شاگردی با تربیت صحیح باقری!

ائمه اطهار علیهم السلام در دوره ای از حیات خویش و به حسب اوضاع نامساعد سیاسی و عدم سهولت در دسترسی متقابل با مردم،تلاش می کردند تا با معرفی و تربیت شاگردان مستعد و توانمند،نیاز مردم را از این طریق برای پاسخ گویی برطرف سازند.

ابوسعیدبن رُباح بَکری جُرَیری کِنْدی رَبَعی کوفی متوفای 141 قمری ، معروف به اَبانِ بن تَغْلِب، ادیب، قاری، فقیه، مفسّر و از محدّثان بنام امامیه است. ابان بیشتر عمر خویش را نزد تابعین گذراند و از محضر درس آنان سود جست. او محضر امام سجاد (علیه السلام)، امام محمد باقر (علیه السلام) و امام جعفر صادق (علیه السلام) را درک کرد. گفته اند که ۳۰٫۰۰۰ حدیث از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده است.

ولادت و رشد أبان بن تغلِب 

وی در کوفه به دنیا آمده است اما مصادری که در اختیار ماست سال ولادت او را تعیین نکرده و رشد او نیز در کوفه بوده است شهری که پایتخت اهل بیت علیهم السلام بود و مجالس و محافلش پر از ذکر آثار و فضایل ایشان بود، از این رو ابان نیز به محبت و ولایت اهل بیت پرورده شد تا بدان جا که یکی از مبرزترین شیعیان و از علمای بزرگ مذهب گردید، وی علوم اسلامی را در جامع اعظم آموخت، آن جا که یکی از مهمترین دانشگاهها و مدارس دینی آن عصر بود. محدث قمی رحمه الله علیه می فرماید: او مردی ثقه، جلیل القدر و عظیم المنزله بود. ابان محضر سه امام را درک کرده امام زین العابدین، امام محمد باقر و امام جعفر صادق علیهم السلام. از این سه امام علیهم السلام روایاتی را نقل کرده و از ناحیه آن بزرگواران حظ و بهری فراوان برده است. «قال له أبو جعفر علیه السلام اجلس فی مسجد المدینه و افت الناس فانی احب ان یری فی شیعتی مثلک» . امام باقر علیه السلام به او فرمود: در مسجد مدینه بنشین و برای مردمان فتوی بده زیرا دوست دارم در میان شیعیان من مثل تویی مشاهده شود. ابان بن تغلب رضوان الله تعالی علیه تسلط و احاطه ی علمی خوبی بر قرآن و ققه و حدیث و ادب و نحو و لغت داشت. ابان حدود سی هزار حدیث فقط از امام صادق علیه السلام نقل کرد. هر وقت به مدینه می آمد حلقه های درس می شکست و در مسجد جایکاه خطابه ی پیامبر را برای تدریس او خالی می کردند. امام صادق علیه السلام به او می فرمود تو بر اعمال و رفتار مردم مدینه نظارت داشته باش.

یک روز جوانی بر او وارد شد و گفت به من خبر بده که چقدر علی بن ابیطالب علیه السلام از اصحاب رسول الله (ابوبکر، عمر، عثمان) پیروی و تبعیت کرده است. ابان فرمود: حتما منظورت این است که فضل علی علیه السلام را در تبعیت آنها بشناسی؟ جوان گفت آری، فرمود: «والله ما عرفنا فضلهم الا باتباعهم ایاه» سوگند به خدا که ما فضیلتی بر آنها قائل نیستیم مگر در تبعیت و پیروی از امیرالمؤمنین علی علیه السلام!

ائمه اطهار علیهم السلام در دوره از حیات خویش و به حسب اوضاع نامساعد سیاسی و عدم سهولت در دسترسی متقابل با مردم،تلاش می کردند تا با معرفی و تربیت شاگردان مستعد و توانمند،نیاز مردم را از این طریق برای پاسخ گویی برطرف سازند.

ابان می گفت: از برابر عده ای گذر می کردم که به من اعتراض داشتند که چرا اینقدر روایت از امام صادق علیه السلام نقل می کنی به آنها پاسخ دادم چگونه مرا ملامت می کنید در حالی که روایات را از کسی نقل می کنم که هر وقت از او سؤالی دارم می فرماید که رسول الله چنین فرمود!.

سلیم بن ابی حبه می گوید محضر امام صادق علیه السلام بودم همین که خواستم از محضرشان مرخص شوم عرض کردم بیشتر برایم صحبت کنید. امام علیه السلام فرمود: برو نزد ابان بن تغلب که او از من احادیث زیاد به یاد دارد و هر چه او روایت کرد تو مستقیم از من روایت کن و و بالاخره او در سال 141 هجری دار فانی را وداع گفت و چون خبر درگذشت او به امام صادق علیه السلام رسید قرمود: «والله لقد اوجع قلبی موت ابان» به خدا سوگند که مرگ ابان قلبم را به درد آورد.

بزرگداشت ائمه از أبان بن تغلِب

ابان مورد احترام و افتخار ائمه علیهم السلام بود و این بزرگداشت از آن جهت بود که وی علاوه بر سرمایه های علمی فراوانی که در اختیار داشت از تقوا و پرهیزگاری و احتیاط دینی فوق العاده برخوردار بود، چنان بود که هر وقت بر امام صادق وارد می شد با عنایت و تعظیم فراوان آن حضرت روبرو می شد، امام علیه السلام با او مصافحه و معانقه می کرد و به او خوش آمد می گفت و دستور می داد پشتی برای او می آوردند. و امام ابوجعفر باقر علیه السلام درباره او می گفت: «در مسجد مدینه بنشین، و در مسائل دینی مردم فتوا بده که من دوست دارم نظیر تو را در میان شیعیانم ببینند.» این حدیث دلیل بر اجتهاد ابان است و این که او برای فتوا دادن در بین مردم شایستگی داشت همچنان که بر احترام و بزرگداشت امام از وی دلالت دارد، امام ابوعبدالله صادق علیه السلام به او فرمود: «با مردم مدینه مجالست کن که من دوست دارم، آنان نظیر تو را در میان شیعیان ما ببینند...»  ائمه علیهم السلام این عالم بزرگ را گرامی می داشتند زیرا دارای علوم ایشان بوده و به راه و روش ایشان می رفته و از ایشان پیروی می کرده است.

ائمه همواره تلاش می کردند تا با تربیت شاگردان خود در مراحل مختلف و شرایط و اوضاع سیاسی و جو حاکم،نیازهای اساسی مردم به امور دینی و علمی را از این طریق پاسخ دهند.

منابع:
1. کتاب سیره عملی اهل بیت علیهم السلام
2. دانشنامه مکتب اهل بیت
3. دانشنامه عاشورا

 محمد باعزم -تبیان