مسعود عربشاهی از نگاه جواد مجابی
تحریریه معماری آرل
اگر عربشاهی را نوآوری سنتگرا می دانیم- که کارش اصلا ربطی به شیوه سقاخانه کذایی ندارد- به خاطر تعلق چند سویه آشکار و پنهانش با هنر نگارگری ایران است به اضافه ی تجربه های آگاهانه و درستی که از هنر معاصر جهان دارد. هویت کار خود را بر اساس فرهنگ باستانی کشورش و دستاوردهای نویافته نقاشی جهان، بنا نهاده است. به تعلقات چند سویه اش با هنر ایران در همین اثر اشاره می کنم که می توان به کارهای دیگرش تعمیم داد: این اثر هندسه خود را از شکل های موجود در حجاری های باستان و دستبافت ها و هنرهای مردمی موجود در موزه ها گرفته که به رغم ترکیب بندی نوینش وام دار معماری آثار باستانی ماست. دیگر این که نبودن جای خالی در متن هنر ایرانی، در این تابلو هم دیده می شود. هنرمند باستانی ایران در کاشی و قالی و مینیاتور به اشباع رنگ و نقش مبتلاست و کثرت نقوش و رنگپاره ها جایی تهی از خود باقی نمی گذاردو این همه در متنی دوبعدی و بی مرایا رخ می دهد و اگر این عیب یا حسنی است، ریشه در نگاه و حافظه قومی دارد. سه دیگر استفاده از طلااندازی و لاجوردفامی و نیلی سازی متن است که در این روش بومی عربشاهی از کاشی و مینیاتور بهره یافته است. می بینیم که صورت و ماهیت آثار عربشاهی به حافظه قومی متصل و با آن هم سوست. اما جدا از این ارجاعات بومی که رد نقشمایه ها و رنگپاره ها و ترکیب نگاره های کهن را در کار هنرمند نشان می دهد، عربشاهی یک نقاش نوآور امروزی است که برای خلق آثارش چیزهایی را از حافظه خود و خزانه نگارین ملتش احضار می کند تا به خلق دنیایی شجاع و نو در بسیط آبستره دست یابد. او نه تصویرگر ادبی است و نه روایت گر افسانه های دنیای قدیم، بلکه نقاشی است که وسوسه بازی با نور و رنگ و نقش را دارد تا دنیای رنگین رویاهایش را بتواند به دلخواه بر پرده بنشاند و از این دنیای انتزاعی- که مطلوب بسیار کسان نیست- سال هاست که نبریده و دغدغه ای چون شهرت و بازار و میل مشتری او را از تکامل زبان انتزاعی و شیوه مستقل بیانش باز نداشته است. بودن در یک فرهنگ و فراتر رفتن از آن؛ سودایی است که پیشگامان هنر نوین ایران در سر می پختند. برخی از آثار مسعود عربشاهی:
منبع: www.arel.ir
فتومونتاژ یا کولاژ؟!
اصطلاحات بسیاری که برای تعریف و توصیف فتومونتاژ و آثار مشابه و هم خانواده آن ارائه شده، حاکی از تنوع رویکردها در قبال آن است. حتی اجماع کلی بر معنای آن وجود نداشته، بر سر تاریخ ساخت نخستین فتومونتاژ ها نیز بحث فراوان است. کولاژ، یکی از نزدیک ترین فرم های اجرایی به آن، بسیاری از مواقع به اشتباه، با آن یکی تلقی می شود. اشکال و کارکردهای گوناگونی که فتومونتاژ در طول سال های مختلف به خود گرفته بر این تنوع تعاریف می افزاید. در تعریف فتومونتاژ و تمایزش با کلاژ، آمده است که "مونتاژ به معنای ترکیب تصاویر حاصل از دوربین عکاسی، بر روی فیلم یا