خوشا به حال ذاكرین و خوشا به حال فرمانبرداران و اطاعت كنندگان! و اعلام می كند كه خدای كریم می فرماید: من همنشینم با كسی كه همنشینی مرا بپذیرد، و مطیع كسی كـه مرا اطاعت كند، و می بخشم كسی را كه از من طلب مغفرت كند، ماه رجب ماه من و عبادت كننده، بنده ی من و رحمت واقعی، رحمت من است ...
در بین لحظات طول سال، ایّامی هستند که نزد خداوند، دارای ارزش و شرافت ویژه ای هستند. ماه عظیم الشأن رجب، از جمله آنهاست. فرصت ویژه ای که بندگان زرنگ، از آن به خوبی استفاده می کنند. وقتی ماه رجب فرا می رسد جارچی در آسمان هفتم هر شب تا صبح ندا می کند: طوبى لِلذّاكِرینَ! طوبى لِلطّائِعینَ! ویَقولُ اللّهُ تَعالى: أنا جَلیسُ مَن جالَسَنی، و مُطیعُ مَن أطاعَنی، و غافِرُ مَنِ استَغفَرَنی، الشَّهرُ شَهری، وَ العَبدُ عَبدی، وَ الرَّحمَةُ رَحمَتی، فَمَن دَعانی فی هذَا الشَّهرِ أجَبتُهُ، و مَن سَأَلَنی أعطَیتُهُ، و مَنِ استَهدانی هَدَیتُهُ، و جَعَلتُ هذَا الشَّهرَ حَبلاً بَینی و بَینَ عِبادی؛ فَمَنِ اعتَصَمَ بِهِ وَصَلَ إلَیَّ؛ خوشا به حال ذاكرین و خوشا به حال فرمانبرداران و اطاعت كنندگان! و اعلام می كند كه خدای كریم می فرماید: من همنشینم با كسی كه همنشینی مرا بپذیرد، و مطیع كسی كـه مرا اطاعت كند، و می بخشم كسی را كه از من طلب مغفرت كند، ماه رجب ماه من و عبادت كننده، بنده ی من و رحمت واقعی، رحمت من است. هر كس در این ماه مرا بخواند دعوت او را اجابت می كنم، هر كس از من چیزی بخواهد، به او عطا خواهم كرد، هركس از من هدایت بخواهد او را هادی خواهم بود . این ماه را وسیله ای بین خود و بندگانم قرار دادم تا هر كس متمسّك به آن شود، به من می رسد. (بحار الأنوار: ج۹۸، ص۳۷۷، ح۱)
اهمیّت ماه پرفضیلت رجب، از آن جهت است که مقدّمه ای برای استفاده هر چه بیشتر از ماه ضیافت الهی رمضان کریم است. اگر کسی در ماه رجب و شعبان نسبت به آمادگی خود برای حضور در این مهمانی اقدام نکند، بی بهره خواهد ماند و شاید اصلاً وارد مهمانی نشود. ماه رجب ماه نام نویسی برای مهمانی رمضان است.
ذکــر
خوشا به حال کسانی که در این ماه عزیز، پیوسته در حال ذکر خدای متعال هستند (طوبى لِلذّاكِرینَ)! مگر ذکر خدا در این ماه چه تفاوتی با ماه های دیگر دارد؟ جواب این سؤال را می توان با دقّت در ادامه روایت فوق به دست آورد. اینکه می فرماید: و جَعَلتُ هذَا الشّهرَ حَبلاً بَینی و بَینَ عِبادی؛ فَمَنِ اعتَصَمَ بِهِ وَصَلَ إلَیَّ؛ این ماه را وسیله ای بین خود و بندگانم قرار دادم تا هر كس متمسّك به آن شود به من می رسد. ذکر خداوند متعال، به منزله اتّصال به این ریسمان هدایت کننده است. به عبارت دیگر؛ اگر دراین ماه به یاد خدا باشیم، به خوبی ما را هدایت می کند. یعنی؛ رحمتی خاص (علاوه بر همه فرصت های ماه های دیگر) در این ماه برای بندگان ذاکر قرار داده شده است. چنانکه در قرآن کریم می فرماید: وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْكُم؛ و همگى به ریسمان خدا چنگ زنید، و پراكنده نشوید؛ و نعمت خدا را بر خود یاد كنید. (آل عمران؛ 103) و در جای دیگر، نتیجه ذکر را، "یاد متقابل از طرف خدا" می داند و می فرماید: فَاذْكُرُونی أَذْكُرْكُمْ وَ اشْكُرُوا لی وَ لا تَكْفُرُون؛ پس مرا یاد كنید، تا شما را یاد كنم؛ و شكرانه ام را به جاى آرید؛ و با من ناسپاسى نكنید. (بقره؛ 152)
بارش شدید رحمت
شاید مهمترین ویژگی و فضیلت برای ماه رجب، این است که از هر ماه دیگری رحمت خداوند نسبه به مؤمنین بیشتر است و توجّه ویژه ای به بندگان خود دارد. پیامبر عظیم الشأن اسلام می فرمایند: سُمِّیَ شَهرُ رجَبٍ شَهرَ اللّهِ الأصَبَّ لأنّ الرحمَةَ على اُمَّتِی تُصَبُّ صبّا فیهِ؛ رجب را «ماه ریزانِ خدا» نامیده اند؛ چون در این ماه ، رحمت بر امّت من، به شدّت فرو مى بارد. (بحار الأنوار: ج ۹۷ ص ۳۹ ح ۲۴) یعنی ماه رجب پر بارش ترین ماه رحمت الهی است. واقعاً این نکته، مژده بسیار بزرگی برای مؤمنین است. کسانی که دنبال فرصت برای شتاب بیشتر به سوی خدا هستند، باید این فرصت را قدر بدانند.
