به دنبال استقرار دین اسلام در ایران تحولات بسیاری در جامعه ایران به وجود آمد که از جمله نمودهای آن افزوده شدن مساجد به بناهای شهری بود. البته ایرانیان در این زمینه ذوق و هنر خود را به خدمت گرفته و شاهکارهای معماری بی‌نظیری را در دوران مختلف خلق کرده‌اند که دست کمی از مساجد استانبول نداشته و خوشبختانه تعدادی از آنها تا به امروز به یادگار مانده‌اند.
برای مثال، مسجد و مدرسه سپه سالار نمونه عینی و مشابه برای مسجد ایاصوفیه است. این بنای زیبا در جوار عمارت بهارستان مجلس مجلس شورای ملی در میدان بهارستان قرار دارد و به همت میرزا حسین خان سپهسالار قزوینی – صدر اعظم ناصر الدین شاه قاجار – ساخته شده است. معماری بنای مسجد سپهسالار تلفیقی از سبک معماری ایرانی و مسجدهای استانبول است؛ به عبارت دیگر، طرح آن از مسجد جامع اصفهان، مدرسه چهار باغ اصفهان و مسجد ایاصوفیه استانبول الهام گرفته شده است.
از جمله سایر مساجد زیبا می‌توان به نمونههای ارزشمند و زیبای ساخته شده در دوره صفوی اشاره کرد که در شهرهای تبریز، قزوین و اصفهان وجود دارند.
مسجد گوهرشاد مشهد نیز یکی دیگر از شاهکارهای معماری ایرانی است که در دوره تیموری ساخته شده و در مجاورت آرامگاه امام هشتم قرار دارد. این مسجد در دوره‌های مختلف شاهد حوادث طبیعی و تاریخی بسیاری بوده و به عنوان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های مذهبی، تاریخی و فرهنگی شهر مشهد به شمار می‌رود؛ از این رو، می‌توان این مسجد را پربازدیدترین مسجد ایران نیز نامید.
موزه کلیسای وانک، کلیسایی بزرگ است که در دوره شاه عباس دوم ساخته شده و در منطقه جلفای اصفهان قرار دارد. این کلیسا به دلیل طلاکاری سقف و سطح داخلی گنبد و نقاشی‌های تاریخی از زیباترین کلیساهای ایران محسوب می‌شود و یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهر اصفهان است.
شهر قونیه
قونیه شهری مذهبی در مرکز کشور ترکیه است که در شمال استان آنتالیا و جنوب آنکارا قرار دارد. این شهر عمده شهرت خود را مرهون آرامگاه مولوی است و سالانه هزاران گردشگر از اقصی نقاط جهان – به ویژه در سالگرد وفات مولانا – برای شرکت در مراسم بزرگداشت وی به این شهر سفر می‌کنند.
بقعه شیخ صفی
اگر از علاقه‌مندان تاریخ و مکان‌های تاریخی هستید، بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی مکانی ارزشمند و تاریخی است که در زمره دیدنی‌ترین مکان‌های ایران قرار دارد و در محله عالی قاپوی اردبیل واقع شده است. این آرامگاه به دلیل کنار هم قرار گرفتن آثار مختلف هنری از جمله کاشی کاری معرق و مقرنس، گچبری، خطاطی، نقره کاری، تذهیب و طلاکاری، نقاشی و تنگ‌بری در زمره شاهکارهای هنری و معماری قرار دارد.
خراسان از دیرباز تاکنون از جمله مهم‌ترین پایگاه‌های شکل‌گیری و اشاعه مکتب‌های عرفانی است و از این رو، یکی از نخستین مراکزی است که خانقاه‌های صوفیه در آنجا تاسیس شده‌اند. علاوه بر کارکردهای دینی و فرهنگی، خانقاه‌ها جزیی از جاذبه‌های مذهبی نیز به شمار می‌روند.