کاغذ حساس، در تاریک خانه، و کولاژ به ترکیب مواد تصویری و چسباندن آن ها بر روی سطح غیر حساس گفته می شود، در صورت تمایل می توان از کل ترکیب به دست آمده عکسی گرفته و آن را به عنوان کار نهایی ارائه کرد." ژیل مورا زیر مدخل فتومونتاژ می گوید: " مونتاژ برگرفته از واژه فرانسوی به معنای سر هم کردن است. فتومونتاژ، جدا کردن نگاتیوها، یا عکس ها از منابع مختلف و سرهم کردن دوباره آن ها است. به شکلی که دیگر ربطی به کارکرد اولیه شان نداشته باشد، از نتیجه نهایی عکسی گرفته می شود تا از آن نسخه ای یکنواخت به دست آید. او اضافه می کند که می توان رنگ و متن نیز به این ترکیب ها افزود و در نهایت پا را از دامنه عکاسی فراتر گذاشته، " این اصطلاح، نه فقط در عکاسی، بلکه در ادبیات و سینما هم مصداق دارد. در آثار نویسندگانی چون آلفرد دوبلین، جان دوس پاسوس و فیلم سازانی چون آیزنشتاین...نیز با این تکنیک روبه رو هستیم." و در مورد کولاژ چنین توضیح می دهد: "در کولاژ، عکاس ها به همراه موادی غیر از عکس همانند کاغذ و پارچه و... بر روی سطحی غیر حساس چسبانده شود و با هم ترکیب می شوند". او پیکاسو را مبدع این تکنیک می داند و بر این نکته تاکید می کند که از وجوه بارز کولاژ این است که در آن، هویت مستقل هر قطعه، در ترکیب نهای حفظ می شود. سارکوفسکی علاوه بر اینها، نور دهی های چندباره بر روی یک سطح حساس را هم زیر نعریف فتومونتاژ می آورد: "نوع دیگری از فتومونتاژ، که نه مستلزم ترکیب تکنیک هاست و نه افزودن متن نوشتاری به تصویر، نوردهی های چندباره است، که در آن با ثبت لحظات جداگانه ر روی یک سطح حساس، خود زمان از نو شکل می گیرد". با اینکه بافت و ظاهر فتومونتاژ، شبیه کولاژ است، تمایلی به خلق اثری یکه ندارد. از محصول نهایی، معمولا عکسی تهیه می شود تا بتوان آن را در نسخه های متعدد تکثیر کرد. در" تاریخ فرهنگی عکاسی" آمده است که " واژه مونتاژ ریشه هایی مختلفی دارد و در عرصه های مختلف، معناهای متفاوتی به خود می گیرد. مثلا در فیلم صامت، منظور از آن توالی سریع تصاویری است که بر تغییر زمان و یا ایده ها دلالت دارد". رائول هاوسمان، دادائیست برلینی، در توضیح دلیل نامگذاری این رویکرد، می گوید:" گروه بر اصطلاح فوتو مونتاژ به توافق رسید، چون نسبت ما را به هنرمند شدن نشان می داد. ما دوست داشتیم به چشم مهندس به ما نگاه شود، چون ما این تصاویر را می ساختیم و آن ها را سر هم می کردیم. و گستاو کلاتسیس، فتومونتاژ کار برجسته روسی در توضیح آن می گوید: "واژه فتومونتاژ، حاصل فرهنگ صنعتی است و همان معانی را با خود حمل می کند، مثل مونتاژ ماشین، مونتاژ توربین ها و..." مونتاژ عکاسانه، پیرو اصول اساسی کولاژ است، با این تفاوت که در آن، اثر تکمیل شده مجددا عکسبرداری می شود، تا تصویر نهایی به شکل یک عکس درآید، به این ترتیب، این قطعات اولیه، دیگر چیزهای مجزا دیده نشده و اثر، وحدت کلی ای می یابد.
