آموزش زبان روسی

به درس 15 از مجموعه آموزش زبان روسی برای نوآموزان خوش آمدید. در درس قبل به صورت کلی با مفهوم حالت یا پادژ در زبان روسی آشنا شدید. در این درس می خواهیم انواع حالت در زبان  روسی را معرفی کنیم.

انواع حالت در زبان روسی

زبان روسی 6 حالت متفاوت دارد. هر یک از این حالت ها می تواند یک نقش را برای اسامی نشان دهد. این حالت ها عبارتند از:

نکته: توجه داشته باشید که موارد گفته شده تنها کاربرد اصلی این حالت ها هستند و هر یک از آنها کاربردهای کوچک دیگری هم دارند.

حالت فاعلی یا Nominative: همانطور که از اسم آن مشخص است حالت فاعلی معمولا به فاعل جمله اشاره می کند. برای مثال در جمله پایین واژه دانش اموز (Студент) فاعل جمله است و به صورت  فاعلی آمده است. حالت فاعلی از یک نظر از بقیه حالت ها مهم تر است. این حالت را معمولا به عنوان حالت طبیعی و اولیه اسامی می شناسند. یعنی اگر یک اسم را در لغتنامه روسی ببنید، حالتی که از آن نوشته شده حالت فاعلی آن است. بقیه حالت های اسامی در روسی با توجه به تفاوت هایی که نسبت به حالت فاعلی شناسایی می شوند.

 Студент говорит.

 (دانش آموز صحبت می کند.)

حالت مالکی یا Genitive: حالت مالکی همانطور که از نامش مشخص است مالکیت یک اسم بر دیگری را نشان میدهد. برای مثال در جمله پایین یک ترکیب مالکیتی به صورت Работа студента (کارِ دانش آموز) داریم. در این جمله واژه Работа (کار) به صورت مالکی اورده شده تا نشان دهد این کار برای دانش آموز است. در زبان فارسی ما برای نشان دادن مالکیت اینچنینی معمولا از کسره مالکیت استفاده می کنیم. اشاره به اسم در حالت مالکی تاثیری مشابه کسره مالکیت در زبان روسی دارد.

 Работа студента интересная.

 (کار دانش آموز جالب است.)

حالت مفعولی مستقیم یا Accusative: حالت مفعولی مستقیم معمولا به مفعول مستقیم جمله اشاره می کند. در پایین به تفاوت مفعول مستقیم و غیر مستقیم اشاره خواهیم کرد. در مثال پایین کتاب (книгу) فاعل مستقیم جمله است:

 Студент читает книгу.

  (دانش آموز کتاب می خواند.)

مفعول مستقیم در واقع مفعول لازم جمله هم به حساب می آید. از آنجا که در زبان فارسی ما با تفاوت های حالت های مفعولی خیلی کم سروکار داریم احتمالا درکی از مفهوم مفعول مستقیم ندارد. در مورد تفاوت ها و مفهوم مفعول مستقیم و غیر مستقیم بعدا مفصل تر صحبت می کنیم.

حالت مفعولی غیر مستقیم یا Dative: حالت مفعولی غیر مستقیم به معمولا مفعول غیر مستقیم جمله اشاره می کند. به مثال زیر توجه کنید:

 Студент пишет письмо сестре.

 (دانش آموز نامه ای به خواهرش می نویسد.)

در این مثال ما دو مفعول متفاوت داریم. письмо (نامه) و сестре (خواهر). فعل نوشته شدن یک مفعول مستقیم دارد که آن هم نامه است. یعنی این نامه بوده که نوشته شده در نتیجه مفعول دوم یعنی خواهر مفعول غیر مستقیم جمله است. در مورد تفاوت ها مفعول مستقیم و غیر مقستقیم بعدا بیشتر صحبت خواهیم کرد.

حالت ابزاری یا Instrumental: حالت ابزاری معمولا به ابزار انجام یک کار اشاره می کند. برای درک بهتر به مثال زیر توجه کنید:

 Студент пишет ручкой.

(دانش آموز با مداد می نویسد.)

در این مثال ручкой (مداد) ابزار انجام کار است. در نتیجه از حالت ابزاری برای نشان دادن آن استفاده می شود. در صورتی که کاری به وسیله ابزاری خاص انجام شده باشد آن ابزار در این حالت در جمله آورده می شود. مثلا در یک مثال دیگر در جمله “من با عینک تو را دیدم.” عینک باید به حالت ابزاری نوشته شود.