در کنار این موارد آرامگاه‌های واقع در توس، نیشابور، حافظیه و سعدی در شیراز و شاه نعمت الله ولی در کرمان بهترین نمونههای داخلی مشابه دیگری برای سفر و زیارت مشتاقان و علاقه‌مندان ادب و عرفان است.
ب) کاخ‌ها
کاخ‌ها یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های استانبول برای گردشگران خارجی هستند که قدمت آنها به دوران امپراطوری روم‌ها، بیزانس و دوران حکومت سلاطین عثمانی نیز می‌رسد. برای مثال، کاخ دولما باغچه، برج گالاتا، برج دختر (کیزکولسی)، کاخ توپکاپی، کاخ گوکسو، کاخ چراغان، کاخ ییلدیز، کاخ بیلربی و برج بیازیت از معروف‌ترین کاخ‌های استانبول هستند.
در داخل ایران نیز به واسطه حکومت سلسله‌های مختلف از جمله صفویه، قاجار و پهلوی در گذشته، کاخ‌های بسیار زیبا و باشکوه دارای تزئینات داخلی منحصربه‌فرد ساخته شده‌اند که تعداد بیشماری از آنها در حال حاضر نیز پابرجا بوده و با تبدیل کاربری به موزه میزبان علاقه‌مندان به تاریخ و معماری هستند. برای مثال، تعدادی از این کاخ‌ها مانند سعد آباد، گلستان و نیاوران در تهران و همچنین کاخ‌های صفوی نظیر عالی قاپو در قزوین، هشت بهشت و چهل ستون در اصفهان، کاخ مرمر رامسر نمونه‌هایی از این جاذبه‌های تاریخی و هنری هستند.
ج) بناهای تاریخی
قلعه‌ها
قیز قلعه‌سی (Kızkalesi) یا قلعه دختر در نزدیکی شهر مرسین – جنوب ترکیه - قرار دارد و وجه تسمیه نام آن برگرفته از قلعه‌ای تاریخی است که بر روی جزیره‌ای کوچک در مجاورت شهر ساخته شده است.
حضور قلعه دخترها در میراث تاریخی ایران نیز پر رنگ بوده و در جای جای این سرزمین می‌توان نمونه‌هایی از این قلعه‌ها را مشاهده کرد. برای مثال، قلعه دختر فیروزآباد، قلعه دختر کرمان، قلعه دختر بیشابور و ... نمونه‌هایی از این جاذبه‌های کمتر شناخته شده هستند.
البته داستان نام‌گذاری این قلعه‌ها نیز خالی از لطف نیست؛ برای مثال وجه تسمیه نام‌گذاری قلعه دختر فیروزآباد، منسوب به اردشیر ساسانی، به قلعه دختر به سبب انتساب آنها به الهه آناهیتا – خدای آب‌‌های زیرزمینی و پاکی – است که در فرهنگ ایرانی به شکل دختری پاک و معصوم تصور شده است.
همچنین در مورد قلعه دختر کرمان نیز افسانه‌ای با این مضمون وجود دارد که طبق آن دختری بر این قلعه فرمانروایی داشته که با در اختیار داشتن طلسمی دسترسی به آن را امکان ناپذیر کرده بود.
ولی در حالت کلی، استفاده از نام «دختر» در نام‌گذاری این قلعه‌ها برگرفته از این است که دختر در فرهنگ ایرانی مظهر دست نخوردگی است و استفاده از این نام برای قلعه‌ها اشاره‌ای ضمنی بر غیر قابل تسخیر بودن آنها توسط مهاجمان دارد.
چنانچه عازم جنوب کشور هستید، دیدار از قلعه پرتغالی‌ها در بخش هرمز – از توابع قشم – خالی از لطف نخواهد بود. این قلعه در سواحل نیلگون خلیج فارس قرار دارد و مهم‌ترین یادگار بر جای مانده از دوران تسلط پرتغالی‌ها بر این منطقه است.