هنرمند نوگرای ایران، بهمن محصص
بهمن محصص سال 1309 در رشت متولد شد و فراگیری نقاشی را از چهارده سالگی در کارگاه حبیب محمدی آغاز کرد. به دانشگاه هنرهای زیبا تهران رفت تا نقاشی بخواند. اما درس را رها کرد و مدتی هم نزد جلیل ضیاپور نقاشی می کرد. سال 1333 به ایتالیا رفت و در آکادمی هنرها زیبا رم نزد فروچی فراتسی به تحصیل نقاشی مشغول شد. در آن دوران ابتدا فیگوراتیورئالیستی و سپس انتزاعی کار می کرد. سال 1342 با نخستین نمایشگاه خود با عنوان فی فی از خوشحالی فریاد می کشد به ایران بازگشت و سال 1348 برای همیشه مقیم ایتالیا شد. این نمایشگاه تولد دوباره فیگور در آثار محصص و تثبیت او در هنر ایران بود. فیگورهای او عموما بازنمایی وفادارانه ابعاد و تناسبات تن نیستند. تاکید او بر جنبه های جسمانی بدن در عریانی اندام ها و رنگ گذاری های زمخت نقاشی ها و متریال سرد و سخت مجسمه ها نمایان است. محصص در مهم ترین و شناخته شده ترین مجموعه کارهایش اسطوره های مدیترانه ای مانند مینوتور را بر پس زمینه ای دو یا چند تکه و تخت، همچون محل تلاقی دریا و ساحل به تصویر می کشد. او رویدادهای سیاسی و تاریخی را هم از زاویه ای فلسفی و به شکلی تراژیک به تصویر در آرده است. دیگر مجموعه مهمی که بدان شناخته می شود طبیعت بی جان های اوست. کولاژهایش مجموعه ای پر تعداد از کارهای او به ویژه در سال های پایانی اند. طراحی ها و چاپ ها هم از دیگر آثاری هستند که از او بر جای مانده اند. محصص همچچنین آثار مختلفی از جمله از پیراندللو، مالاپارته و ژان ژنه ترجمه کرد و چند تئاتر بر روی صحنه برد. بهمن محصص سال 1389 در رم درگذشت. "...محصص در چاپ گری هم دستی توانا داشت و غالبا موضوعات معمول در نقاشی اش( ماهی، پرنده و غیره) را به روش های لیتوگرافی و آکواتینت چاپ و تکثیر می کرد. در دو دهه آخر عمر بیشتر به نقاشی با مداد رنگی و گواش می پرداخت و نیز به کلاژسازی روی آورده بود. او کولاژها ا "اسامبلاژ"مینامید، زیرا بدون طرح قبلی و به تدریج شکل می گرفتند..." "... محصص با دیدگاه هنری شخصی به ایران آمد و عقایدش را با صراحت در چند مصاحبه توضیح داد: " از نظر من هنر پدیده ایست روشنفکری، به معنی فعالیت مغزی"، " هر هنر ماندنی، به خاطر جهانی بودنش است. زبان تمام دنیا را پیدا کردن و به زبان تمام دنیا برای تمام دنیا حرف زدن"، " امروزه با این انترناسیونالیسمی که وجود دارداحمقانه است بیاییم به زور کار شرقی بکنیم، امکان ندارد. بیستر نقاش های ما که این کار را می کنند یا خودشان از کار عقب می افتند و یا شعور تشخیص ندارند. می بایست دید شرقی وجود داشته باشد و این در صورتی است که هنرمند شعور داشته باشد. ولی دید نباید لوکال باشد. دید باید فردی باشد و در فرد اصالت تجلی می کند". این گفته های محصص در زمانی مطرح شد که "سقاخانه" گسترش یافته و و بسیاری از نقاشان به انتزاع به آن روی آورده بودند..." فیلمی کوتاه از مستند "فی فی از خوشحالی زوزه می کشد" در ارتباط با شخصیت و آثار بهمن محصص اثر بیتا فراهانی برخی از آثار بینظیر بهمن محصص: جمعه سیاه 8 سپتامبر 1978 منبع: www.arel.ir
دوشنبه های هنرهای تجسمی: نیکزاد نجومی به قلم جواد مجابی
