راویان طبقه اول امام حسن مجتبی(ع) چه کسانی بودند؟
پاسخ اجمالی
۱. راویان و اصحاب امام حسن مجتبی(ع) در کتاب‌های متعددی نام برده شده‌اند که شیخ طوسی حدود 40 نفر از اصحاب و راویان آن‌حضرت را در کتاب رجال خویش بر شمرده است. این اسامی عبارت‌اند از:
أحنف بن قیس
أصبغ بن نباتة
أشعث بن سوار
جابر بن عبد الله أنصاری
جعید همدانی
جارود بن منذر
جارود بن أبی بشیر (بشر)
حبیب بن مظاهر
حذیفة بن أسید غفاری
حارث أعور
حجر بن عدی
حبة بن جوین عرنی
حبابة الوالبیة
رشید هجری
رفاعة بن شداد
زید بن أرقم
سلیم بن قیس هلالی
سفیان بن [أبی] لیلى همدانی
سلیمان بن صرد خزاعی (وی پیامبر را نیز درک کرده است)
سوید بن غفلة
ظالم بن عمرو (البته وی را ظالم بن ظالم نیز نامیده اند، و ظالم همان ابوالاسود دوئلی است)
عبایة بن ربعی
عمرو بن حمق خزاعی
عامر بن واثلة [أبو الطفیل]
عبد الله بن جعفر بن أبی طالب
عبید الله بن عباس بن عبد المطلب (که بعدها به معاویه پیوست)
عمرو بن قیس مشرقی
قیس بن سعد بن عبادة أنصاری.
کمیل بن زیاد نخعی
کیسان بن کلیب (کنیه اش أبا صادق است)
لوط بن یحیى (کنیه اش ابو مخنف است)
مسلم البطین
مسعود مولى أبی وائل (کنیه‌اش ابو رزین است)
میثم تمار
مسیب بن نجبة
مسلم بن عقیل بن أبی طالب
هلال بن یساف
أبو إسحاق همدانی
أبو إسحاق سبیعی
أبو کلیب
فاطمة بنت حبابة الوالبیة (بنا بر گزارش سعد بن عبدالله، وی از امام حسن و امام حسین(ع) روایت نقل کرده است).[1]
۲. افرادی که در غیر کتاب رجال طوسی بر شمرده شده‌اند:
قیس بن ورقا معروف به سفینه[2]
قیس بن عبدالرحمان[3]
ابن سیرین[4]
ابن عقله[5]
ابن واثله[6]
عمرو بن حمق[7]
عَبد اللَّهِ بْن جَعْفَر طَّیَّار[8]
مُسْلِم بْن عَقِیل[9]
عَبْدُ اللَّهِ بْن عَباس[10]
کُمیل[11]
در این نوشتار تلاش شد از تمام کسانی که در کتاب‌های رجال و تاریخ از آنان به عنوان راویان امام حسن مجتبی(ع) نام برده شده است، ذکری به میان آید ولی احتمال این‌که تعداد دیگری از راویان بعد از پژوهش همه جانبه به این مجموعه افزوده شود وجود دارد. همچنین باید توجه داشت که نظر به مفقود شدن بسیاری از کتاب‌های روایی، روایات زیادی از امام حسن مجتبی(ع) در کتاب‌های حدیثی به ما نرسیده است و به دنبال آن، نمیتوان تمام روایاتی که افراد فوق در سند آنها باشند را عرضه کرد.
[1] . طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، ص 93 تا ص 98، مکتبه مرتضویه، نجف، بی‌تا.
[2]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 44، ص 112، نشر اسلامیه، تهران، 1363 ش.
[3]. همان، ص 111.
[4]. ابن طولون، شمس الدین محمد، الائمه الاثنا عشر، ص 63، نشر رضی، قم، بی‌تا.
[5]. بحار الانوار، ج 44، ص 111.
[6]. همان.
[7]. همان.
[8]. همان، ص 110
[9]. همان.
[10]. همان.
[11]. همان، ص 111.
