هفته نامه سلامت: چاقی مفرط یا همان چاقی مرضی در میان بسیاری از مردم روبه گسترش است. شاید در نگاه اول این‌طور تصور کنیم که این افراد خود را رها کرده‌اند و اهمیتی به ظاهر و اضافه وزن خود نمی‌دهند، در حالی‌که بسیاری از آنها مدام در حال امتحان کردن رژیم‌های مختلف برای کاهش وزن هستند اما بعضی از بیماران به مرحله‌ای می‌رسند که رژیم غذایی اثر چندانی در کاهش وزنشان ندارد و فقط با عمل جراحی می‌توانند وزنشان را پایین بیاورند.

 

بهاره رهنما نیز همه راه‌های کاهش وزن را امتحان کرده و نزدیک به 2 سال طول کشید تا تن به عمل جراحی اسلیو بدهد، ولی او بعد از عمل جراحی بسیار خوشحال و راضی است و از ما خواسته تا تجربه‌اش را با همتایان خود در میان بگذارد. در این گفت‌وگو دکتر محمدرضا فرهمند، فلوشیپ جراحی لاپاراسکوپی پیشرفته و درمان چاقی نیز حضور داشتند تا بیشتر ما را با این روش جراحی آشنا کنند.

 

 زمانی که شما کارتان را شروع کردید، اضافه وزن نداشتید. علت افزایش وزنتان چه بود و تابه حال چه کارهایی برای کاهش وزن انجام دادید؟

من در دوران نوجوانی و دبیرستان چاق نبودم. حتی آنقدر لاغر بودم که گاهی باعث نگرانی خانواده می‌شدم. تا اینکه در 25 سالگی معلوم شد کم‌کاری تیرویید دارم. البته اضافه وزن بیمار در کم‌کاری تیرویید جزیی است و باعث 30-20 کیلوگرم اضافه وزن نمی‌شود ولی افرادی که اضافه وزن دارند، زمانی که معلوم می‌شود به کم‌کاری تیرویید هم مبتلا هستند، سعی می‌کنند برای آرام کردن ذهن این 2 را به‌هم ربط بدهند. سابقه چاقی در خانواده ما وجود دارد. وزن من مدام در حال افزایش بود و من هم در حال مبارزه با آن بودم. سعی می‌کردم با رژیم‌های مختلف وزنم را کم کنم.

 

بعد از تولد پریا طی یک سال 30 کیلوگرم وزنم را کم کردم. ورزش و پیاده‌روی را هم فراموش نمی‌کردم ولی این کارها موثر نبود تا اینکه به فکر گذاشتن بالون معده افتادم. بالون گذاشتم ولی این کار باعث شد مسیر کاهش وزن دشوارتر شود. 10 کیلوگرم با گذاشتن بالون وزن کم کردم ولی با خروج بالون دچار 18 کیلوگرم اضافه وزن شدم. این روش نه‌تنها موثر نبود، بلکه در طول مدتی که بالون داخل معده من بود، درد زیادی داشتم. از آنجا که آدم صبوری هستم، سعی می‌کردم تحمل کنم.

 

 

 

پزشک معالج قبل از گذاشتن عمل به من گفت که گذاشتن بالون برای فردی مثل شما بی‌فایده است و حتی بعد از عمل هم توصیه کرد بالون را خارج کنم ولی من سعی می‌کردم دوام بیاورم، به این امید که نتیجه بگیرم، اما حدود 8 سال قبل دچار افسردگی حاد شدم، به‌طوری که برای کنترل آن باید از دارو استفاده می‌کردم. بعد از آن دیگر نتوانستم رژیم غذایی‌ام را با جدیت ادامه دهم. نهایت کاهش وزنم طی این 8 سال بین 8 تا 10 کیلوگرم و موقتی بود و بعد از مدتی دوباره به وضعیت اول برمی‌گشتم.

 چطور شد به فکر جراحی افتادید؟

حدود 2 سال قبل از طریق یکی از دوستانم که او هم تحت عمل جراحی چاقی قرار گرفته بود با دکتر فرهمند آشنا شدم، ولی باز هم به‌دلیل اخبار بدی که از عمل جراحی چاقی شنیده بودم، تمایلی به عمل جراحی نداشتم. حتی مادر و دخترم هم با عمل جراحی مخالف بودند، اما چاقی واقعا مشکلات زیادی برای من ایجاد کرده بود. نفس‌نفس می‌زدم، حملات شبه‌آسمی داشتم و حتی سال قبل چند بار به متخصص قلب و عروق مراجعه کردم که خوشبختانه مشکلی نبود، ولی امسال مشکل دیگری به مشکلاتم اضافه شد. درد معده بسیار شدید و مشکلات گوارشی پیدا کردم. آنقدر که بعد از خوردن یکی- دو لقمه غذا باید دراز می‌کشیدم. مشکل اصلی این بود که معده بیش از اندازه بزرگ شده بود.

