تاریخ اسلام در گستره مستشرقان

دین اسلام، برای انسان از تولد تا مرگ و حتی برای سرای آخرت برنامه ای دارد که، متضمن سعادت دنیا و آخرت است، اگر امروز سعادت از مسلمان گرفته شده، به این خاطر است که مسلمانان، به ویژه زمامداران مسلمانان پای بند قوانین اسلامی نیستند.

پرارزش ترین فرازهای تاریخ،صفحاتی است که از زندگانی مردان بزرگ بحث می کند. زندگی آنها، امواج مخصوص دارد و مملو از انواع حوادث است. آنها بزرگ بوده اند و آنچه مربوط به آنهاست؛ از جمله تاریخشان، بزرگ و باعظمت است، درخشندگی خیره کننده ای دارد، تا آنجا که بخواهیم آموزنده و پرمعنی و اسرارآمیز است. آنها شاهکار آفرینش و خلقت اند، زندگی آنها هم شاهکار تاریخ، و مملو از حماسه های پرشور آفرینش است. در میانِ این مردان بزرگ تاریخ، هیچ یک به اندازه «محمد» پیامبر بزرگ اسلام صلی الله علیه و آله زندگی پرموج، پرحادثه و پرانقلاب نداشته است. هیچ یک با این سرعت در محیط خود، و سپس در تمام چهان چنین نفود عمیقی نکرده است. هیچ یک از آنها از میان چنان جامعه ای منحط و عقب افتاده، تمدنی آن چنان عالی و شکوهمند به وجود نیاورده، این حقیقتی است که تاریخ نویسانِ شرق و غرب به آن معترفند.

تاریخ صدر اسلام منشأ بسیاری از تحولات مهم و سرنوشت ساز بوده و نقش آموزه های وحیانی و رسالت رسول اللهˆ و اهل بیت‰ در این میان، اساسی و انکارناپذیر است. در این مقاله، بخشی از تدابیر رسول اللهˆ در قالب سریة علی بن ابی طالب† به یمن و پیامدهای آن بررسی می شود. دربارة علت اعزام امام علی† به یمن و نتایج تفصیلی آن، اختلاف اقوال و تفاسیر متعددی در منابع اسلامی دیده می شود که در این مقاله بررسی شده است. بر این اساس، روشن می شود که حضور علی† در یمن که در تداوم رسالت الهی رسول اللهˆ قرار داشت، از مهم ترین و مؤثرترین عوامل آشنایی اعراب یمنی با اسلام و توسعة حکومت اسلامی بود. در نتیجه، برخی از مشاهیر قبایل یمنی پس از گروش به اسلام، در گرایش های سیاسی و مذهبی خود، بیش از دیگران هوادار اهل بیت‰ بوده و متناسب با ساختار جمعیتی عظیم و پراکنده شدن در بلاد مختلف اسلامی، در دگرگونی های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و تقویت و نشر معارف اهل بیت‰ و آموزه های وحیانی سهم مؤثری ایفا کردند.

مطالعاتی که پاره ای از مستشرقان و متأسفانه در پی آن برخی نویسندگان مسلمان انتشار داده و صحت گزارشِ نامه ها را از اساس زیر سؤال بردند. این تحقیقات برآنند که نامه ها و اعزام ها، ساخته نویسندگان مسلمان بوده و صحت و واقعیت تاریخی ندارند.

علاقه مندی مستشرقان به تاریخ اسلام

از جمله کسانى که در سده هاى گذشته، به ویژه عصر حاضر به مطالعات وسیعى درباره قرآن دست زده و منشا آثار گوناگونى شده اند، مستشرقان هستند.
مستشرقان از جهت اهداف و انگیزه و در نتیجه افکار و آثار علمى در یک سطح نبوده، بلکه طیف وسیعى از غرض ورزان معاند تا محققان منصف را تشکیل مى دهند.مطالعات قرآنى خاورشناسان غالبا بر اصول و ضوابطى مبتنى است که نتایج آن براى مسلمانان غیر قابل قبول مى گردد. استشراق معادل کلمه orientalism(از ماده شرق orient)بر اعمال مستشرقان در قبال فرهنگ مشرق زمین اطلاق مى شود به عبارت دیگر استشراق عبارت است از هر گونه مطالعه و بررسى دانشمندان مغرب زمین در خصوص میراث فکرى مشرق زمین.و میراث فکرى مشرق زمین آمیزه اى از تاریخ، زبان، فنون، علوم و سنت هایى است که به مردمان این سرزمین ها تعلق دارد. با توجه به این تعریف، مستشرق عبارت از کسى است که به مطالعه میراث فرهنگى مشرق زمین پرداخته و آنچه متعلق به تاریخ، زبانها، آداب، فنون، علوم و سنت هاى مردم این نواحى است، در حوزه بررسى هاى او قرار مى گیرد(همانجا)این مهم نیاز به ابزارهایى دارد که مهمترین آن تسلّط به زبانهاى شرقى و در صدر آن زبان عربى است، لذا یکى از مستشرقان معاصر به نام«آلبرت دیتریش»معتقد است که مستشرق شخص محققى است که در صدد مطالعه و فهم (فرهنگ)مشرق زمین بر مى آید، لکن به نتایج صحیحى دست پیدا نمى کند مادام که زبان ملل شرقى را به خوبى نیاموخته باشد.

منابع:
1. کتاب فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام
2. مقاله درآمدی بر قرآن پژوهی مستشرقان و آسیب شناسی آن
3.کتاب تاریخ تحقیقی اسلام

محمد باعزم - تبیان