رژیم
غذایى دراسلام درعصرى كه ما زندگى داریم، Diet یا رژیم غذایى اهمیت خاصى
به خود گرفته است. زیرا برخى بخاطر زیبائى اندام، ودیگرى بخاطر حفظ وسلامت
جسمى یك سیستم بخصوص را در خوراك خود رعایت مى كنند كه به اصطلاح آن را
رژیم یا Diet مى نامند. همچنان رژیم غذایى ونیز اجتناب( پرهیز) از خوردن
یك گروه مواد خوراكى ( مانند چربى وقند) ویا نگهداشت اعتدال در خوراك در
طبابت معاصر مقام مهم دارد، چنانکه متخصصین رژیم غذایى در هر گوشه وكنار
شهرهاى كشورهاى غربى وجود دارد ومردم را مى پذیرند وبراى شان نظربه وضع
شان رژیم بخصوص توصیه مى كنند. ونیز پیوسته در جراید وپرده هاى تلوزیون
كشورهاى مختلف، چه در امریكا، چه در اروپا گزارش وحتى اعلانات مواد خوراكه
براى لاغر ساختن نشر وپخش مى شود. اسلام از آغاز ونزول فرآن كریم براى اهل
جهان، موضوع رژیم غذایى ومسایل مربوط به آن را در نظر داشته، انتخاب دقیق
مواد غذایى مناسب واعتدال در خوراك را به مسلمان حكم مى كند. در روشنى
احكام قرآن پاك وهدایات احادیث مبارك حضرت محمدصلى الله علیه وسلم دانشمندان
اسلام انتخاب دقیق مواد خوراكه مناسب را بحیث تكمیل كنند علاج بیمارى ها،
براى ترمیم وتلافى كمبود بدن، مطالعه و به مسلمانان تقدیم كردند. رژیم
غذایى را در مرحله تطبیق قرار دادند و از آن در علاج بیماران نتایج مثبت
به دست آوردند.علماء اسلام رژیم غذایى را در پهلوى درمان بوسیله ادویه در
آثار خود، چون جنت طبابت از على بن ربن طنارى( 192ـ 247هـ) كتاب رژیم
غذایى از ابوبكر ابن زكریا رازى ( 251ـ 313هـ) كتاب غذاى بیماران را احمد
بن ابو شعث فارسى ( 360ـ هـ) كتاب ذخیره خوارزم مشداهى از سید اسماعیل
گرگانى(434ـ 530هـ) وغیره، درج كردند وفصل هاى را به آن تخصیص دادند.
متأسفانه از آغاز قرن 17 كه جامعه اسلامى به انقراض دچارشد وخصوصا از نیمه
قرن 19 عیسوى، مسلمانان از جمله كشورهاى شرق میانه مبتلا به بیمارى غرب
زدگى شدند. بنابرآن اساسات حفظ الصحه اسلامى به مرور زمان در مفكوره ما
مسلمانان ضعیف گشت ودر مورد رژیم غذایى به اساسات نظریات غرب واستفاده از
طریق غربى پنا بردیم واز آن نتایج ناگوار گرفتیم. از آنجاست كه دانشمندان
اسلام براى مسلمانان آنچه را دین اسلام 1400 سال قبل در مواد خوراكى و
رژیم به ما مسلمانان ارزانى فرموده است، ارائه نمائیم. امید واریم
مسلمانان آنچه را اسلام مقدس ما بما از آغاز زندگى اسلامى بما آموخته،
مورداستفاده وتطبیق قرار داده بار دیگر به مانند نیاكان خود رژیم غذایى
اسلامى را پیاده كنیم واز آن مستفید شویم.
مواد خوراكهورژیم در قرآن كریم وحدیث مبارك :
از آغاز دین اسلام ، قران كریم
مطالبى را كه به مواد خوراكه ورعایت رژیم غذایى ارتباط مستقیم مى گیرند به
مسلمانان ارائه داشته ونیز سرور كائنات حضرت محمد پیامبر گرانقدر اسلام
به نوبه خود، در این موارد روشنى بیشتر ارزانى فرموده اند. دین اسلام مواد
خوراكه مناسب وحلال را از طریق قرآن كریم، به ما مسلمانان معرفى داشته
ورعایت نظافت و پاكى مواد غذایى وآب را مورد توجه قرار داده است. ورعیت
رژیم وحداعتدال را توصیه مى كند خوردن ونوشیدن برخى از خوراكه ها ونوشابه
ها را حرام یاگناه بزرگ دانسته ومصرف آنها را به قاطعیت منع مى كند .