نیکزاد (سال46) دانشکده هنرهای زیبای تهران را به پایان برده، دو سالی (50-51) در رشته ی فیلمسازی و پویانمایی پژوهش کرده و بعد از کالج هنری شهر نیویورک فارغ التحصیل شده است. نخستین تصویری که از تابلوهای نجومی به یاد می آید چهارخانه های مرتب و نامرتبی است که در ابعاد تغییر یابنده پس زمینه تابلوها را می سازد تا فضای بعضی از چهارخانه ها با حجم های سیاه و سفید یا رنگی، پر شود. این حجم ها، هیکل های درشت و عضلانی اند که در جوانب مختلف تابلو حرکت می کنند تا ترکیب بندی تابلو با دقتی ریاضی متوازن گردد. در آتلیه وسیع و روشنش در خیابان بیستم نیویورک، شاهد ده ها تابلوی بزرگ اندازه و پرکار او بودم که در انتظار نمایشگاهی کشف شدنی، روزشماری می کردند. این تابلوها از آن نوع تقسیم بندی های هندسی که سابقا از او در ایران دیده بودم آزاد و رها شده، کمپوزیسیون ها جسورانه و رنگ گذاری دقیق تر شده است. فضاهایی در تابلو همچون گردابی یا مدخل سفینه ای نگاه را به درون تابلو می کشاند. دو نوع کار دیگر هم دیدم. یکی طرح های ماژیکی است که روی صفحه اول روزنامه صبح (نیویورک تایمز) کشیده شده بود با مضمون هایی آزاد و غالبا اروتیک و هجایی و روشی بی پروا شکل گرفته بود که شایسته برخورد نقاش با روزنامه روی میز صبحانه است. دیگری کارهایی بود که بخشی از آنها را خود در تهران (گالری آریا) نشان داده بود. این مجموعه را دنیای جدید سیاستمداران مقوایی نامیده ام. در تبیین این کارها به من گفت: این تابلوها بیشتر بر اساس عکس های صفحه اول روزنامه ساخته شده و تقریبا شبیه عکس چاپ شده سیاستمداران مشهور در موقعیت های رسمی است که البته به دلایلی از چهره آنها شباهت زدایی شده است اما یک بیننده حرفه ای آن ها را با شناسایی حرکات یا قدوقواره شان تشخیص می دهد که کیست و اشاره عکس به چیست. سیاستمداران و مدیران دنیایی جدید، پزهای شناخته شده ای دارند که بیشتر تصنعی و تشریفاتی اما تاثیرگذار است. اردشیر محصص، نیکزاد نجومی، هادی هزاوه‌ای
منبع: arel.ir
دوشنبه های هنرهای تجسمی: نمایشگاه گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران
نمایشگاه مسافران برلین و رم؛ آثار خارجی و ایرانی گنجینهﻣﻮزه ﻫﻨﺮﻫﺎي ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺗﻬﺮان عصر روز سه شنبه 17 اسفند ماه در موزه هنرهای معاصر تهران افتتاح شد. به همین بهانه قصد داریم شما را با ده نمونه از آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران به قلم رضا یاسینی آشنا کنیم. با ما همراه باشید... به گزارش خبرگزاری موزه هنرهای معاصر: مجید ملا نوروزی؛ مدیر کل هنرهای تجسمی در افتتاحیه این نمایشگاه گفت: این نمایشگاه که قرار بود ماه گذشته در موزه برلین و بعد در موزه رم برگزارشود به دلیل اینکه برخی مسایل پیش آمد،آثار به آلمان و ایتالیا نرفت و امیدواریم که در تابستان سال آینده نمایشگاه آثار خارجی و ایرانی گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران، در برلین آلمان و بعد رم ایتالیا برگزار شود. ملا نوروزی ادامه داد: در زمانی که قرار بود آثار موزه برای نمایشگاه در برلین و رم فرستاده شود عده ای مواردی را مطرح کردند که مشخص نیست چه آثاری قراراست به نمایشگاه برود و این آثار چگونه انتخاب شده است، بنابر این تصمیم گرفتیم این نمایشگاه در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شود. مدیر کل هنرهای تجسمی ادامه داد: برای انتشار کتاب آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران ،تمامی آثار عکاسی شده و امیدواریم در اوایل سال آینده کتاب منتشر شود. سال 1392 نمایشگاه آثار چاپ دستی گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد که کاتالوگ نمایشگاه به سرعت فروش رفت و مورد استقبال قرار گرفت و با بنیاد لاجوردی هماهنگ کردیم که آثار ان نمایشگاه را در کنار سایر آثار چاپ دستی گنجینه در یک کتاب تهیه کند. بنابراین بقیه آثار چاپ گنجینه هم عکاسی شد و امروز کتاب آثار چاپ دستی هنرمندان جهان در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران با بیش از 550 اثر منشتر شد.