پناهگاهی، دور از دسترس حوادث!

قرآن، خود نور است، و باتوجه به تعریف نور، قرآن ذاتا ظاهر وآشکار است. نور بودن قرآن در همان سمت وسوی هدایت قرآن است. به وسیله نور است که راه از بیراهه شناخته می شود.

سخن از قرآن به عنوان حقیقتی سراسر از نور وروشنی، بارها و بارها در كتب مختلف به میان آمده است وعالمان ومفسران بر نورانیت این كتاب آسمانى معترفند. اما دیدگاههای امام على علیه السلام،که هم راه وهم طراز این كتاب روشنگر، هدایت كننده و امیدبخش است، می تواند برترین راهگشای انسان ها به نورانیت عاری از ظلمت قرآن کریم باشد.

اطراف تاریک حقایق، روشن می شود

قرآن، خود نور است، و باتوجه به تعریف نور، قرآن ذاتاً ظاهر وآشکار است. نور بودن قرآن در همان سمت وسوی هدایت قرآن است. به وسیله نور است که راه از بیراهه شناخته می شود. قرآن ابهام را می زداید و جهل و ضلالت را از بین می برد و اطراف تاریک حقایق را روشن می کند.

آیات زیادی در قرآن، کتاب خدا را به این کمال (نور) ستوده اند. امام علی علیه السلام، درباره واژه (نور) در آیه «فالَّذینَ آمَنُوا بِه وَ عَزَّرُوهُ وَ نَصَرُوهُ وَ اتَّبَعُوا النُّورَ الَّذی أُنْزِلَ مَعَهُ أُولآئكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛  پس كسانى كه به او ایمان آوردند و بزرگش داشتند و یاریش كردند و نورى را كه با او نازل شده است پیروى كردند آنان همان رستگارانند.» فرمودند: در اینجا منظور از نور همان قرآن است.

نور آشکار چه کسانی هستند؟

(نور مبین) تفسیر دیگری از قرآن است که در نهج البلاغه از آن سخن به میان آمده است و علی علیه السلام، بندگان خدا را به  چنگ  زدن به این ریسمان استوار و تمسک به کتاب خدا، توصیه می کند و می فرماید: و علیکم بکتاب الله فانه الحبل المتین و النور المبین؛ بر شما باد به  کتاب  خدا که  ریسمان  استوار است  و نور آشکار.

علامه شوشتری در کتاب نفیس بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه، ذیل این خطبه، متذکر حدیث ثقلین شده است که پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله، بر ضرورت تمسک به قرآن (که در آن سراسر هدایت ونور است) و اهل بیت علیهم السلام تأکید کرده است.

هم راه هم گمراهی!

برخی از شارحان نهج البلاغه به دو ویژگی نور بودن و منوّر بودن قرآن تأکید کرده اند، یعنی قرآن هم نور است، هم قلوب و ادراک انسان ها را نور می بخشد و هرگونه ظلمت را از آن ها می زداید و از جمله آثار آن رفع ابهام جهل از مخاطب است.

روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، در راستای این کلام، آمده است که فرمود: القرآن هدى من الضّلالة و تبیان من العمى و استقالة من العثرة و نور من الظّلمة و ضیاء من الاحداث. در این روایت قرآن کریم به خصائصی همچون نور مبین، حبل متین و عروة الوثقی توصیف شده است که هر کسی به آن تمسک جوید از لغزش و انحراف مصون بوده و نجات خواهد یافت.

نوری که تاریکی را ندیده!

یکی دیگر از سخنان نغز امام امیرالمومنین این است: و نوراً لیس معه ظلمة و حبلا وثیقاً عروتُهُ، و معقلا منیعاً ذروته و عزا لمن تولاه. نورى است كه با آن تاریكى یافت نمى شود، ریسمانى است كه رشته هاى آن محكم، پناهگاهى است كه قلّه آن بلند، و توان و قدرتى است براى آن كه قرآن را برگزیند.

منظور از عبارت (و نوراً لیس معه ظلمة) نور معنوی وملکوتی است، که تنها به کتاب خدا اختصاص دارد و سالکان هدایت طلب از آن بی بهره نخواهند ماند. این سخن را در مناجاتهاى سید الساجدین علیه السلام، در صحیفه سجادیه که قرآن را پرچم رهائى و نور رستگارى و ریسمان نگهبانى می داند نیز به چشم می خورد، آن جا که میفرماید: قرآن میزان عدلى است كه لسانش از حق تجاوز نمی كند و نور هدایتى است كه برهانش از مشاهده كنندگان خاموش نمى شود. و علم نجات بخشى است كه نجات خواهان را گمراه نمى كند و كسى كه به دستاویز محكم وى چنگ زند به هلاكت نیفتد.

کلام آخر

خاصیت نورانی بودن قرآن این است که هم معارف آن روشن و مصون از ابهام و تیرگی است و هم جوامع بشری را از هر گونه تاریکی اعتقادی و اخلاقی یا سرگردانی در انتخاب راه یا تحیر در ترجیح هدف و مانند آن می رهاند و به شبستان روشن صراط مستقیم و هدف راستین بهشت عدن می رساند.

منابع:
-نهج البلاغه، خطبه 156و 198
- صحیفه سجادیه، دعای42، دعاى ختم قرآن
- فضلی، نادر، تفسیر امیرالمومنین، ج1
- بحارالانوار ج90، ج32.
- محمودی، محمد باقر، نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغه، ج1
- جوادی آملی، قرآن در قرآن

حامد رفیعی -  تبیان