تاریخچه‌ی حضور سادات بزرگوار و عالم ربانی، حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) در شهرستان ری، پرداخته شد. در این مقاله به معرفی بارگاه ملکوتی ایشان و تاریخچه‌ی شکل‌گیری این مکان روحانی خواهیم پرداخت.

در سال‌های ۲۵۴ تا ۲۵۵ هجری قمری، پیکر مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)، در خارج از باروی شهرستان ری و در باغی به خاک سپرده شد. هر چند که از اولین بنای ساخته شده بر قبر ایشان، اطلاعات دقیق و مستندی در دست نیست، اما به نظر می‌رسد که مدتی پس از خاکسپاری و دفن حضرت عبدالعظیم در باغ شخصی به نام «عبدالجبار رازی» در قرن سوم هجری قمری و به دستور «محمد بن زید داعی علوی» بنایی بسیار ساده روی قبر مطهر ایشان ساخته شد.

کهن‌ترین اثر کشف شده در حرم مطهر عبدالعظیم حسنی (ع)، سردر آجری است که در درگاه اصلی حرم قرار دارد که روی آن نام بانی سردر «مجدالملک قمی براوستانی» از وزیران «برکیارق سلجوقی» در قرن پنجم هجری قمری نوشته شده است. همچنین در سمت چپ درگاه مذکور، کتیبه‌ای قرار دارد که به بازسازی و تعمیر بنای بقعه، در نیمه‌ی دوم قرن دوم هجری قمری و به همت «محمدبن زید داعی علوی» اشاره شده است. در برخی از کتب تاریخی نیز در مورد تعمیر و بازسازی حرم عبدالعظیم (ع) در قرن چهارم هجری قمری و در زمان «عضدالدوله دیلمی» سخنانی ثبت شده است.

بنابراین کاملا بدیهی است که مراحل تکمیل و توسعه‌ی بارگاه حضرت عبدالعظیم (ع)، در ادوار مختلف انجام شده است تا در عصر حاضر، شاهد مکانی روحانی و مملو از آثار و زیبایی‌های معماری سده‌های مختلف باشیم. با توجه به معماری و تزئینات باقی‌مانده از قرون گذشته در حرم مطهر، به نظر می‌رسد که بقعه‌ی مبارکه‌ی عبدالعظیم حسنی (ع) در دوران تیموریان با ساخت و بازسازی‌هایی مواجه شده است.

نمایی از حرم عبدالعظیم حسنی (ع) در گذشته

حکمرانان صفوی نیز اقدامات قابل توجهی جهت توسعه، ایجاد و بازسازی آستانه‌ی مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) انجام داده که می‌توان به ساخت ایوان اصلی آستان در اواسط قرن ۱۰ هجری قمری اشاره کرد. پادشاهان دیگر صفوی نیز رویه‌ی توسعه‌ و بازسازی حرم را ادامه داده و به ثبت آثار و ساخت بناهایی در پیرامون حرم پرداختند.

در عهد قاجاریان نیز پس از انتخاب تهران به عنوان پایتخت کشور و نزدیکی شهرستان ری به پایتخت، بارگاه عبدالعظیم حسنی (ع) نیز مورد توجه مسئولان آن زمان قرار گرفت و ساخت‌وسازهای متعددی در آن انجام شد که اکثر عمارات و بناهای متعلق به حرم عبدالعظیم (ع) و امامزاده حمزه (ع) که در نزدیکی بقعه‌ی مطهر عبدالعظیم حسنی (ع) دفن شده‌اند، مربوط به آن ایام است.

از جمله قسمت‌های ساخته شده در بارگاه عبدالعظیم حسنی (ع)، می‌توان به ساخت ضریح نقره‌ای حرم (ضریح حرم در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار احداث شده است)، ایجاد صحن تازه، غرفه‌‌ها و ایوان‌های پیرامون صحن تازه، کفشداری‌های قرار گرفته در طرفین ایوان آینه، ایوان آینه، بنای «مدرسه‌ی امین‌السلطان» که در بخش شمال شرقی صحن قرار دارد، باغ جیران که در قسمت غربی حرم مطهر ساخته شده است، باغ توتی که در بخش غربی صحن بزرگ ایجاد شده است، بقعه‌‌ و گنبد امامزاده طاهر (ع) که در ضلع شرقی حرم قرار دارد، (آرامگاه امامزاده طاهر (ع) در زمان حکومت ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه، به فرمان ضل‌السلطان و به تلاش و همت رضا قلی خان سراج الملک ساخته شده است)، اشاره کرد. همچنین آینه‌کاری و ساخت ضریح نقره‌ی مقبره‌ی امامزاده حمزه (ع) نیز در دوران حکومت قاجاریان صورت گرفته است. البته به نظر می‌رسد که بنای اولیه‌ی این آرامگاه مطهر که در بخش جنوب غربی حرم عبدالعظیم حسنی (ع) قرار دارد و متشکل از قسمت‌های مختلفی همچون حرم، مسجد بالاسر و ایوان بزرگ شرقی است، در زمان سلطنت شاه طهماسب صفوی ایجاد شده است.

حرم مطهر امامزاده عبدالعظیم حسنی (ع) که در بین عموم به شاه عبدالعظیم شهرت یافته است، با گذشت قرون مختلف و سپری کردن روزهای تلخ و شیرین تاریخ، امروزه با گسترش و وسعت قابل توجهی در امر ساخت‌وساز نسبت به بنای اولیه، میزبان صمیمی و محفل دوست‌داشتنی و مامنی گرم برای دوستداران و دلباختگان اهل بیت (ع) از سراسر ایران و جهان است. مکانی که از جمله اماکن تاریخی و متبرکه  وبا ارزش ایرن وتهران است که می‌تواند به عنوان یکی از مقاصد گردشگری مذهبی در کشور و استان تهران در نظر گرفته شده و به مسلمانان دیگر کشورها نیز معرفی شود.