مواد خوراكه كهمنشأ حیوانى دارند:
قرآن كریم از جمله گوشت چهارپایان
اهلى، گوشت حیوانات نرو وماده از قبیل شتر وجوجه اش، گاو وگوساله، گوسفند
وبره وبز وبزغاله براى مسلمانان ذكر مى كند كه بحیث نعمت پروردگارما، بر
ما ارزانى شده است. چنانکه در سورة انعام چنین مى خوانیم:" واز بعضى
حیوانات استفاده بار برى وسوارى كنید واز آنچه رزق شما کرده بخورید وازپى
اغواى شیطان مروید" . همچنان در آیه بعدى همین سوره حلال بودن گوشت خاندان
گاو وگوسفند بصورت واضح تذكار یافته است: " هشت حیوان در هر جوره خداوند
خلق كرده است . بز وگوسفند نر وماده، گاو ونر ماده بگو آیا او این دو جنس
نرو ماده یا جوجه اى كه در شكم مادرهاست كدام یك حرام شده، اگر راست مى
گوئید بر ما مدرك قطعى ارائه دهید".آنچه به رژیم خوراک ارتباط مستقیم
میگیرد، مفهوم آن از آیه مباركه 154 همین سوره بخوبى اشكار مى شود. بگو(
اى نبى e) در احكام كه به من وحى شده، من چیزى را كه براى خوردن حرام
باشد، نمى یابم، جز آنكه مرده باشد یا خون باشد گوشت خوك كه پلید است ویا
حیوانى كه بدون ذكر نام خداذبح كنند. ودر همین ها كه حرام است، نیز هرگاه
كسى از روى ستم ( جبر) به خوردن آنها وادار گردد واز راه تجاوز از فرمان
خدا نباشد وبقدر ضرورت صرف كند باز خدا خواهد بخشید كه همانا خداى تو
بخشنده ومهربان". از این آیه مباركه چنین فهمیده مى شود كه دین اسلام در
جمله خوردنى ها گوشت حیوان مرده ( اگر به مرگ خود مرده باشد یا كدام عامل
دیگر) كه در حقیقت نعش است، خون وگوشت خوك را براى مسلمانان حرام ساخته
است . در باره گوشت حیوان مرده ، یعنى نعش حیوانات، مى توان گفت كه رب
العزت انسان را به حیث اشرف مخلوقات خود مى داند ، چنانكه در سوره مباركه
التین ( در آیه4) {نین مى خوانیم كه : " ما انسان را در مقام احسن تقویم
بیافرید ". چون پروردگار ما خود مى فرماید كه انسان اشرف مخلوقات مى باشد
ممكن نیست انسان نعش خوار باشد. با استناد به علوم معاصر مى توان گفت كه
در گوشت حیوان مرده، به زودى جراثیم مختلف جا مى گیرند. بنا برآن خوردن
گوشت حیوان مرده باعث بروز بیمارى هاى گوناگون شده مى تواند. در باره خون
باید گفت كه خون یگانه ماده عضوى است كه بسیار به زودى جایگاه میكروب ها
مختلف مى گردد. بالآخرة یك محقق آلمانى داكتر( Hnas- Heinrich Reckeweg )
تحقیقات مكمل در باره خوردن طوشت خوك كرده، وتمام امراض كه ناشلى از آن
است با دلایل قناعت بخش طورى ارائه داشته كه مشهورترین جریده طبى آلمانى
یعنى" Biologische Medein" بچاب رسیده است . گوشت پرندگان به اندازه اى در
دین اسلام نیك پنداشته شده است كه پروردگار ما آن را در جمله مواد خوراكه
باشندگان جنت تذكر مى دهد، چنانكه در آیه 21 سورة مباركه الواقعة چنین مى
خوانیم: و" براى شان ( اهل جنت ) گوشت پرندگان وهر چیز كه هوس كنند". در
