شکوفایی اقتصادی، کشورها را بیمه کرده و رفاه و عزّت را به ارمغان می‌آورد. هیچ انتخاباتی نیست که در آن شعارهای اقتصادی نباشد و هیچ دولت و نظامی نیست که نسبت به این موضوع چشم پوشی کند. بیشترین داوری‌های مردمی نیز اقتصادی است. دین اسلام نیز به این مبحث، نگاه ویژه‌ای داشته و سفارش‌هایی را مطرح کرده که عمل به آنها، نقشی اساسی در اعتلای پرچم ایمان خواهد داشت. مردم نیز در نظام اسلامی، عمل به چنین سفارش‌هایی را از مسئولان انتظار دارند. انتظاری که باید ببینیم تا چه حدی عملی شده است.
قوام جامعه و منابع مادی
خداوند دادن پول به دیوانگان و تجارت آنان را ممنوع دانسته و فرموده است: «وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمُ الَّتِی جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِیَامًا وَارْزُقُوهُمْ فِیهَا وَاكْسُوهُمْ وَقُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَعْرُوفًا[نساء/5] و اموالی که خدا قوام زندگی شما را به آن مقرّر داشته به تصرّف سفیهان ندهید و از مالشان نفقه و لباس به آنها دهید و با آنان سخن نیکو و دلپسند گویید.» در ادامه آیه، علت این حکم را، قوام بخش بودن منابع مالی و جلوگیری از هدر شدن سرمایه ذکر شده است.
وقتی یک سرمایه خیلی اندک خانوادگی، نباید در اختیار فردی قرار بگیرد که قدرت تحلیل اقتصادی را ندارد؛ پس می‌توان از آیه، این استفاده را داشت که حق تصرف در منابع عمومی و منافع ملی تنها با برنامه ریزی ممکن است و برای قوام، ثبات و استواری یک جامعه نیاز است منابع مالی، دیوانه وار خرج نشود. مردمی که نظامشان را دوست دارند و به دنبال سرافرازی و عزت هستند؛ حق دارند که نسبت به خرج بیت المال حساس باشند.
امام صادق(علیه‌السلام) اثر تخریبی گرانی را اینگونه بیان داشته‌اند: «غَلَاءُ السِّعْرِ یُسِیءُ الْخُلُقَ وَ یُذْهِبُ الْأَمَانَةَ وَ یُضْجِرُ الْمَرْءَ الْمُسْلِم؛ گرانی قیمت ها، اخلاق و رفتار مردم را بد کرده و امانتداری را از بین می برد و مردم مسلمان را در فشار و سختی به ستوه می آورد.»
سرمایه در خدمت رفاه
در منابع دینی به روشنی با گنج اندوزی مخالفت شده است. در قرآن آمده است: «وَالَّذِینَ یَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا یُنْفِقُونَهَا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِیمٍ[توبه/34] و كسانى كه طلا و نقره را گنجینه مى كنند و آن را در راه خدا خرج نمى كنند ایشان را از عذابى دردناك خبر ده.» پول و سرمایه برای گنج اندوزی و رها شدن بلا استفاده نیست. پس وقتی سخن از برنامه ریزی اقتصادی می‌شود؛ منظور ذخیره سازی های بیهوده نیست؛ بلکه باید این سرمایه ها منطقی و حکیمانه مورد استفاده قرار گیرد و در جهت رفاه عمومی مصرف شود.
بله همگان می‌دانند که ایران کشوری ثروتمند است؛ به همین خاطر هم انتظار دارند. باید این سرمایه ها سبب برچیده شدن فقر از جامعه شود و طبق قانون اساسی کشور، امکانات رفاهی همگانی را محیّا سازد؛ این انتظار بالایی نیست. البته سرمایه و ثروت بالای ملی می تواند سبب فساد مالی، تبعیض و اسراف شود. پس مردم حق دارند که نحوه عملکرد اقتصادی مسئولان را زیر نظر داشته باشند و در مقابل اشکالات، گلایه کنند.
بیکاری حل شود
واقعاً کدام مسلمان است که از ارزش کار و اشتغال در اسلام بی خبر باشد؟ کسب حلال بخش عظیمی از بندگی الهی است؛ همچنانکه پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «الْعِبَادَةُ سَبْعُونَ جُزْءاً أَفْضَلُهَا طَلَبُ الْحَلَالِ؛ بندگی هفتاد قسمت دارد که برترین آن، کسب حلال است.» (الکافی، ج5، ص78) کشور اسلامی باید فضای کسب و کار را محیّا کرده، طرح های اشتغال زایی را همواره دنبال کند و امنیت شغلی را مدّ نظر قرار دهد.