برخی از افرادی که چاقی مفرط دارند دچار مشکلات روانی می‌شوند. شما هم همین‌طور بودید؟

اضافه وزن هیچ تاثیری در زندگی عاطفی و شخصی من نگذاشته بود و روابط من با مردم و اطرافیان همچنان خوب است و هیچ فیلمی را به‌دلیل اضافه وزن از دست ندادم اما مدتی است که به این فکر می‌کنم اگر دخترم از ایران برود و تنها شوم و کمکی نداشته باشم، ممکن است دچار مشکلات زیادی شوم. تصمیم برای چنین جراحی‌هایی جسارت می‌خواهد زیرا تغییری در شیوه زندگی است. البته انتخاب پزشک بسیار مهم است.

حرف آخر؟

از پس اضافه وزن برآمدن کار بسیار سختی است. مردم عادی وقتی با فرد دارای اضافه وزن برخورد می‌کنند خیلی راحت می‌گویند: «نخور»، «کمتر بخور» ولی واقعا اضافه وزن شباهت زیادی به اعتیاد دارد. چنین افرادی مدام گفت‌وگوی درونی دارند که این غذا را نباید بخورم، چرا خوردم؟ امروز دیگه رژیم را شروع می‌کنم و...، ولی عمل جراحی اسلیو همه این گفت‌وگوها و کلنجارها را از بین می‌برد. من فکر می‌کنم همه افرادی که چاقی مفرط دارند باید هر چه زودتر دست به‌کار شوند زیرا این نوع چاقی قطعا باعث بیماری و ناتوانی خواهد شد.

جراحی اسلیو موثرتر از بای‌پس است

لطفا ابتدا در مورد استفاده از بالون برای درمان چاقی توضیح دهید. به نظر می‌رسد بیماران زیاد از این روش راضی نیستند.

بالون روشی کاملا موقتی برای کاهش وزن است و هیچ فردی نمی‌تواند بالون را به مدت طولانی نگه دارد. بالون در معده قرار داده می‌شود تا حجمی از معده را اشغال کند و فرد نتواند غذا بخورد، اما به محض خروج بالون فرد شروع به خوردن غذا می‌کند. حتی ممکن است روند غذا خوردن شدیدتر هم شود زیرا بالون باعث افزایش حجم معده می‌شود.

 جراحی‌های مفید برای کاهش وزن کدام‌اند؟

جراحی‌ها 2 گروه هستند؛ جراحی‌هایی که فقط روی معده انجام می‌شوند؛ یعنی معده کوچک و اشتهای بیمار کم می‌شود. در این گروه‌‌بندی مهم‌ترین و بهترین عمل جراحی اسلیو است. در عمل جراحی اسلیو معده به شکل موز درمی‌آید. معده انسان 2 قسمت است؛ قسمتی که شکل بادکنکی است و قسمتی که وظیفه هضم و جذب غذا را برعهده دارد. در عمل اسلیو حجم قسمت بادکنکی کوچک می‌شود و به 100 تا 150 سی‌سی می‌رسد که باعث می‌شود فرد زودتر سیر شود.

در جراحی نوع دوم مانند دئودنوم سوئیچ، معده و روده بیمار با هم دستکاری می‌شوند؛ یعنی علاوه بر اینکه فرد مقدار کمتری غذا می‌خورد، هضم غذا نیز کمتر می‌شود.

چرا برای خانم رهنما روش اسلیو را انتخاب کردید؟

انتخاب نوع عمل به چند عامل بستگی دارد. نکته مهم این است که بیمار چقدر اضافه وزن دارد. مثلا اگر می‌خواهیم 50-40 کیلوگرم وزن بیمار را کاهش دهیم می‌توانیم از روش اسلیو استفاده کنیم. بیمارانی داشتیم که اضافه وزن خیلی زیادی داشتند و با اسلیو وزن خوبی به‌دست آوردند.

ولی در افراد مبتلا به فشارخون بالا، دیابت، کم‌کاری تیرویید و نشانگان متابولیک باید جذب غذا هم کاهش یابد بنابراین از جراحی‌های نوع دوم استفاده می‌کنیم. افراد ریزه‌خوار شیرینی‌خوار که به‌طور مفرط شکلات یا بستنی می‌خورند از کوچک کردن معده سودی نمی‌برند و باید از روشی استفاده کرد تا هضم غذا کمتر شود. خطر عمل جراحی روی معده خیلی کمتر از عمل جراحی توام معده و روده است.