قرآن کریم ضمن توصیه انسان به دقّت در غذایی که می خورد و تدبّر در مراحل تولید این غذا، اوّلین مرحله آن را، بارش باران می شمرد و می فرماید: فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ*أَنَّا صَبَبْنَا الْماءَ صَبًّا؛ پس انسان باید به خوراك خود بنگرد، كه ما آب را به صورت بارشى فرو ریختیم. (عبس؛ 24-25) مرحله دوم تولید غذا، شکافته شدن زمین است که در ادامه به آن اشاره می کنیم.
استغفار؛ مقدّمه انقلاب و رشد
همانطور که گفتیم؛ برای اینکه انسان، خود را در معرض بارش ویژه رحمت الهی قرار دهد باید ذاکر باشد. در مرحله بعد، برای اینکه بارش باران رحمت الهی، بر دل انسان تأثیرگذار باشد، باید نسبت به صیقلی کردن و پاک کردن زنگار و غبار از روی قلب خود تلاش کند. این کار به وسیله استغفار انجام می شود. لذا پیامبر اکرم(صلّی الله علیه آله) سفارش ویژه ای نسبت به استغفار در این ماه عزیز دارند و می فرمایند: أكثِروا مِنَ الاِستِغفارِ فی شَهرِ رَجَبٍ، فَإِنَّ للّهِ فی كُلِّ ساعَةٍ مِنهُ عُتَقاءَ مِنَ النّارِ، و إنَّ للّهِ مَدائِنَ لا یَدخُلُها إلّا مَن صامَ[ شَهرَ] رَجَبٍ؛ در ماه رجب، بسیار طلب آمرزش كنید؛ زیرا در هر ساعتى از این ماه، خداوند، عده اى را از آتش مى رهانَد. براى خدا، شهرهایى است كه تنها كسانى وارد آنها مى شوند كه [ماه] رجب را روزه بگیرند. (كنز العمّال : ج ۱ ص ۴۸۱ ح ۲۱۰۱)
قرآن کریم در ادامه توضیح فرآیند تولید غذا، می فرماید: ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقًّا؛ آنگاه زمین را با شكافتنى [لازم] شكافتیم. (عبس؛ 26) برای غذای روح که برای رشد آن، ضروری است، باید ابتدا زمین دل را هموار کرد و آن را با استغفار شکافت و شخم زد. در این صورت، دانه های معنویّت، از خاک نرم و آماده قلب انسان، سربرآورده و به مقدار استعداد آن، درختان معنویّت شروع به رشد می کنند. چنانکه قرآن کریم می فرماید: وَ عِنَباً وَ قَضْباً*وَ زَیْتُوناً وَ نَخْلاً *وَ حَدائِقَ غُلْباً *وَ فاكِهَةً وَ أَبًّا؛ و انگور و سبزى، و زیتون و درخت خرما، و باغ هاى انبوه، و میوه و چراگاه. (عبس؛ 28-31) انسان با مواظبت از این درختان، میوه آنها را در ماه مبارک رمضان تناول خواهد کرد و به تناسب این رشد، در شب قدر، بهترین مقدّرات برای او ثبت خواهد شد.
مقدّمه ای برای یک مهمانی
از آنچه گفته شد روشن می شود که اهمیّت ماه پرفضیلت رجب، از آن جهت است که مقدّمه ای برای استفاده هر چه بیشتر از ماه ضیافت الهی رمضان کریم است. اگر کسی در ماه رجب و شعبان نسبت به آمادگی خود برای حضور در این مهمانی اقدام نکند، بی بهره خواهد ماند و شاید اصلاً وارد مهمانی نشود. ماه رجب ماه نام نویسی برای مهمانی رمضان است.
حجة الاسلام محسن رفیعی- کارشناس حوزه/ تبیان