حالت حرف اضافه یا Prepositional: حالت حرف اضافه معمولا بعد از حروف اضافه استفاده می شود. در بیشتر موارد این حالت به مکانی که اتفاق در آن افتاده اشاره می کند. برای درک بهتر به مثال  زیر توجه کنید:

 Студент живёт в Москве.

 (دانش آموز در مسکو زندگی می کند.)

در این مثال ما حرف اضافه в به معنای در را در جمله داریم که پیش از اسم Москве (مسکو) قرار گرفته. پس اسم مسکو در حالت حرف اضافه در جمله آورده می شود.

کمی بیشتر در مورد حالت ها

شاید متوجه شده باشید که وجود حالت های متفاوت باعث شده در زبان روسی به مراتب کمتر از حروف اضافه استفاده شود. ما در زبان فارسی بیشتر این حالت ها را ترکیبی از جایگاه اسم در جمله و اضافه کردن حروف اضافه می سازیم. در حالی که در روسی این کار را با آوردن اسم به حالتی خاص انجام می دهند پس جملات خیلی کوتاه تر و مستقیم تر خواهند بود. بیایید یک بار دیگر به جمله زیر دقت کنیم:

 Студент пишет письмо сестре.

(دانش آموز نامه ای به خواهرش می نویسد.)

در فارسی حالت مفعولی غیر مستقیم را با اضافه کردن حرف اضافه “به” ساخته ایم، در مجموع “به خواهرش” مفعول غیر مستقیم را می سازد پس اگر “به” را از جمله حذف کنیم “خواهر” نقش مفعولیش را از دست می دهد و بی معنا می شود. اگر به معادل روسی دقت کنید می بینید که حرف اضافه ای در آن وجود ندارد.

حالت ها چطور کار می کنند؟

در زبان روسی پسوندهای اسامی، افعال، صفت ها دیگر بخش های جمله نقش و حالت آن را نشان می دهند. حالت های مختلف در زبان روسی تاثیر متفاوتی بر روی پسوند اسم می گذارند. برای مثال واژه сестра (خواهر) را که در این درس با آن آشنا شدیم در حالت های مختلف بررسی می کنیم:

• خواهر در حالت فاعلی به صورت сестра نوشته می شود. این شکل حالت طبیعی این واژه است.
• اگر خواهر را در حالت مالکی استفاده کنیم به شکل сестры نوشته می شود. می توان گفت сестры به معنی “خواهر+کسره مالکیت” است. پس اگر بخواهیم بگویم “او خواهرِ من است” چنین  پسوندی به خواهر اضافه می کنیم.
• اگر خواهر را در حالت مفعولی مستقیم استفاده کنیم به شکل сестрy نوشته می شود. می توان گفت сестрy به معنای “خواهر را” است. پس اگر بخواهیم بگوییم “او خواهرم را دید.” چنین  پسوندی به خواهر اضافه می کنیم.
• اگر خواهر را در حالت مفعولی غیرمستقیم استفاده کنیم به شکل сестрe نوشته می شود. می توان گفت сестрe به معنای “به خواهر” یا “با خواهر” است. پس اگر بخواهیم بگویم “او به  خواهرش نامه نوشت” از این پسوند استفاده می کنیم.

پس در زبان روسی به جای اضافه کردن حروف اضافه یا علامت مالکیت آنها را به اسم اضافه می کنیم. به این کار صرف کردن اسم هم می گویند. پس اگر جایی جدولی از صرف اسامی به زبان روسی را دیدید زیاد تعجب نکنید. صرف کردن یک اسم یعنی نمایش شکل های متفاوت آن در حالت های مختلف. در درس های بعدی بیشتر با قوانین صرف کردن اسامی آشنا می شویم.

به درس 16 از مجموعه آموزش زبان روسی برای نوآموزان خوش آمدید. دراین درس می خواهیم با رنگ ها در زبان روسی بیشتر آشنا شویم و نام رنگ های اصلی در زبان روسی را یادبگیریم.

فارسی	نحوه خواندن	روسی
سیاه	[chyor-niy]	чёрный
سفید	[byeh-liy]	белый
قرمز	[krahs-niy]	красный
آبی	[see-niy]	синий
سبز	[zee-lyoh-niy]	зелёный
نارنجی	[oh-rahn-zhi-viy]	оранжевый
زرد	[zhyol-tiy]	жёлтый
آبی آسمانی	[gah-loo-boy]	голубой
آبی تیره	[tyohm-nah see-niy]	тёмно-синий
قهوه ای	[kah-rich-nee-viy]	коричневый
بنفش	[fee-ah-lyeh-tah-viy]	фиолетовый
صورتی	[roh-zah-viy]	розовый

نام هر رنگ را آنقدر تمرین کنید که با دیدن رنگ بتوانید نام روسی آن را بگویید.

