در پاسخ به این پرسش چند نکته را متذکر می‌شویم:
1. خلقت جهان هستی، مستلزم وجود تفاوت و اختلاف است.[1]
2. وجود تفاوت و اختلاف بر اساس حکمت است و دارای ملاک و معیار است؛ زیرا تمام کارهای خداوند بر اساس حکمت و دارای مصلحت و ملاک است.[2]
3. شناخت ملاک و معیار تفاوت موجودات در حیطه علم بشری نیست؛ و راه تشخیص آن در اختیار انسان قرار داده نشده است. بنابر این، به این پرسش که چرا خداوند اصل استعدادها را در انسان‌ها متفاوت قرارداده است؟ نمی‌توان پاسخ دقیق و با شرح و توضیح ارائه کرد؛ نهایت چیزی که در این مورد می‌توان گفت؛ این است که خلقت جهان هستی، مستلزم وجود تفاوت و اختلاف است. و با فرض لزوم خلقت این جهان، پرسش از علت وجود تفاوت و اختلاف، مانند این است بگوییم چرا خداوند نمک را شور، و شکر را شیرین قرار داده است؟
4. اما این پرسش که خداوند در کدام مرحله این تفاوت‌ها را مقرر و معین کرده است؟ آیا در مرتبه فیض اقدس بوده، یا در مرتبه‌ی فیض مقدس؟ به نظر می‌رسد هر چند فیض اقدس باید اولین مرحله‌ی تعیین ملاک تفاوت‌ها باشد، ولی ظهور و بروز آن در مرتبه فیض مقدس محقق می‌شود؛ زیرا در مرتبه‌ی فیض اقدس کثرت وجود ندارد.[3]
[1] . برای اطلاع بیشتر، ر. ک: 205 و 9580.
[2] . ر. ک: 7951
[3] . توضیح این‌که کثرات ابتدا به صورت علمی تحقق می‌یابند؛ یعنی لوازم اسما و صفات و ماهیات اشیای خارجی، ظهور علمی می‌یابند و چون در ظهور علمی، کثرت و تعدد مفیض و مستفیض وجود ندارد، ظهور علمی اشیا به واسطه فیض اقدس تحقق می‌یابد؛ یعنی اقدس از شوائب کثرات است. سپس(ماهیات و لوازم اسما و صفات) تحقق عینی و خارجی می‌یابند که ظهور خارجی و عینی ماهیات را به فیض مقدس می‌دانند. فیض مقدس را فیض منبسط، نفس رحمانی، روح محمدی و اول ما خلق الله نیز می‌نامند. ر. ک: 4639.
