پاسخ به:حمزه سید الشهدا عموی گرامی پیامبر
حضرت حمزه از دید گاه قرآن
در قرآن مجید چون به آیاتی مانند آیه شریفه وَالَّذِینَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللّهِ وَالَّذِینَ آوَوا وَنَصَرُوا أُوْلَئِکَ هُمْ الْمُؤْمِنُونَ حَقّا لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ کَرِیمٌ(5) میرسیم، حمزة بن عبدالمطلب را در رأس این مؤمنان حقیقی مشاهده میکنیم:
ایمان آوردن در وضعیت سخت، یاری کردن و پناه دادن به رسول خدا در مقابل دشمنان، آنگاه که همه مشرکان و دشمنان بر علیه او بسیج شده بودند.
و باز چون به آیه شریفه لاَ یَسْتَوِی مِنْکُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَقَاتَلَ أُوْلَئِکَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنْ الَّذِینَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَقَاتَلُوا...(6) میرسیم حضرت حمزه را در اوّل این صف از مؤمنان میبینیم که قبل از فتح، جان خویش را در طبق اخلاص گذاشت و با دشمنان به قتال و جهاد پرداخت و به خیل اوّلین شهدای اسلام پیوست؛ قتال و شهادتی که با مثله و قطعه قطعه شدن اعضای بدنش توأم گشت و علفهای بیابان بر پیکر خونینش کفن گردید.
و آیات متعدد دیگری که سیدالشهدا، حمزه علیهالسلام مصداق روشن و نمودار بارزی از این آیات است.
ولی در قرآن مجید آیات متعدد دیگری وجود دارد که طبق نظر مفسران و محدثان و بر اساس مضمون روایات از ائمه هدی علیهمالسلام بخصوص درباره حضرت حمزه سیدالشهدا نازل شده و خداوند سبحان در این سند آسمانی و از طریق وحی بر ایمان و پایداری او در دفاع از اسلام مهر تأیید زده و استقبال او از شهادت در راه خدا را ستوده است که در این زمینه به نقل شش آیه بسنده میکنیم:
1 ـ هَذَانِ خَصْمَانِ اخْتَصَمُوا فِی رَبِّهِمْ فَالَّذِینَ کَفَرُوا قُطِّعَتْ لَهُمْ ثِیَابٌ مِنْ نَارٍ یُصَبُّ مِنْ فَوْقِ رُءُوسِهِمْ الْحَمِیمُ(7)
«اینان دو گروهند که در باره پروردگارشان به مخاصمه و جدال پرداختند، کسانی که کافر شدند، لباسهایی از آتش برای آنها بریده شده و مایع سوزان و جوشان بر سرشان ریخته میشود.»
در صحیح بخاری(8) و صحیح مسلم(9) و سنن ترمذی(10) و ابن ماجه(11) و منابع دیگر از اهل سنت و شیعه(12) آمده که حضرت ابوذر رحمهالله فرموده است: این آیه در باره دو گروه؛ گروهی حامیو مدافع سرسخت اسلام و گروه دیگر دشمن کینهتوز و سرسخت اسلام نازل گردیده است. گروه اوّل امیرمؤمنان و حمزه و عبیده(13) و گروه دوم ولید، عتبه و شیبه از سران قریش میباشند که در جنگ بدر مقابل هم قرار گرفتند.
در تفسیر فرات کوفی نزول آیه شریفه را از طریق سُدیّ از رسول خدا صلیاللهعلیهوآله نقل و اضافه میکند که رسول خدا پس از نزول این آیه فرموده است:
«هؤلاءِ الثلاثة یَوم القیامة کواسطة القلادة فِی الْمُؤمنین و هؤلاءِ الثلاثة کَواسطة القلادة فی الکفّار.»(14)
«در روز قیامت این سه تن در میان مؤمنان همانند مهره درشت گردنبند خواهند درخشید، همانگونه که این سه تن دیگر در میان کفّار و مشرکین مانند مهره درشت گردنبند خواهند بود.»