بلند همت باشید
اینکه کشوری به ثروتمندی ایران، پول را خرج کند و صرفاً به واردات دل ببندد؛ هنرنیست و معنای استقلال نمی دهد. هر لحظه ممکن است بیگانگان ما را از آن تولیدات یا خدمات محروم کنند و کشور را با بحران روبرو سازند. مردم می خواهند به استقلال و عزتشان، روز به روز افزوده شده و از نیازمندی آنها به بیگانگان کاسته شود؛ کاری که تنها در سایه بلند همتی ممکن است. همچنانکه امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) فرمودند: «اقْصِرْ هِمَّتَكَ عَلَى مَا یَلْزَمُكَ وَ لَا تَخُضْ فِیمَا لَا یَعْنِیك؛ همّت خود را صرف چیزهایی کن که به آن نیاز داری و آنچه را به کار ت نمی آید پی گیری مکن.» (غررالحکم، ص477)
متأسفانه امروزه برخی می خواهند شرافت را از بین برگه های تاریخ و با مراجعه به هزاره های گذشته بیابند؛ در حالی که امام علی (علیه‌السلام) فرمودند: « الشَّرَفُ بِالْهِمَمِ الْعَالِیَةِ لَا بِالرِّمَمِ الْبَالِیَة؛ شرافت به همت های بلند است؛ نه به استخوان های پوسیده!» (غررالحکم، ص478)
گرانی مسئله کوچکی نیست
مطمئناً کسانی که با فیش های نجومی روزگار می گذرانند؛ نمی توانند درک کنند گرانی تا چه حد مخرب است. امام صادق(علیه‌السلام) اثر تخریبی گرانی را اینگونه بیان داشته اند: «غَلَاءُ السِّعْرِ یُسِیءُ الْخُلُقَ وَ یُذْهِبُ الْأَمَانَةَ وَ یُضْجِرُ الْمَرْءَ الْمُسْلِم؛ گرانی قیمت ها، اخلاق و رفتار مردم را بد کرده و امانتداری را از بین می برد و مردم مسلمان را در فشار و سختی به ستوه می آورد.» (الکافی، ج5، ص 164) اگر وظیفه کارگزاران اسلامی کنترل بازار مسلمین نیست؛ پس چه کاری وظیفه آنان است؟
در منابع دینی به روشنی با گنج اندوزی مخالفت شده است. در قرآن آمده است: «وَالَّذِینَ یَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا یُنْفِقُونَهَا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِیمٍ[توبه/34] و كسانى كه طلا و نقره را گنجینه مى كنند و آن را در راه خدا خرج نمى كنند ایشان را از عذابى دردناك خبر ده.» پول و سرمایه برای گنج اندوزی و رها شدن بلا استفاده نیست. پس وقتی سخن از برنامه ریزی اقتصادی می‌شود؛ منظور ذخیره سازی های بیهوده نیست؛ بلکه باید این سرمای ه‌ها منطقی و حکیمانه مورد استفاده قرار گیرد و در جهت رفاه عمومی مصرف شود.
مردم گلایه دارند
گرانی، بیکاری، رکود، فیش‌های نجومی، رانت خواری گلایه هایی هستند که موجب ناراحتی مردم شده، مشکلاتی که بارها راه حل آنها مطرح شد؛ ولی مورد توجه قرار نگرفت. حضرت آیت الله خامنه‌ای (مدظله) در بیانات لحظه تحویل سال بیان داشتند: «اگر ما بخواهیم مشکل رکود را حل کنیم، مشکل تولید داخلی را حل کنیم، بخواهیم مسئله بیکاری را حل کنیم، بخواهیم گرانی را مهار کنیم، علاج همه اینها در مجموعه مقاومت اقتصادی و اقتصاد مقاومتی گنجانده شده است.»
ایشان در آخرین روزهای سال باز فرمودند: «ما امروز دچار مشکلیم، نمی‌شود مشکلات مردم و گلایه‌های مردم را نادیده گرفت؛ مسئولین باید جدّی بگیرند. مسئله بیکاری مهم است، مسئله رکود مهم است، مسئله گرانی مهم است؛ اینها مسائلی است که وجود دارد.» و با اشاره به حضور مردمی در راهپیمایی 22 بهمن، خطاب به مسئولان بیان داشتند: «حضور پرشور مردم در مقابل دشمن کمین کرده برای بلعیدن ایران را به حساب گلایه نداشتن آنها از عملکرد مسئولان نگذارید چرا که مردم از مسائل مختلف از جمله تبعیض و کم کاری و بی‌اعتنایی به مشکلات گلایه مندند و احساس ناراحتی و رنج می کنند.» به درستی اگر اقدام و عملی جدّی، نسبت به اقتصاد مقاومتی صورت گرفته بود؛ مشکلاتی که رهبر در ابتدای سال ذکر کردند؛ تبدیل به گلایه‌های این روزهای مردم نمی‌شد.
کلام آخر
یادمان باشد که حضور میلیونی مردم در راهپیمایی را به معنای گله مند نبودن مردم ندانیم. آن حضور، پاسخی به یاوه گویی دشمن بود؛ حضوری برای دفاع از نظام. لطفاً گلایه های این مردم بصیر و ولایی را، سران قوا بیشتر بشنوند و راهکارهای بر طرف شدن آن گله ها را جدی بگیرند.
حجت الاسلام معین شرافتی- کارشناس حوزه/ تبیان