به درس 17 از مجموعه آموزش زبان روسی برای نوآموزان خوش آمدید. در درس قبل با رنگ ها در زبان روسی آشنا شدید. شاید در همان درس متوجه شباهت های حروف انتهای صفات در زبان  روسی شده باشید. در این درس در رابطه روشهای استفاده از صفات در زبان روسی بیشتر صحبت می کنیم.

در زبان روسی از نظر حروف انتهایی صفات را به دو دسته تقسیم می کنند:

• صفات سخت که به “ый”, “-ой”, “-ий-” ختم می شوند.
• صفات نرم که به “ний-” ختم می شوند.

باید بدانید که بیشتر صفات روسی سخت هستند. دلیل نام گذاری آنها به نام سخت و نرم به علت پسوندهایی است که برای صرف آنها استفاده می کنند.

تفاوت در ساختار استفاده از صفات در فارسی و روسی

در زبان فارسی وقتی می خواهیم یک صفت را به یک اسم نسبت بدهیم این کار را از طریق اضافه کردن کسره به انتهای صفت انجام می دهیم. مثلا “کتابِ قرمز”، “پسرِ خوب”، “درس های سخت” و … . در زبان روسی ساختار نسبت دادن صفات تا حدی پیجیده تر است. در واقع صفات با توجه به خصوصیات اسمی که به آن نسبت داده می شوند تغییرات جزئی ای می کنند. صفات با توجه به سه خصوصیت تغییر می کنند:

• جنسیت: اینکه اسم مذکر، مونث یا خنثی باشد.
• مفرد یا جمع بودن: اینکه اسم مفرد یا جمع است.
• حالت: اینکه اسم کدام یک از شش حالت گفته شده در درس 15 را دارد.

در این درس تاثیر دو خصوصیت اول و دوم را بررسی می کنیم. طبیعتا اسامی جمع جنسیت ندارند پس ما در مجموع چهار حالت متفاوت برای هر صفت داریم. که باید صفت را برای آن صرف کنیم.

صرف صفات سخت

توجه داشته باشید که جدول زیر تغییرات صفت در حالت فاعلی را نشان می دهد. فعلا نیازی نیست نگران بقیه حالت ها باشید. توجه داشته باشید که زمانی که یکی از پسوندها به صفت اضافه می شود پسوند طبیعی آن یعنی –ый حذف می شود:

نکته: صفات در حالت طبیعی به صورت مذکر فاعلی نوشته می شوند پس پسوند نوشته شده در حالت –ый پسوندی است که معمولا صفات را با آن می بینید و نرم بودن یا سخت بودن آنها را می  شناسید. در واقع در حالت مذکر مفرد ما پسوند صفت را تغییر نمی دهیم.

احتمالا می دانید که رنگ ها صفت هستند. پس سعی می کنیم دو رنگ از رنگ هایی که از درس قبل یاد گرفته بودیم را صرف کنیم. ابتدا صفات سخت در جدول رنگ ها را شناسایی می کنیم و سپس دوتا از آنها را انتخاب می کنیم:

جمع	خنثی	مونث	مذکر	صرف صفات
чёрные	чёрное	чёрная	Чёрный	سیاه
белые	белое	белая	белый	سفید

صرف صفات نرم

صرف صفات نرم هم تا حد زیادی مشابه صفات سخت است. با تفاوتهایی کوچک در پسوندها. جدول زیر نحوه صرف صفات نرم را نشان می دهد:

اگر با دقت دو جدول را مقایسه کنید می بنید صفات نرم دقیقا از شکل نرم حروف صدادار استفاده می کنند و تفاوت دیگری ندارند. در جدول رنگها ما تنها یک صفت نرم داشتیم پس همان را صرف می کنیم:

جمع	خنثی	مونث	مذکر	صرف صفات
синие	синее	синяя	синий	آبی

استفاده از صفات

همانطور که گفتیم صفات با توجه به اسم بعد از خود تغییر می کنند. حال سعی می کنیم صفات را به سه اسم زیر نسبت بدهیم:

 кошелек (کیف زنانه)  книга (کتاب)  платье (لباس زنانه)

اگر درس 11 را به خوبی مطالعه کرده باشید باید بتوانید جنسیت اسامی بالا را از روی آخرین حرفشان تشخیص دهید در غیر این صورت بهتر است برگردید و این درس را دوباره مرور کنید.

