ظهور حضرت مهدى عجل اللّه تعالى فرجه الشریف به عنوان بزرگ ترین و باشکوه ترین واقعه جهانی، داراى نشانههایى است. این نشانه ها در امیدبخشی و ایجاد آمادگی عمومی برای استقبال از ظهور حضرت مهدی علیه السلام نقش بسزایی دارند. "دجال" نیز یکی از نشانههای غیرحتمی است که در روایات فراوانی به ویژه در کتب اهل سنت، از آن سخن به میان آمده است.
دجّال در لغت
«دجال» در لغت به معنی «کذاب» یعنی فردی بسیار دروغگو، است. در احادیث زیادی از «دجال»( 234411) نام برده شده است و او کسی است که در آخرالزمان ظاهر میشود و ادعای خدایی دارد و به خاطر زیادی دروغ و فریب به او «دجال» گفته میشود. (ر.ک. لسان العرب، ج11، ص: 237)
در یهودیت، مسیحیت و اسلام از «دجّال» سخن به میان آمده است. در انجیل این واژه بارها به كار رفته و از كسانى كه منكر حضرت مسیح علیه السلام باشند و یا «پدر و پسر» را انكار كنند، به عنوان «دجّال» یاد شده است: «دروغگو كیست؛ جز آنكه مسیح بودن عیسى را انكار كند. آن دجّال است كه پسر و پدر را انكار كند» (رساله یوحنا، باب 2، آیه 22)
دجال در روایات اسلامی
در روایات اهل سنت صفات مختلفی برای دجال نقل شده است از جمله اینکه؛ دجال(103192) کافر است، ادعای خدایی می کند، بین دو چشم او نوشته شده "کافر"، پیامبر از فتنه او به خدا پناه برده است، طول عمرش دراز است، همراه او آب و آتش است، کور را بینا می کند و مرده را زنده می کند و به آسمان فرمان می دهد ببار پس میبارد، مردم برای خوردن از طعامی که به همراه دارد از او تبعیت می کنند با اینکه شهادت می دهند کافر است، هرکس او را انکار کند بهشت بر او واجب می شود و عاقبت به دست حضرت مسیح کشته میشود. (ر.ک. الفتن ابن حماد، صص 355 تا383)
در برخی روایات نیز از وجود چندین «دجّال» صحبت شده است و از پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله روایت شده است: «یكون قبل خروج الدجال نیف على سبعین دجالا» پیش از خروج دجال، بیش از هفتاد دجال خروج خواهد كرد. (كنز العمال، ج 14، ص200 و الفتن ابن حماد، ص 357)
در روایات شیعه نیز به فتنه دجال اشاره شده است؛ امام باقر علیه السّلام فرمود: «مَنْ قَرَأَ وَ أَكْثَرَ مِنْ قِرَاءَةِ الْقَارِعَةِ آمَنَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ فِتْنَةِ الدَّجَّالِ أَنْ یُؤْمِنَ بِهِ ...» هر كه سوره قارعه را بسیار تلاوت كند خداى گرامى و بزرگ او را از فتنه دجّال و ایمان آوردن به او ... در امان دارد. (ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 125) در روایت دیگری خروج دجال، یکی از ده علامتی معرفی شده است که قبل از قیامت واقع می شود. (الخصال، ج2، ص: 449)
طبق روایتی از رسول خدا دجال، یکی از بدترین افراد بین اولین تا آخرین خلق خداوند است؛ نامش در امت های گذشته آمده است ولی در آخرالزمان بیرون میآید. «أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ شَرُّ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ اثْنَا عَشَرَ....وَ الدَّجَّالَ اسْمُهُ فِی الْأَوَّلِینَ وَ یَخْرُجُ فِی الْآخِرِین...» (الخصال، ج2، ص 458)
اینکه سفیانی و دجال کیست نمی دانیم ولی به نظر می رسد دجال با آمریکا و صهیونیست ها تطبیق دارد و سفیانی منطبق با عرب است چرا که خیلی روایت داریم و تطبیق می کنند با همین آل سعود، تکفیری ها، داعش و... که ابزار دست دجال هستند و خودشان را مسلمان می دانند.»