 روشی به نام بای‌پس روده وجود دارد که در تمام دنیا منسوخ شده ولی هنوز در کشور ما انجام می‌شود. نظر شما در این‌باره چیست؟

بعضی از جراحان سال‌هاست با این روش جراحی می‌کنند و حاضر نیستند روش‌های جدید را جایگزین کنند. جراحی‌های زیادی برای درمان چاقی انجام شده ولی مطالعات، تحقیقات و نتایج نشان داد، بعضی از روش‌ها واقعا برای سلامت بیماران مضر هستند و باید کنار گذاشته شوند. به‌طور کلی، علم نشان داده دستکاری روده برای کاهش وزن عوارض زیادی ایجاد می‌کند. بیشتر غذا در روده جذب می‌شود و با برداشتن قسمتی از روده در واقع فیزیولوژی بدن به‌هم می‌خورد.

 پس روش اسلیو مزیت بیشتری نسبت به بقیه روش‌ها دارد؟

در روش اسلیو زمانی که بیمار بیهوش است بقیه معده با دستگاه‌های خاصی برداشته و از بدن خارج می‌شود. در صورتی که در روش‌هایی مانند بای‌پس بخش بای‌پس‌شده از حفره شکم خارج نمی‌شود. در روش اسلیو بخشی از معده را خارج می‌کنند زیرا احتمال دارد در سال‌های آینده منگنه‌هایی که به معده زده شده باز شود و دوباره حجم معده افزایش یابد و چاقی فرد برگردد. مزیت دیگر روش اسلیو این است که اگر بیمار در آینده دچار مشکلی شود می‌توان به راحتی او را آندوسکوپی کرد ولی در عمل بای‌پس معده بخش بای‌پس‌شده دور از دید و دسترس پزشک است و در صورت بروز مشکل، پزشک از طریق آندوسکوپی دسترسی به آن بخش ندارد.

 

 

 بعضی از بیماران به علت ترس از عوارض بیهوشی و آمبولی از انجام عمل جراحی امتناع می‌کنند. این تصور درست است؟

علم نوین بیهوشی احتمال خطر را بسیار پایین آورده و تقریبا خبر فوتی به دلیل عوارض مرتبط با بیهوشی شنیده نمی‌شود. در همه افرادی که اضافه وزن دارند، احتمال اینکه دچار آمبولی شوند زیاد است. این آمبولی ممکن است ناشی از نشستن طولانی‌مدت در یک سفر باشد یا در اثر یک جراحی ساده. علت آمبولی بی‌حرکتی در اندام‌هاست، اما برای اینکه این اتفاق هنگام عمل جراحی مانند اسلیو نیفتد برای روز عمل جوراب‌های مخصوصی به بیماران پوشانده می‌شود تا جلوی ایجاد لخته گرفته شود. هنگام عمل پمپ‌هایی به ساق پای بیمار بسته می‌شوند که مانند ماساژور عمل می‌کنند. داروهای تزریقی ضدلخته نیز تجویز می‌شود تا زمانی که فرد راه رفتن را شروع کند اما مهم‌ترین نکته راه افتادن زودهنگام بیمار است.

کدام افراد داوطلب عمل‌های جراحی چاقی هستند؟

بیمارانی که شاخص توده بدنی بیشتر از 35 دارند، فقط با عمل جراحی می‌توانند وزن خود را کاهش دهند، اما افرادی با شاخص توده بدنی 35-30 که به دیابت، فشارخون بالا، وقفه تنفسی هنگام خواب (چنین بیمارانی خروپف دارند و ناگهان خروپف قطع می‌شود و بیدار می‌شوند. همچنین هنگام خواب دچار کاهش اکسیژن می‌شوند و در طول روز خسته و کسل هستند)، افرادی که به حملات شبه‌آسم و کبد چرب مبتلا هستند نیز در این گروه جای می‌گیرند.

 آیا افتادگی پوست عارضه همیشگی بعد از کاهش وزن است؟

افتادگی پوست به عوامل متعددی بستگی دارد. هر چقدر سن کمتر باشد، افتادگی پوست کمتر خواهد شد. خانم‌ها به‌دلیل نوع بافت پوستی و زایمان، بیشتر از آقایان دچار افتادگی پوست می‌شوند. افرادی که ورزش می‌کنند، بهتر می‌توانند قوام پوست را حفظ کنند، اما مهم‌ترین عامل ژنتیک است. 2 بیمار را در نظر بگیرید که دچار پارگی یک شکل روی دست شده‌اند. بعد از مدتی ممکن است یکی از آنها دچار جوشگاه بدشکلی شود، ولی در نفر دوم فقط تغییر رنگ مختصری باقی بماند.