انتشار این کتاب و کتاب آثار خارجی گنجینه که تمامی آثار را در بر می گیرد در آینده نزدیک با اطلاعات آثار ، آگاهی کاملی از آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران به هنرمندان و علاقه مندان خواهد داد و از تعداد و نوع آثار موزه اطلاع پیدا می کنند. در این مجموع بعضی آثار که با توجه به شرایط فرهنگی ما امکان نمایش کامل آنها وجود ندارد به گونه ای منتشر می شود که با مقتضیات فرهنگی جامعه ما مغایر نباشد.انتشاراین این کتاب ها در واقع مستندسازی جامعی در باره آثار کنجینه است. ملا نوروزی در باره انتخاب آثار این نمایشگاه گفت:آثار خارجی این نمایشگاه از سوی موزه برلین و موزه ماکسی ایتالیا انتخاب شده است و اثار ایرانی را هنرمند و پژوهشگر مهدی حسینی انتخاب کرده است. غلامرضا نامی؛ دبیر نمایشگاه در ادامه این مراسم گفت: این نمایشگاه قرار بود بلیت دو طرفه به اروپا داشته باشد و برود و برگردد که انجام نشد اما همچنان امیدواریم نمایشگاه در آلمان و ایتالیا برگزار شود چون هم برای هنر آن کشورها و هم برای هنر ما مفید و موثر است. نامی ادامه داد:برگزاری چنین نمایشگاهی به چند ماه فرصت نیاز دارد اما ما برای برگزاری نمایشگاه کمتر از دو هفته فرصت داشتیم. مهدی حسینی؛پژوهشگر هنر وهنرمند نیز در این مراسم گفت:زمانی که برگزاری نمایشگاه آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران در آلمان و ایتالیا مطرح شد،مسایل و مواردی در رسانه ها و شبکه های اجتماعی منتشر شد که ممکن است این آثار به کشور باز نگردد یا مشابه آنها باز گردد. با توجه به سابقه روابط فرهنگی،اقتصادی و سیاسی آلمان با ایران چطور ممکن است آلمان آثار موزه را بر نگرداند. حسینی ادامه داد:موزه برلین برای تک تک آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران فضای خاصی در نظر گرفته است که این فضا هنوز موجود است و امیدواریم بعد از پایان نمایشگاه در موزه هنرهای معاصر تهران ،این آثار در نمایشگاه ی در برلین و رم برگزار شود. همچنین کتاب آثار نمایشگاه به زبان های آلمانی،ایتالیایی،انگلیسی و فارسی نیز آماده شده که همزمان با نمایشگاه در برلین ارائه خواه شد. حسینی گفت:موزه هنرهای معاصر تهران بعد از اروپا و آمریکا بزرگترین گنجینه انتزاع مکتب نیویورک آبستره اکسپرسیونیسم را دارد. این پژوهشگر همچنین در باره انتشار کتاب هایی از آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران گفت:کتاب تمامی آثار خارجی گنجینه موزه آماده شده و بعد از عید نوروز منتشر خواهد شد. همچنین کتاب آثار عکس خارجی گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران نیز در حال آماده سازی است و منتشر می شود و کتاب آثار سقاخانه موزه نیز تهیه شده است که امیدواریم با حمایت موزه و دفتر هنرهای تجسمی منتشر شود. همچنین کتاب آثار چاپ دستی هنرمندان خارجی گنجینه نیز منتشر شده است که امروز رونمایی می شود. حسینی در پایان گفت: امیدواریم این نمایشگاه حربه ای را که در اختیار عده ای بود و مسایلی را در باره ارسال آثار به برلین و رم مطرح می کردند،گرفته شود. در ادامه این مراسم کتاب آثار چاپ دستی هنرمندان جهان در موزه هنرهای معاصر تهران با حضور مجید ملا نوروزی؛مدیر کل هنرهای تجسمی،علی محمد زارع؛سرپرست موزه هنرهای معاصر تهران،مهدی حسینی و میر بنیاد لاجوردی رونایی شد. در این مراسم نویسندگان و هنرمندانی از جمله محمود دولت آبادی، علی فرامرزی،عباس مشهدی زاده،رضوان صادق زاده،فرشته یمینی شریف،جواد نوبهار،قربانی،انوشفر و .. حضور داشتند. در این نمایشگاه 30 اثرخارجی و 31 اثر ایرانی گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران به نمایش گذاشته شده است و علاقه مندان تا 26 خرداد ماه سال 1396 می توانند از این نمایشگاه دیدن کنند.