در روایتی از امام صادق علیه السّلام درباره چهارده معصوم پرسش شد که چه کسانی هستند؛ ایشان فرمود: محمّد و علىّ و فاطمه و حسن و حسین و ائمّه از فرزندان حسین و آخرین آنها قائمى است كه پس از غیبتش قیام كند و دجّال را بكشد و زمین را از هر جور و ظلمى پاك سازد. (كمال الدین و تمام النعمة، ج2، ص: 335، باب33، ح7)
احتمالات درباره دجال
در میان علماى شیعه و همینطور علماى اهل سنت دو دیدگاه درباره «دجّال» وجود دارد: برخى عقیده دارند، كه دجال شخص خاصى است درحالىكه برخی معتقدند هركس یا هر جریان انحرافى(43859) كه موجب گمراهى مردم شود؛ می تواند دجال باشد.
آیت الله مکارم شیرازی حفظه الله با بیان دلایلی دجال را شخص نمیدانند. نظر ایشان بر این است که: «همانگونه كه از ریشه لغت دجّال از یك سو و از منابع حدیث از سوى دیگر استفاده مىشود، دجّال منحصر به یك فرد نیست بلكه عنوانى است كلّى براى افراد پرتزویر و حیلهگر؛ و پرمكر و فریب و حقّه باز كه براى كشیدن تودههاى مردم به دنبال خود از هر وسیلهای استفاده مىكنند،....البتّه هیچ مانعى ندارد كه یك دجّال بزرگ در رأس همه آنها باشد. و امّا نشانههایى كه در بعضى از روایات براى او ذكر شده بىشباهت به تعبیرات سمبولیك و اشاره و كنایه نیست...بعید نیست دجّال با آن صفاتى كه گفته شد اشاره به فریبكاران و رهبران مادّى ستمگر در دنیاى ماشینى باشد.» (حكومت جهانى مهدى علیه السلام، صص171تا178 )
اما آیت الله نجم الدین طبسی حفظه الله دجال را شخص خاصی می دانند که البته جریانی را به دنبال دارد، ایشان معتقدند: «تعابیرى كه درباره دجّال در روایات آمده با جریان بودن او سازگار نیست، مثلا در روایات آمده است كه امام زمان علیه السّلام یا عیسى ابن مریم دجّال را به قتل مىرساند... كه با شخص خاص بودن وى سازگارى دارد. از دیدگاه ما نیز دجّال شخص خاصى است، البته جریان سیاسى و فرهنگى بودن او را نفى نمىكنیم؛ ولى معتقدیم دجّال فردى است كه جریانى را نیز به همراه دارد» (تا ظهور، ج2، ص: 372)
در جمعبندى این دیدگاه ها مىتوان گفت با توجه به اینكه در روایات از دجال هاى متعدد سخن به میان آمده، هر شخص یا جریانى كه موجب گمراهى مردم گردد، دجال شمرده مى شود؛ اما در میان این دجالان، شخص فریبنده و حیلهگرى وجود دارد كه سرآمد همه دجالان و فتنهگران است و این دجال از نشانه هاى ظهور حضرت به شمار مىآید. (مهدویت پرسشها و پاسخها، ص 185)
رابطه دجال با آمریکا و صهیونیسم
در حال حاضر تكبر، خودكامگى، ظلم، جنایت و جنگ طلبی، به وضوح در فرهنگ و تمدن غربى، سیاست و حتی تكنولوژى آمریكا و یهودیت صهیونیستى(137413) آشكار گشته است. جریانى فاسد و مفسد كه از همه امكانات خود براى سلطه كامل بر زمین، فریب انسان ها و مبارزه با حق بهره مى برد. طبق آنچه گذشت؛ دجال می تواند جریانی استعماری و فریبنده باشد علیه جوامع اسلامی، گرچه رهبری چنین جریانی به دست شخص یا اشخاصی حقیقی است که شاید شناسایی ایشان به سادگی ممکن نباشد.
شهید سیّد محمّد صدر در كتاب «تاریخ ما بعد الظهور» فرهنگ و تمدن مادی غرب را که با دو ابزار دانش و نظامىگرى به جوامع اسلامى یورش میبرد را "دجال" معرفی میکند چراکه بسیاری به امید رسیدن به ثروت و امكانات مادى به عظمت و چیرگى او ایمان آورده و در دام وسوسههایش گرفتار شده اند. (ر.ک. تاریخ پس از ظهور، ص: 127)
احتمالی بودن تطبیق این دو جریان و عدم تطبیق قطعی آمریکا و صهیونیست ها را بر دجال و آل سعود و داعش را بر سفیانی زمان ظهور؛ آشکار می کند. چراکه این احتمال وجود دارد که دجال و سفیانی آستانه ظهور از میان این دو جریان جنایتکار امروزی سربرآورند
استاد محمّد طىّ نیز دجّال را قدرتى جهانى می داند و معتقد است: «امكانات مادّى گستردهاى كه الآن در اختیار آمریكا قرار دارد، مىتواند معجزات و خوارق عاداتى كه در روایات دجال به آن اشاره شده است را عملى سازد. اینكه در روایات مىخوانیم كسى را مىكشد و دوباره زنده مىكند ممكن است اشاره به سقوط یك نظام سیاسى و احیاى دوباره آن باشد.» (ر.ک. علائم ظهور، علی اصغر رضوانی، ص64 و 65 به نقل از المهدى المنتظر بین الدین و الفكر البشرى، ص 177) بنابراین بعید نیست که دجّال، سمبلی باشد از دشمنی تمدّن و جهانبینى مادیگرای غربی به سرکردگی آمریکا و صهیونیست هایی که در پی نابودی دین حق و سلطه کامل بر جهان هستند.