2ـ مِنْ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَی نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلاً.(15)
«در میان مؤمنان مردانی هستندکه بر عهدیکه با خدا بستهاند، صادقانه ایستادهاند؛ بعضی پیمان خود را به آخر بردند (و در راه او شربت شهادت نوشیدند) و گروهی دیگر در انتظارند و هرگز تغییر و تبدیلی در عهد و پیمان خود ندادند.»
در تفسیر قمی ابن ابیالجارود از امام باقر علیهالسلام نقل میکند که این آیه در باره حمزه و جعفر وعلی علیهمالسلام نازل گردیده است. منظور از «مَنْ قَضَی نَحْبَهُ»حمزه و جعفر و منظور از «مَنْ یَنْتَظِر»علیبن ابیطالب است.(16)
ابن حجر مکی نقل میکند امیرمؤمنان علیهالسلام در کوفه بر فراز منبر بود که از ایشان درباره این آیه پرسیدند. حضرت فرمود: «أللّهمَّ غُفْرا» این آیه در باره من و عمویم حمزه و پسرعمویم عُبیده نازل شده است که عبیده در بدر و حمزه در اُحد به شهادت رسیدند و اما من منتظر شقیترین این امّتم تا محاسنم را از خون سرم خضاب کند. این پیمانی است که حبیبم ابوالقاسم صلیاللهعلیهوآله از آن خبر داده است.(17)
3 ـ أَمْ نَجْعَلُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ کَالْمُفْسِدِینَ فِی الاْءَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِینَ کَالْفُجَّارِ.(18)
«آیا کسانی را که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام دادهاند، همچون مفسدان در زمین قرار دهیم یا پرهیزکاران را همچون کافران؟!»
در تفسیر فرات کوفی از ابن عباس نقل میکند که این آیه در باره سه تن از مؤمنان متقی که عمل صالح انجام داده بودند؛ علیبن ابیطالب وحمزه و عبیده و سه نفر مشرک مفسد؛عتبه و شیبه و ولیدبن عتبه نازل گردیده است. ابن عباس اضافه میکند این دو گروه بودند که در جنگ بدر با هم به مبارزه برخاستند؛ علی علیهالسلامولید را کشت،حمزهعتبه را و عبیدهشیبه را.(19)
4 ـ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَکُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ(20)
«ای کسانی که ایمان آوردهاید، از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید و با صادقان باشید.»
مرحوم طبرسی در باره مصداق «صادقین» که در پایان آیه شریفه آمده است، چند احتمال ذکر نموده و میگوید: و گفته شده است که منظور از صادقین در این آیه همان افرادی است که خداوند در آیه دیگر از آنها یاد کرده و فرموده است: رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَی نَحْبَهُ... یعنی حمزةبن عبدالمطلب و جعفربن ابیطالب و «وَ مِنْهُم مَنْ یَنْتَظِرُ» یعنی علیبن ابیطالب علیهالسلام .(21)
5 ـ وَمَنْ یُطِعْ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِمْ مِنْ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُوْلَئِکَ رَفِیقا.(22)
«و کسی که خدا و پیامبر را اطاعت کند (در روز رستاخیز) همنشین کسانی خواهد بود که خدا نعمت خود را بر آنان تمام کرده؛ از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان، و آنها رفیقهای خوبی هستند.»
شیخ طوسی از انسبن مالک نقل میکند که روزی با رسول خدا صلیاللهعلیهوآله نماز صبح را بجای آوردیم، آن حضرت پس از نماز رو به ما نشست، من عرض کردم: ای فرستاده خدا، اگر صلاح بدانید تفسیر این آیه وَمَنْ یُطِعْ اللّهَ... را بیان کنید. پیامبر فرمود: مصداق «نبِیِّینَ»من هستم و مصداق «صِدِّیقِینَ» برادرم علی است و مصداق «شهداء» عمویم حمزه و اما مصداق«صالحان» دخترم فاطمه و دو فرزندش حسن و حسین میباشند.(23)
6 ـ مَنْ کَانَ یَرْجُو لِقَاءَ اللّهِ فَإِنَّ أَجَلَ اللّهِ لاَآتٍ وَهُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ * وَمَنْ جَاهَدَ فَإِنَّمَا یُجَاهِدُ لِنَفْسِهِ....(24)
«کسانی که امید به دیدار و لقای پروردگار و رستاخیز دارند، (در اطاعت او میکوشند) زیرا سر آمدیکه خدا تعیین کرده، فرا میرسد. و کسی که (در راه خدا) جهاد و تلاش میکند برای خود جهاد میکند.»
