باز هم سری می‌زنیم به استان سیستان و بلوچستان و با یکی دیگر از شهرهای این استان آشنا می‌شویم: بمپور؛ شهری که به خاطر وجود قلعه‌ای تاریخی و رودخانه‌اش معروف است.
بمپور یکی از شهرهای استان سیستان و بلوچستان ایران در منطقه مکران است که آب‌وهوای گرم و مرطووب دارد. اهالی آن به گویش بلوچی و زبان فارسی سخن می‌گویند.
می‌توان گفت بمپور از لحاظ تاریخی یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران به شمار می‌رود که بر اساس کاوش‌هایی که در اطراف آن صورت گرفته، تاریخ پیدایش آن به زمان ساسانیان و اشکانیان برمی‌گردد. در خرداد ماه ۱۳۸۷ سازمان میراث فرهنگی ایران اعلام کرد محوطه باستانی را در اطراف بمپور با وسعت ۱۵۰ هکتار کشف کرده است که کاوش‌ها، هم‌دوره بودن آن با تمدن‌های شهر سوخته و جیرفت را نشان می‌دهد.
در دوره معاصر هم تا پیش از سال ۱۳۷۰ بمپور بزرگترین بخش کشور بود که از آن بخش‌های بزمان، فنوج، دلگان، ولاشار منشعب شدند. شهرداری بمپور هم همزمان با شهرهای سمنان، یزد و کهکیلویه تاسیس شده است.
از نقاط دیدنی آن هم می‌توان به ارگ و رودخانه بمپور اشاره کرد.
قلعه بمپور
قلعه بمپور یکی از قلعه‌های نظامی مهم آسیا است که در ۲۴ کیلومتری غرب ایرانشهر و در یک کیلومتری شمال شهر بمپور و بر روی یک تپه مصنوعی بلند به ارتفاع ۸۰ متر قرار گرفته است.
در برخی از افسانه‌های محلی بمپور را مربوط به بهمن (پسر اسفندیار) می‌دانند که اول بهمن پور بوده و به مرور زمان به بمپور تبدیل گشته است.
همچنین بر طبق اظهار نظر بسیاری از فضلای ایران و به استناد کتب تاریخی در قدیم‌الایام این محل را بن‌پهل می‌نامیدند که به معنی شهر آخر است و با بررسی آثار مکتوب گذشتگان نام باستانی این محل بن پهل بوده که با گذشت زمان به بن‌فهل، بن‌فول، بن‌فور، بن‌پور، و به بمپور (Bompour) تغییر نام پیدا کرده است که امروزه به اشتباه آن را بمپور (bam pour) می‌خوانند.
این قلعه که معروف‌ترین قلعه بلوچستان است، زمانی بسیار طولانی مرکز حکومت کرمان و بلوچستان بود. بنا بر تحقیق باستان‌شناسان قدمت آن به دوره‌های ساسانی و اشکانی برمی‌گردد. این قلعه در زمان سلاجقه مورد استفاده بوده است. هر چند مردم بلوچستان بر این باورند که این قلعه توسط نادرشاه افشار ساخته شده و با وجود اینکه نادر اجازه ساخت قلعه‌ایی را در منطقه بمپور به نصیرخان براهویی داد، اما بنای قلعه بمپور بسیار کهن‌تر از آن است و در سال ۱۹۶۰ میلادی خانم بئاتریس، دیرینه‌شناس انگلیسی، بخشی از سراشیبی تپه زیر قلعه بمپور را مورد کاوش قرار داد و آثاری از دوران آغازین تاریخ به دست آورد.
این قلعه به صورت دو تکه ساخته شده که این دو بخش به لحاظ ارتفاع با هم یکسان نیستند، صحن پایین در ورودی دیواره شرقی قلعه قرار گرفته و چند برج نیز آن را احاطه کرده است که مصالح به کار رفته در آن خشت و گل است.
رودخانه بمپور
دشت بمپور که میان بلوچستان و رودبار کرمان قرار گرفته است، ارتفاعاتی نظیر: جبال بارز و بزمان در شمال، بشاگرد و چانف (چانپ) و فنوج در جنوب؛ اسفندقه کرمان در غرب؛ زرد کوه، اسپیدان و سیاه‌بند در مشرق آن را احاطه کرده است.
سیلاب‌های ارتفاعات مذکور، جلگه بمپور را طی می‌کنند و در انتهای مسیر خود به نام رودخانه بمپور به دریاچه فصلی جازموریان می‌ریزد. مسیرهای مذکور از لحاظ آبیاری مزارع بمپور حائز اهمیت هستند و با بستن سدهای بر روی آن‌ها به اهمیتشان افزوده می‌شود. بزرگترین و با برکت‌ترین رودخانه سرزمین بلوچستان رود بمپور است.
رودخانه بمپور یکی از رودخانه‌های دائمی و پرآب بلوچستان است که از ارتفاعات کارواندر که در ۱۲۰ کیلومتری شمال شرقی ایرانشهر واقع شده است، سرچشمه می‌گیرد. شاخه‌های عمده رودخانه بمپور عبارتند از کارواندر، ایرندگان و دامن که پس از پیوستن به یکدیگر و مشروب نمودن روستاهای اطراف و همچنین رسیدن به سد بمپور، کلیه اراضی سد بمپور را مشروب نموده و بقیه آب این رودخانه به ریگ‌زارهای جازموریان می‌ریزد.
باغ خالصه بمپور
این باغ و ساختمان‌های داخلی آن در قسمت منتهی الیه خیابان بخشداری و در ضلع جنوب شرقی قلعه بمپور قرار گرفته است. باغ تاریخی خالصه بمپور از جمله بناهای زیبا و ارزشمند استان سیستان و بلوچستان است كه قدمت آن به اواخر دوران قاجاریه و اوایل پهلوی می رسد. باغ خالصه و ساختمان‌های داخلی آن در قسمت منتهی الیه خیابان بخشداری و در ضلع جنوب شرقی قلعه بمپور قرار گرفته است.
این باغ بر جای مانده از باغ‌های خالصه گذشته است كه اكنون قسمتی از تاریخ منطقه بمپور را با خود به همراه دارد، چرا كه این باغ برای حاكمانی كه در مواقع مختلف از زمان اشكانیان تا پهلوی بر قلعه حاكم بودند، اهمیت بسیاری داشته است. بیشترین اهمیت باغ خالصه مربوط به اواخر قاجاریه و اوایل پهلوی كه یك ساختمان تقریبا عظیم قسمت حاشیه غربی باغ بنا و تمام غلات و باج و خراجی كه از مردم منطقه گرفته می‌شد، در این انبارها به مساحت حدود ۱۰۰۰ متر مربع ذخیره می‌شدند.
این باغ زیبا با توجه به قدیمی بودن دارای سیستم آبیاری به شیوه جدول‌كشی بوده كه دورتادور باغ در حال حاضر موجود است. ارتباط تمام شبكه‌ها به مركز كه به یک حوض به قطر ۹ متر ختم می‌شوند و درختكاری در كنار این شبكه‌ها، با درختانی مانند نخل، گز و سدر، زیبایی خاصی را به باغ داده‌اند. باغ خالصه بمپور در حال حاضر هیچ نشانه‌ای از آن زیبایی‌های گذشته را ندارد و به خرابه بدل شده است و بناهای موجود در آن جزو آثار ثبت شده میراث فرهنگی است كه مرمت بخش‌های از آن آغاز شده است.
این بنای ارزشمند به شماره ۲۸۴۴ در فهرست آثار تاریخی به ثبت ملی رسیده است.