تطبیق آمریکا و صهیونست بر دجال در کلام آیت الله امامی کاشانی (حفظه الله)
آیتالله امامی کاشانی(حفظه الله) در خطبه دوم نمازجمعه ۲۶ آذر ۱۳۹۵، در بخشی از سخنان خود به وضع جهان اسلام و منطقه اشاره کرده و گفتند: «بی سر و سامانی دنیا از دو نقطه دجال و سفیانی شروع می شود... اینکه سفیانی و دجال کیست نمی دانیم ولی به نظر می رسد دجال با آمریکا و صهیونیست ها تطبیق دارد و سفیانی منطبق با عرب است چرا که خیلی روایت داریم و تطبیق می کنند با همین آل سعود، تکفیری ها، داعش و... که ابزار دست دجال هستند و خودشان را مسلمان می دانند.» (سایت شبکه خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران)
در بیانات ایشان توجه به دو نکته ضروری به نظر می رسد؛ اول: با توجه به روایاتی که تعدد دجال و سفیانی را نشان میدهد مانند روایتی که فرمود: «یكون قبل خروج الدجال نیف على سبعین دجالا؛ پیش از خروج دجال، بیش از هفتاد دجال خروج خواهد كرد» (كنز العمال، ج 14، ص200. و الفتن ابن حماد، ص: 357) و بیان ایشان که فرمودند: «جهان اسلام را دو گروه یعنی پیروان دجال و پیروان سفیانی به هم می ریزند و اوضاعی که امروز داریم چنین است، وضع ما این است که می بینید.» سخن آیت الله امامی کاشانی مربوط به زمان کنونی ماست نه آستانه ظهور؛ بنابراین نمی توان گفت که ایشان در پی تطبیق قطعی آمریکا و صهیونیست با دجالی که در آستانه ظهور خروج کرده و به دست حضرت مهدی علیه السلام نابود خواهد شد؛ هستند.
دوم: از آنجاکه آیت الله امامی کاشانی در سخنان خود تصریح می کنند: «اینکه سفیانی و دجال کیست نمی دانیم» و اینکه فرمودند: «به نظر می رسد...»؛ احتمالی بودن تطبیق این دو جریان و عدم تطبیق قطعی آمریکا و صهیونیست ها را بر دجال و آل سعود و داعش را بر سفیانی زمان ظهور؛ آشکار می کند. چراکه این احتمال وجود دارد که دجال و سفیانی آستانه ظهور از میان این دو جریان جنایتکار امروزی سربرآورند و ممکن است طی سالیان دراز دوجریان حاضر متحول و یا نابود شوند و در آستانه ظهور سفیانی و دجالی دیگری در مقابل امام زمان علیه السلام خروج کنند که در واقع آنها مد نظر روایات بوده اند.
خلاصه سخن:
درباره اینکه دجال شخص باشد دو نظریه وجود دارد. در جمعبندى این دیدگاه ها مىتوان گفت هر شخص یا جریانى كه موجب گمراهى مردم گردد، دجال شمرده مى شود. با توجه به روایاتی که تعدد دجال و سفیانی را نشان میدهد، از بیانات آیت الله امامی کاشانی که دجال را به آمریکا و صهیونیست تطبیق دادند، استفاده می شود که سخن ایشان مربوط به زمان کنونی ماست نه آستانه ظهور؛ بنابراین نمی توان گفت که ایشان در پی تطبیق قطعی آمریکا و صهیونیست با دجالی که در آستانه ظهور خروج کرده و به دست حضرت مهدی علیه السلام نابود خواهد شد؛ هستند.
مهدیه سعیدی نشاط – تبیان