حسینبن سعید از ابن عباس نقل میکند که این آیه در باره بنیهاشم نازل گردیده که از آنها است حمزةبن عبدالمطلب و عبیدة بن حارث. ابن عباس میافزاید: درباره آنها این آیه نیز نازل گردیده است؛ وَمَنْ جَاهَدَ فَإِنَّمَا یُجَاهِدُ لِنَفْسِهِ...(25)
.................................................. ...............................................
پی نوستها
5 ـ «وآنان که ایمان آوردند و هجرت نمودند و در راه خدا جهاد کردند و آنها که پناه دادند و یاری نمودند، آنان مؤمنان حقیقیاند، برای آنها آموزش «رحمت خدا» و روزی شایستهای است.» انفال: 74
6 ـ «کسانی که قبل از پیروزی انفاق کردند و جنگیدند با کسانی که بعد از فتح انفاق نمودند و جهاد کردند، یکسان نیستند، آنها بلند مقامتر از کسانی هستند که بعد از فتح انفاق نمودند و جهاد کردند.» حدید: 10
7 ـ حجّ : 19
8 ـ ج4، تفسیر سوره حج
9 ـ به تفسیر الدر المنثور و المیزان، تفسیر سوره حج مراجعه شود.
10 ـ همان.
11 ـ همان.
12 ـ همان.
13 ـ عبیدةبن حرث بن عبدالمطلب، پسر عموی رسول خدا است. او از شجاعان عرب و از مدافعان اسلام بود که در جنگ بدر به شهادت رسید.
14 ـ تفسیر فرات کوفی، ص271
15 ـ احزاب : 23
16 ـ تفسیر قمی، ج2، ص188
17 ـ صوائق محرقه، ص80
18 ـ ص : 28
19 ـ تفسیر فرات کوفی، ص359، چاپ سال 1410 ه . تهران.
20 ـ توبه : 119
21 ـ مجمع البیان، ج3، ص81، چاپ صیدا.
22 ـ نساء : 69
23 ـ کنزالفوائد، به نقل بحارالأنوار، ج24، ص31
24 ـ عنکبوت : 5 و 6
25 ـ تفسیر فرات کوفی.
26 ـ «قالت یا رسولاللّه صلیاللهعلیهوآله هو سیّد الشهداء الذین قُتِلوا معه؟ قال بل سید شهداء الأوّلین و الآخرین، ما خلا الأنبیاء و الأوصیاء». مشروح و متن این حدیث را در اکمالالدین، ج1، صص 264 ـ 263، چاپ دارالکتب الاسلامیه ملاحظه کنید.
27 ـ «نحن بنو عبدالمطلب سادة أهل الجنة، رسولاللّه و حمزة سیدالشهداء ...». امالی صدوق، مجلس هفتاد و دوم.
28 ـ امالی صدوق، مجلس هشتاد و دوّم، عمده ابن عقدة 281
29 ـ کافی کتاب العقیقة باب الأسما و الکنی.
30 ـ خصال باب الأربعة.
31 ـ اصابة، ج1، ص354
32 ـ تفسیر امام حسن عسکری، ص176، چاپ 1314
33 ـ بصائر الدرجات، ص34؛ بحارالأنوار، ج27، ص7
34 ـ شرح نهج البلاغه، ج19، ص61
35 ـ انبیاء:
شنبه 18 مهر 1388 11:42 AM
تشکرات از این پست
