سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) یکی از سازمان‌های زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت است که در چند سال گذشته نسبت به قبل نقش فعالانه‌تری را در صنعت خودرو به عهده گرفته است. هرچند در ابتدای دولت تدبیر و امید، بخش بزرگی از سهام ایدرو در خودروسازی‌ها به‌فروش رسید اما همچنان این سازمان نقش تعیین‌کننده‌ای در صنعت خودروی کشورمان ایفا می‌کند.
شاید یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین کارهای این سازمان مذاکره و امضای قرارداد با شرکت خودروسازی رنو باشد. در شرایطی که در پسابرجام دو غول جاده مخصوص خود را برای همکاری با این خودروساز آماده می‌کردند، در نهایت با تصمیم وزارت صنعت این ایدرو بود که طرف قرارداد با رنو قرار گرفت.
برخی معتقد بودند که این قرارداد موجب ایجاد قطب سوم خودروسازی خواهد شد و برخی دیگر آن را برای اصل ۴۴ قانون اساسی که خواهان واگذاری حق دولت و خصوصی شدن هرچه بیشتر صنایع مضر می‌دانستند.
در همین زمینه با دکتر مجتبی نظری، سخنگو و مدیر ارتباطات سازمان گسترش و نوسازی صنایع کشور که بخش عمده‌ای از عمر کاری خود را در خودروسازی سپری کرده به گفت‌و‌گو پرداختیم.
ایدرو در یکی، دو سال گذشته نقش فعال‌تری در صنعت خودرو داشته است. چه سیاستی از سوی وزارت صنعت برای عملکرد ایدرو در نظر گرفته شده است؟
در چند سال گذشته و قبل از برجام صنعت خودرو به شدت دچار مشکل شد. مشکلات از این جهت بود که همکاران خارجی ما به دلیل تحریم‌ها مجبور شدند که از کشور خارج شوند و اگر هم خودروسازی باقی ماند خیلی فعالیتی نداشت و به‌صورت محدود ادامه کار می‌دادند.
خودروسازان برای تامین قطعات مجبور شدند از کشورهایی که قطعاتی با کیفیت پایین داشتند، استفاده کنند و به‌هرحال موجب ایراداتی در تولیدات هم شد.
بعد از جریان برجام و موافقت‌نامه‌هایی که صورت گرفت، روابط خیلی بهتر و عادی شد. این نکته را نیز باید بیان کنم که در صنعت خودرو شرایط به گونه‌ای است که امکان تولید و تامین همه قطعات به لحاظ استراتژیک و در یک کشور وجود ندارد.
یعنی همه کشورهایی که خودروساز هستند، سعی می‌کنند این قطعات را از کمپانی‌های بین‌المللی که تولید این قطعات برای‌شان صرفه اقتصادی دارد، تامین کنند.
البته تولید قطعات، باید در تیراژ بالا باشد تا صرفه اقتصادی داشته باشد، کم‌کم این اتفاق افتاد و خودروسازان توانستند قطعات باکیفیت را تامین کنند.
نکته دیگر این بود که عقب‌افتادگی این چند سال صنعت خودرو نمود بیشتری پیدا کرد. به این دلیل که استفاده و سرانه مصرف خودرو در خانواده‌ها در این سال‌ها افزایش پیدا کرد و این امر باعث شد حساسیت نسبت به خودروها بیشتر شود.
این نیاز وجود داشت که با یک سند و چشم‌انداز، این فعالیت منسجم شود و با استفاده از دانشی که در سطح خودروسازان بین‌المللی وجود دارد، صنعت خودرو ارتقا پیدا کند. به همین منظور وزارتخانه هدایت و بحث توسعه صنعت خودرو را از ایدرو درخواست کرد، یعنی از ایدرو خواست که نقش فعال‌تری در این زمینه ایفا کند.
این خواسته وزارتخانه از سوی ایدرو چگونه پیگیری و انجام شد؟
??? سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران از قبل هم متولی صنعت خودروی ایران بود اما بحث فضای بین‌المللی در این رابطه محدودیت‌هایی ایجاد کرده بود.
آن چیزی که در ایدرو پیگیری میشد و همچنان پیگیری می‌شود، سند چشم‌انداز صنعت خودرو است که در برنامه سال ۱۴۰۴ صنعت خودرو باید به پیشرفت‌هایی می‌رسید و از این جهت مجددا ایدرو فعال شد.