کیف زنانه سیاه می شود: черный кошелек

کتاب سیاه می شود: черная книга 

لباس زنانه سیاه می شود: черное платье 

حال همین روند را برای رنگ آبی ادامه می دهیم:

کیف زنانه آبی: синий кошелек

کتاب آبی: синяя книга 

لباس زنانه آبی: синее платье 

تمرین: سعی کنید ترکیبات زیر را به روسی بسازید:

کیف زنانه سفید

لباس زنانه آبی

کتاب قرمز

کیف زنانه سبز

کتاب قهوه ای

لباس زنانه صورتی

به درس 18 از مجموعه آموزش زبان روسی برای نوآموزان خوش آمدید. در این درس قصد داریم روش های گفتن دوست داشتن یا نداشتن چیزی را بیان کنیم.

دوست داشتن

برای بیان علاقه به چیزی دو ساختار ساده و متفاوت را معرفی می کنیم:

•  мне нравится (من … دوست دارم): علاقه متوسط را نشان می دهد. در سطح اینکه از چیزی خوشتان می آید. میتوانید از آن برای افراد یا چیزها استفاده کنید.
•  Я люблю  (من خیلی … دوست دارم، من عاشق … هستم.): حس علاقه خیلی زیاد یا عشق را نشان می دهد. می توانید از آن برای افراد یا چیزها استفاده کنید.

زمانی که از мне нравится استفاده می کنید یعنی از آن فرد خوشتان می آید این حالت می تواند رمانتیک نباشد. در حالی که اگر از Я люблю استفاده کنید یعنی عاشق چیزی هستید. مثلا من عاشق چای هستم. اگر از این عبارت برای افراد استفاده کنید یعنی آنها را به شکل رمانتیک دوست دارید.

نکته: شاید تعجب کرده باشید که چرا мне нравится ضمیر شخصی ندارد. واژه мне در واقع ضمیر شخصی این جمله است اما به دلایلی که بعدها یاد می گیرد در حالت مفعولی در جمله آمده و از آنجا  که هنوز با ضمایر شخصی مفعولی آشنا نشدید به آن نپرداختیم.

بیان دوست داشتن

برای بیان دوست داشتن از اسامی که در درس 10 معرفی کردیم استفاده می کنیم. امیدوارم آنها را فراموش نکرده باشید:

 Кофе (قهوه)  Чай (چای)  Молоко (شیر)  Лимонад (لیموناد)  Торт (کیک)  Суп (سوپ)  Кока-Кола (کوکا  کولا)

حال میتوانید با استفاده از ساختارهای بالا علاقه خود به هر یک از خوراکی های بالا را نشان دهید. برای مثال:

 мне нравится кофе. (من قهوه دوست دارم.)  я люблю чай . (من عاشق چای هستم.)  я люблю молоко . (من عاشق شیر هستم.)  мне нравится тортт . (من کیک دوست دارم.)

سعی کنید با اسامی زیر جملات بیشتری بسازید و تمرین کنید.

دوست نداشتن

دو روش متفاوت و ساده برای بیان دوست نداشتن وجود دارد:

 Мне не нравится (من … دوست ندارم.): قبلا با روش منفی کردن جملات با не آشنا شده بودید. در اینجا ما فقط جمله را منفی کردیم.  я ненавижу  (من از … متنفرم.): این  ساختار عدم علاقه خیلی زیاد را نشان می دهد پس در استفاده از آن دقت کنید.

بیان دوست نداشتن

حال سعی می کنیم با همان اسامی قبلی این بار عدم علاقه را نشان دهیم:

 я ненавижу кофе . (من از قهوه متنفرم.)  Мне не нравится суп . (من سوپ دوست ندارم.)  Мне не нравится молоко . (من شیر دوست ندارم.)  я ненавижу кока-колаа . (من از کوکاکولا متنفرم.)

اصلاحات کاربردی

از آنجا که هنوز با ضمایر مفعولی آشنا نشدید نمی توانید جملاتی مثل “دوستت دارم” یا “از تو خوشم می آید” بسازید پس این جملات را فعلا به صورت اصطلاح اینجا می گذاریم:

 я люблю тебя . (دوستت دارم.)  Ты мне нравишься . (از تو خوشم می آید.)  я не люблю тебя . (از تو خوشم نمی آید.)  я ненавижу тебя  . (از تو متنفرم.)

