انتخاب همسر
پرسش:
سفارشات دین اسلام در باره انتخاب همسر؟
پاسخ:
اسلام که کاملترین مکتبها است و به وسیله آخرین سفیر الهی توسط جبرئیل امین به صورت کتاب زندگی یعنی قرآن مجید به بشر عرضه شده، در انتخاب همسر ایدهآل، معیاری را فراروی بشر قرار داده است که اگر مرد و زن مسلمان به مکتب انسان ساز خود عمل کند و دستورات قرآن و اهل بیت را گردن نهد، میتواند همسر ایدهآل خود را انتخاب و به آرامش کامل و سعادت دنیا و آخرت نائل شود .
میدانیم که دو قطب منفی مغناطیس یکدیگر را جذب نمیکنند و برای جذب و انجذاب از جهتی سنخیتیا تجانس و از جهتی تضاد و یا عدم تجانس لازم است، در مساله گزینش همسر نیز همین قاعده حکمفرماست .
اما از سوی دیگر چند نوع تجانس و سنخیت نیز لازم است چنانکه خداوند متعال در باره سنخیت در انسان بودن زن و مرد در قرآن مجید میفرماید:
«یا ایها الذین اتقوا ربکم الذی خلقکم من نفس واحدة و خلق منها زوجها و بث منهما رجالا کثیرا و نساء ... .» [1]
«ای مردم «از (مخالفت) پروردگارتان بپرهیزید! همان کسی که همه شما را از یک انسان آفرید; و همسر او را (نیز) از جنس خود او خلق کرد و از آن دو، مردان و زنان فراوانی (در روی زمین) منتشر ساخت ...» .
و همچنین به نظر قرآن باید دختر و پسر از نظر ایمان هم سنخیت داشته باشند، زیرا چگونه ممکن استیک انسان با ایمان با یک انسان بیدین زندگی مشترکی را شروع و به سرانجام برساند . چنانکه میفرماید:
«و لا تنکحوا المشرکات حتی یؤمن و لامة مؤمنة خیر من مشرکة و لو اعجبتکم و لا تنکحوا المشرکین حتی یؤمنوا و لعبد مؤمن خیر من مشرک و لو اعجبکم اولئک یدعون الی النار و الله یدعوا الی الجنة و یبین آیاته للناس لعلهم یتذکرون» [2]
«با زنان مشرک و بتپرست، تا ایمان نیاوردهاند، ازدواج نکنید! (اگرچه جز به ازدواج با کنیزان، دسترسی نداشته باشید; زیرا) کنیز با ایمان، از زن آزاد بتپرست، بهتر است، هرچند (زیبایی، یا ثروت، یا موقعیت او) شما را به شگفتی آورد . و زنان خود را به ازدواج با مردان بتپرست، تا ایمان نیاوردهاند، درنیاورید! (اگرچه ناچار شوید آنها را به همسری غلامان با ایمان درآورید; زیرا) یک غلام با ایمان، از یک مرد آزاد بتپرست، بهتر است; هرچند (مال و موقعیت و زیبایی او) شما را به شگفتی آورد . آنها دعوت به سوی آتش میکنند; و خدا دعوت به بهشت و آمرزش به فرمان خود مینماید نشانههای خویش را برای مردم روشن میسازد، شاید متذکر شوند!» .
همچنین در مورد سنخیت زن و مرد در احصان (عفت) که زن و مرد هر دو باید عفت کامل داشته باشند و پاکدامنی را در مورد یکدیگر مراعات کنند، میفرماید:
«مرد زناکار جز با زن زناکار یا مشرک ازدواج نمیکند; و زن زناکار را، جز مرد زناکار یا مشرک، به ازدواج خود درنمیآورد; این کار بر مؤمنان حرام است» [3]
همچنین در آیه پنجسوره مائده میفرماید:
«... زنان پاکدامن از مسلمانان، و زنان پاکدامن از اهل کتاب، حلالند; هنگامی که مهر آنها را بپردازید و پاکدامن باشید ... .» .
از این آیه معلوم میشود که حتی در مورد ازدواج با اهل کتاب نیز سنخیت از نظر پاکدامنی لازم است [4]
معیار انتخاب همسر در احادیث
در کلمات گهربار پیامبر گرامی اسلام و ائمه اطهار علیهم السلام در مورد معیار انتخاب همسر به هم شان بودن دختر و پسر با تعبیر «کفو» تکیه شده است، زیرا مقصود از ازدواج تنها آمیزش فیزیکی نیست، بلکه اتحاد جانها و روانها نیز لازم است . چگونه ممکن است دو انسانی که هیچ تشابه روانی ندارند، بتوانند عمری را با تفاهم زیر یک سقف زندگی کنند . پس همطراز و هم شان بودن زن و مرد یکی از شرائط خوشبختی در ازدواج است .
در حدیثی دیگر از امام صادق علیه السلام آمده: «المؤمنون بعضهم اکفاء بعض» [5]«اشخاص با ایمان نظیر یکدیگرند» .
در مورد ازدواج حضرت زهرا علیها السلام که بزرگان و ثروتمندان قریش به خواستگاری آنحضرت میآمدند، پیامبر فرمود: «انما انا بشر مثلکم اتزوج فیکم و ازوجکم الا فاطمة فان تزویجها نزل من السماء» [6]. «پیامبر فرمود: من بشری مثل شما هستم از شما زن میگیرم و به شما زن میدهم مگر فاطمه زهرا که دستور تزویج او از طرف خدا باید نازل شود» .
و همچنین امام صادق علیه السلام در باره ازدواج آن حضرت فرمود: «لولا ان الله خلق فاطمة لعلی ما کان لها علی وجه الارض کفو» [7] «اگر خداوند حضرت فاطمه را برای علی علیه السلام خلق نکرده بود، کفوی برای او پیدا نمیشد» .معنی «کفو» در لغتیعنی مانند و مثل و نظیر یکدیگر بودن .اما چنانکه از کلمات حضرات معصومین علیهم السلام برمیآید، مقصود از هم شان بودن در احادیث، همان هم شان بودن در ایمان است نه داشتن مال و منال و پست و مقام پسرها و دختر یا اطرافیان آنان . چنانکه در حدیثی از امام باقر علیه السلام میخوانیم:
«اذا جائکم من ترضون خلقه و دینه، فزوجوه الا تکن فتنة فیالارض و فساد کبیر» [8]
«هر وقت پسری به خواستگاری دخترتان آمد، اگر از دین و اخلاق او راضی بودید، دخترتان را تزویج کنید و اگر نکنید، فتنه و فساد بزرگی را باعثشدهاید» .
معلوم میشود از نظر اسلام خانوادهای پست است که دین و اخلاق در آن حاکم نباشد .
قرآن و اهل بیت علیهم السلام معیار در انتخاب همسر را هم شان بودن در ایمان و حسن خلق قرار داده است چرا که زن و مرد نسبتبه همدیگر حقوقی دارند که بدون ایمان و حسن خلق و معاشرت امکان ادامه زندگی نیست . [9]