ایدرو سعی کرد که فعالان صنعت خودرو در دنیا را جذب کند و نقاطی را که صنعت خودروی کشور از آن ضربه می‌خورد و باعث میشد که نتوانیم وارد بازار بین‌المللی شویم، پوشش و تغییرات لازم را انجام دهد.
چه کارهایی که می‌توان در داخل ایجاد کرد و چه آن کارهایی که می‌توان با همکاری بین‌المللی به‌وجود آورد. ضمن اینکه جذب سرمایه‌گذاران بین‌المللی در زمینه خودروسازی و جذب قطعه‌سازان بین‌المللی، همچنین متصل کردن قطعه‌سازان کشورمان به زنجیره تامین قطعات خودروسازان بین‌المللی باعث میشد که این صنعت ارتقا پیدا کند.
در حقیقت در این تعامل ما نیز یاد گرفتیم، هم خودمان را به تکنولوژی روز نزدیک می‌کردیم و هم اینکه محصولاتی که در داخل تولید میشد، محصولاتی در سطح بین‌المللی باشد. ایدرو سعی کرد در این زمینه فعال باشد و ۶ قرارداد خودرویی را پیش ببرد.
رویکرد ایدرو برای امضای این قراردادها چگونه بود؟
بحث اینکه منشا قراردادهای بین‌المللی خودرویی دولتی باشد یا اینکه شرکت‌های خودروسازی که در حال فعالیت هستند مربوط به دولت باشند، مطرح نبوده است.
یعنی هر جایی‌که قرار بوده توسعه اتفاق بیفتد ایدرو از آن حمایت و سعی کرده است این فعالیت در کشور ادامه پیدا کند. یکی از ثمرات مفید فضای بعد از برجام در صنعت خودرو نمود پیدا کرد و شرکت‌های بین‌المللی و سرمایه‌گذاری‌ها با رویکرد صادرات محصولات مورد توجه قرار گرفت.
ایدرو به‌عنوان متولی این کار از سوی وزارت صنعت کارهای خوبی کرده است که در آینده ثمر آن را خواهیم دید. ضمن اینکه در زمینه توسعه صنعت، فعالیت‌های بازده آنی نخواهد داشت.
این بازده‌ها شامل یک‌سری سرمایه‌گذاری، انتقال دانش و سپس تولید تجاری است. تولید تجاری متفاوت از تولید غیرتجاری است. اینکه در خط تجاری بتوانیم کاری را در مقیاس بزرگ انجام دهیم فعالیت بسیار گسترده‌ای می‌خواهد که پایه‌ریزی این جریان توسط ایدرو در داخل کشور انجام گرفته است.
فعالیت‌های ایدرو با انتقاداتی در داخل کشور مواجه شده است و برخی معتقد هستند که فعالیت‌های ایدرو به دخالت دولت در اداره خودروسازی‌ها منجر و در نهایت مانع خصوصی‌سازی می‌شود. این مساله را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سطح سرمایه‌گذاری در مگاپروژه‌ها و سطح اطمینان بین‌المللی در بحث‌های مگاپروژه‌ای حتما اطمینانی می‌خواهد که در سطح بین‌المللی باشد و در کنارش سرمایه‌گذاران خارجی از دولت‌ها گارانتی لازم را درخواست می‌کنند.
نقش یک مجموعه وابسته به دولت در توسعه این مجموعه‌ها شرط اساسی است. بسیاری مواقع خصوصی‌ها فعالیت کرده‌اند و ایدرو تنها از این روند حمایت کرده است.
بسیاری از سرمایه‌گذاران بین‌المللی که وارد کشور شده‌اند اکثریت سهام را در اختیار دارند و دولت تنها حمایت کرده است. از سوی دیگر مقیاس سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو بسیار بزرگ است. مثلا برای طراحی یک پلت‌فرم سرمایه‌گذاران داخلی و بخش خصوصی این قابلیت را ندارند که بتوانند در این بخش فعالیت کنند.
همچنین سرمایه‌گذاران بین‌المللی با خود سرمایه می‌آورند، در نتیجه امنیت سرمایه‌گذاری می‌خواهند. در تمام کشورها نیز روند به همین منوال است. در مدل سرمایه‌گذاری بین‌المللی و کشورهای خاصی که در این رابطه فعال هستند، همواره دولت به سرمایه‌گذاری کمک کرده است.