تمرین: با استفاده از اسامی و ساختارهای موجود در این درس جملاتی در مورد علایق خود بسازید.

جنسیت اسامی نقش مهمی در زبان روسی ایفا می کند. دانستن جنسیت اسامی از این نظر مهم است که این موضوع بر روی صفت ها، ضمایر و حالت گذشته افعال تاثیر می گذارد. می توان گفت ساختن حتی یک عبارت ساده هم در زبان روسی بدون دانستن جنسیت اسامی غیر ممکن است.

در زبان روسی هر اسم می تواند یکی از سه جنسیت زیر را داشته باشد:

• مذکر
• مونث
• خنثی

جنسیت اسامی در روسی از پاره ای قواعد تبعیت  میکند. این قواعد در بیشتر موارد (اما نه همیشه) صادقند. اگر اسم به حیوان یا انسان اشاره کند، اسامی اشاره کننده به فرد یا حیوان مذکر، از نظر گرامری هم مذکر خواهد بود و برای مونث ها برعکس. اسامی خنثی هم به اشیا یا مفاهیم انتزاعی اشاره می کنند. تنها دسته کوچکی از جانداران از نظر گرامری اسم خنثی دارند.

البته تعداد زیادی از اشیاء و اسامی غیر زنده هم مذکر یا مونث هستند. جنسیت این اسامی از قاعده ای تبعیت نمی کند و رابطه ای با معنای آنها ندارد. طبقه بندی اسامی غیر زنده به مذکر و مونث از طریق حروف آخر آنها قابل شناسایی است. در واقع جنسیت بیشتر اسامی در زبان روسی را میتوان از طریق اخرین حروف شناسایی کرد. تعدادی قواعد ساده برای شناسایی جنسیت اسامی وجود دارد. این قواعد برای نوآموزان کافی خواهد بود البته به یاد داشته باشید که از این طریق نمی توان جنسیت تمام اسامی روسی را شناسایی کرد.

قواعد عمومی شناسایی جنسیت اسامی در زبان روسی:

1. اسامی مذکر معمولا به یک حرف بی صدا یا حرف й- ختم می شوند.
2. اسامی مونث معمولا به a- یا я- ختم می شوند.
3. اسامی خنثی معمولا به о، -е یا ё- ختم می شوند.

قواعد گفته شده یک روش کلی برای شناسایی جنسیت اسامی برای شما ایجاد می کنند. اما خیلی از اسامی روسی ممکن است حروف پایانی متفاوتی داشته باشند یا جنسیتشان از این قواعد تبعیت نکنند. برخی از قواعد ثانویه شناسایی جنسیت اسامی در زبان روسی به شرح زیر هستند:

• اسامی که به حرف ь-  ختم می شوند یا مذکر و یا مونث هستند. البته جنسیت آنها بهتر استفاده شود چون قواعد محدود برای شناسایی جنسیت این اسامی وجود دارد.
• دسته محدودی از اسامی در زبان روسی ممکن است با توجه به نوع استفاده، جنسیت های متفاوتی داشته باشند. آنها اسامی هستند که به a/–я- ختم می شوند. این اسامی ممکن است در یک عبارت به عنوان مذکر یا مونث مورد استفاده قرار گیرند. به این اسامی “اسامی با جنسیت مشترک” هم می گویند.
• گروهی از اسامی مذکر به a/–я- ختم می شوند. این اسامی، اسامی هستند که به یک موجود زنده با جنسیت مذکر اشاره می کنند پس به یاد داشته باشید که جنسیت موجود مورد اشاره اولویت بیشتری نسبت به حروف نهایی اسم دارد.
• گروهی از اسامی که در مورد شغل ها و پیشه ها هستند و معمولا به صورت مذکر مورد استفاده قرار میگیرند، در صورتی که برای اشاره به یک زن استفاده شوند مانند اسم مونث عمل می کنند.
• اسامی که از زبان های دیگر وارد روسی شده اند ممکن است با توجه به حروف نهایی مذکر، مونث یا خنثی باشند. جنسیت گرامری این اسامی معمولا (و نه همیشه) به معنای آنها یا جنسیت اسامی نزدیک به آنها وابسته است، پس می توان آنها را به دسته های متفاوتی طبقه بندی کرد و جنسیت آنها را شناسایی کرد.