روستای فهرج ، روستایی ۵ هزار ساله در دل کویر

روستاها چه در دل جنگل‌های سرسبز شمال باشند یا در دل کوهستان‌های سنگی یا حتی در کویر تفته جنوب باز هم مملو از زندگی هستند و مخاطبان خاص خود را دارند.

روستای فهرج از توابع بخش مرکزی شهرستان يزد، در ۲۲ کيلومتری جنوب شرقی يزد و در مسير جاده يزد-بافق قرار گرفته است.

اين روستا از سطح دريا ۱۲۷۰ متر ارتفاع دارد و آب‌وهوای آن نيمه بيابانی است. روستای فهرج از شمال شرقی به کوه چلته محدود می‌شود.

تاریخچه روستا

قدمت روستای فهرج به پيش از اسلام مربوط است. آثار به جا مانده در فهرج، مويد قدمت و پيشينه تاريخی آن است. از جمله آن آثار می‌توان به مسجد جامع تاريخی روستا اشاره کرد که بنای آن به دوره قبل از اسلام منسوب است. برخی منابع، قدمت روستای فهرج را در حدود پنج‌هزار سال ذکر کرده‌اند. اين روستا در گذشته‌های دور، دروازه اليساتيس و يکی از چهار بخش مهم و اصلی شهر تاريخی يزد قديم بوده است.

وجه تسمیه

نام روستا نيز به قبل از اسلام مربوط است. نام اوليه آن «فرافر» بوده است که با گذشت زمان، در قرون چهارم و پنجم هجری قمری به «پهره» يا «پهرشت» و پس از آن به «فهرج» تغيير يافته است.

مردم فهرج به زبان فارسی با لهجه يزدی سخن می‌گويند، مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفری هستند.

اقتصاد روستا

زراعت، باغداری، دامداری و فعاليت‌های معدنی، مشاغل عمده مردم روستای فهرج هستند. فهرج شاخص‌ترين روستای استان در خصوص کشت گلخانه‌ای است. محصولات عمده زراعی و باغی روستا شامل گندم و جو، ارزن، ماش، پسته، انگور، هلو، زردآلو و آلوچه است.

دامداری نيز در روستا فهرج رونق دارد و انواع لبنيات و گوشت در آن توليد می‌شود. قالی‌بافی و ريسندگی از ديگر فعاليت‌های مردم اين روستاست.

روستای کويری فهرج با بافت مسکونی نيمه متمرکز، به صورت خطی و در جهت جاده دسترسی، در ميان دشت استقرار يافته است. مصالح به کار رفته در ساخت خانه‌ها عمدتا شامل خشت، گل، آجر و آهن است. مسجد جامع در کانون روستا واقع شده و پيرامون آن را بافت مسکونی قديمی روستا دربرگرفته است.

جاذبه‌های گردشگری روستا

روستای دشتی فهرج، با معماری سنتی، آثار تاريخی بسياری دارد و جلوه‌های يک روستای کويری را به نمايش گذاشته است. از مهم‌ترين جاذبه‌های تاريخی اين روستا می‌توان به موارد زير اشاره کرد.

مسجد جامع فهرج

اين مسجد بزرگ دو شبستان تابستانی و زمستانی دارد. منار گلی مسجد از شاخصه‌های اصلی آن به شمار می‌آيد که از فاصله دور قابل مشاهده است.

قدمت مسجد جامع فهرج به نيمه اول قرن اول هجری می‌رسد. ساختمان اصلی بنا از آثار دوره ساسانيان است که با ورود اسلام (خلافت عمر) به مسجد تبديل شده است.

آب انبار حسينيه

قدمت اين آب‌انبار به دوره‌های پيش از اسلام مربوط است و در حاشيه آن مراسم تقديس آب برگزار می‌شده است. پس از اسلام نيز، اين آب‌انبار مورد استفاده قرار گرفته است. در مدخل ورودی آن بر کتيبه‌ای سنگی به خط نسخ اين جمله منقور شده است:

بسم الله الرحمن الرحيم وقف نمود توفيق آثار آقا محمد جواد ولد مرحوم آقا ابوتراب بافقی تمامی بيست و پنج اصله درخت توت ماکوبی واقعه در قريه فهرج به مقام باغ عمارت که مومنين و مسلمين از آن خورده ثواب آن را به روح کثيرالفتوح شاه نجف و شاه شهيد و امام غريب و حضرت عباس قربت نمايند.

مسجد علاقبندی (علی قوندی)

اين مسجد تاريخی که متاسفانه خرابه‌هايی از آن به جا مانده است، گچبری‌های بسيار زيبايی دارد.

مجموعه تاريخی شهدای فهرج

اين مجموعه کوچک در دو کيلومتری روستا واقع شده و آثار و ابنيه تاريخی متعددی در پيرامون آن وجود دارد. برخی از آثار به جا مانده دره پيرامون آن را قبور اوايل دوره اسلامی و برخی ديگر را به دوره‌های قبل از اسلام مربوط می‌دانند.

تکيه علاقمندی

بقايای به جا مانده از اين اثر تاريخی که به قرن اول هجری مربوط است، به صورت متروکه درآمده است.

قلعه فهرج

قدمت اين قلعه تاريخی به قرون ۱۰ و ۱۱ هجری قمری منسوب است و چشم‌انداز بسيار جذاب و زيبايی دارد.

مردم‌شناسی روستای فهرج

از مراسم ويژه اين روستا می‌توان به برگزاری مجالس جشن و شادی در اعياد ملی و مذهبی و مراسم نخل‌برداری و نخل‌گردانی در عاشورا اشاره کرد.

 موسيقی محلی در مراسم مختلف شادی و غم در ميان مردم روستا جایگاه ویژه‌ای دارد. موسيقی اين روستا با سازهای بادی دهنی و نوعی ساز شبيه سه‌تار نواخته می‌شود.

مردم فهرج از پوشاک متنوعی استفاده می‌کنند. اغلب مردان دستار يزدی بر سر می‌نهند. شلوارهای پاچين‌دار و ترمه‌های رنگارنگ از پوشاک عمومی زنان و دختران فهرجی به شمار می‌رود.

صنايع دستی روستای فهرج شامل انواع قالی با طرح و نقش قالی‌های کرمان و خراسان است. در اين روستا حدود ۶۰۰ دار قالی وجود دارد. ريسندگی، بافندگی و توليد گونی و برزنت نيز در روستای فهرج رواج دارد.

از انواع غذاهای رايج روستای فهرج می‌توان به انواع آش‌های محلی مانند آش جو، ماش و سوپ اشاره کرد. مردم فهرج از گياهان دارويی و طبيعی نوشيدنی‌های گرم و سرد از قبيل شربت شاتره، خاکشير و چای آويشن تهيه می‌کنند.

در سفر به استان یزد و کویر زیبای این منطقه دیدن و بازدید از این روستا را از دست ندهید.