به عنوان نمونه اگر کشور قزاقستان توانسته رتبه خوبی در جذب سرمایه‌گذار بین‌المللی به دست آورد، در سایه حمایت گسترده دولت‌شان بوده است. وجود دولت به عنوان حامی در مگاپروژه‌ها بسیار لازم است و فعالیت‌ها را هدایت می‌کند.
چگونه نقش دولت می‌تواند سازنده یا غیرسازنده باشد؟
نقش دولت اگر به‌صورت تملکی باشد، نقش سازنده‌ای نخواهد بود اما اگر نقش حمایتی داشته باشد کمک می‌کند که توسعه صنعتی اتفاق بیفتد و آن سرمایه‌گذاری سنگینی که برای طراحی یک مدل خودرو نیاز است، رخ بدهد. برای طراحی و صنعتی شدن یک مدل خودرو به ۶۰۰ میلیارد هزینه نیاز است.
این مقیاس، بزرگ است و در ایران سرمایه‌گذاران بزرگ خیلی کم هستند که بتوانند در این حد پیش بروند. اما دولت در این زمینه بسیار کمک کرده است و جزو سیاست‌های دولت تدبیر و امید بوده که از سرمایه‌گذاران داخلی برای توسعه حمایت کند و آن اطمینان بین‌المللی که سرمایه‌گذاران خارجی از سوی حاکمیت توقع دارند، ارائه بدهد.
یعنی به همین علت بود که ایدرو با شرکت رنو مستقیما وارد مذاکره و امضای قرارداد شده یا رنو از ایران بحث اطمینان سرمایه‌گذاری را درخواست کرده است؟
این صنعت نیاز به یک چارچوب حمایتی ویژه دارد. شرکت رنو برنامه بلندمدتی برای کشور دارد. بحث رنو به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین بازیگران صنعت خودرو در جهان بحث شروع یک سرمایه‌گذاری و فعالیت بزرگ در ایران است.
این فعالیت بزرگ نیاز به یک حمایت کلی دارد که وزارت صنعت، معدن و تجارت ایدرو را مامور به انجام آن کرد. اصلا بحث این نیست که قطب سومی در کنار خودروسازان دیگر ایجاد شود ولی طرح سرمایه‌گذاری در حدی بود که نیاز به حمایت دولت داشت.
در قانون هم ایدرو به عنوان سازمان توسعه و نوسازی تا ۲۰ درصد اجازه دارد سهام داشته باشد و در بازار حضور داشته باشد. همچنین در آینده ممکن است همین سهام به بخش خصوصی واگذار شود و در این زمینه مخالفتی وجود ندارد. واقعیت این است که ورود ایدرو در بحث قرارداد با رنو به این دلیل بوده که این سرمایه‌گذاری بزرگ بین‌المللی جذب شود و زودتر به نتیجه برسد.
نماینده شرکت پانچ بلژیک در ایران اظهار کرد که ما ایدرو را انتخاب کردیم. چه اتفاقی افتاد که شرکت پانچ برای این کار انتخاب شد؟
سال‌هاست که خودروسازی کشور از نبود گیربکس‌های اتوماتیک در خودروهای خود رنج برده است. اگر خودروهای داخلی را طراحی و تولید کرده‌ایم مانند سمند و ساینا و تیبا، کم‌کم الزامات شهری، نیاز به خودروهای با گیربکس اتومات را بیشتر کرده است.
از سوی دیگر بازارهای صادراتی ما نیاز داشت که خودروهای اتوماتیک در آن‌جا عرضه شود. به همین دلیل بررسی‌هایی توسط ایدرو صورت گرفت و شرکت‌های مختلف را مد‌نظر قرار داد و از آنجایی‌که شرکت پانچ یک شرکت بین‌المللی است و سالانه حداقل ۲میلیون گیربکس اتومات تولید می‌کند و دارای مرکز طراحی در این زمینه است، همچنین تولیداتش جزو نسل جدید گیربکس‌های بین‌المللی است در نهایت این مستندات منجر به همکاری با این شرکت شد. امیدواریم این همکاری نیاز داخل و نیازی را که در بازارهای صادراتی در خصوص خودروهای با گیربکس اتوماتیک وجود دارد، پوشش بدهد.