جمله گوشت پرندگان كه بصورت عموم تعداد زیاد آنها حلال مى باشد در قران
كریم گوشت بودنه بحیث نعمت پروردگار" که براد پیروان حضرت موسىu اهدا شده
بود" آمده است. چنانكه این مطلب در سورة هاى مباركه بقرة( آیه 57) اعراف
(یه 160) طه( آیه 80) آمده است: " وفرستادیم براى تان ترنجبین وبودنه ها
را وگفتیم بخورید از این روزى هاى پاك وپاكیزه كه به شما دادیم ":
وبالآخرة دین اسلام به گوشت ماهى ها ودیگر حیوانات بحرى توجه خاص داشته
وآن را براى مسلمانان توصیه مى كنند . چنانكه این مطلب را در سوره مباركه
مائده ( آیه 96) مى یابیم: " براى شما شكار در بحر وغذایى كه آنست حلال
گردید، تا شما ومسافران از آن بهره مند شوید، اما شكار در بیابان تا زمانى
كه احرام بسته اید حرام است وبترسید از آن خدائى كه باز گشت شما بسوى
اوست". از آیه مباركه فوق دو مفهوم بدست مى آید : یكى این كه جانوران بحرى
وگوشت ماهى ها كه بهترین گوشت ها از نظر رژیم غذایى مى باشند، همه براى
مسلمانان حلال اند و خوردن آنها توسط رب العالمین بما توصیه شده است .
ودیگر این كه شكار حیوانات دیگر كه در كوه وبیابان زندگى دارند ، در وقت
معین حج خانه كعبه كه مسلمانان احرام مى بندند حرام ساخته شده كه این خود
دو موضوع را افاده مى كند: یكى این كه در هنگام حج خانه كعبه بحدكافى گوشت
قربانى دستیاب مى شود كه نباید اضافه از آن در خوراك زیاده روى رخ دهد.
ودوم این كه در زمان حج خانه كعبه بهتر است گوشت ماهى ها یا حیوانات بحرى
به مصرف خوراك برسد كه همه زود هضم تر بوده و براى تندرستى مسلمانان مدد
مى رساند، بخاطر تشویق مسلمانان در خوردن گوشت ماهى ها در حدیث شریف نبىt
آمده است : " اولین غذایى كه بخشودگان در جنت خواهند خورد، گوشت وجگر ماهى
خواهد بود" بخارى . با مرور سریع احكام دین اسلام در باره خوردن انواع
گوشت متوجه مى شویم كه این دین مقدس اسلام خوردن انواع مختلف گوشت را جایز
دانسته ، اما گوشت پرندگان وگوشت ماهى ها را كه براى حفظ سلامت مناسب ترند
ترجیح مى دهد. بنا برآن این دین مقدس از زمانى كه به حضرت نبىصلى الله علیه وسلم نازل
گردید، متوجه رژیم غذایى وحفظ سلامت مسلمانان بوده است .البته رژیم غذایى
منحصر به گوشت جانوران نیست. از آنجاست كه قرآن كریم ونبىr با مواد دیگر
خوراكى كه منشأ حیوانى دارند نیز توجه بخصوص داشته اند. مانند شیر ،
لبنیات وعسل . در باره شیر حیوانات قرآن كریم چنین حكم مى كند. ": وبراى
شما در مطالعه حال چهار پایان اهلى عبرت خواهد بود كه ( مانند مادر) از
شیر خود به شما بیاشامند ودر آن براى شما منافع بسیارى است واز گوشت آنها
نیز مى خورید".شیر غذایى مكمل بوده، در تندرستى وبیمارى، بحیث إذا ورژیم
خالص یا بشكل لبنیات در رژیم مورد استفاده قرار مى گیرد. نوشیدن شیر وبه
خصوص شیر مادر، آنقدر در دین اسلام اهمیت خاص دارد كه قران كریم به مادران
مؤمنه ومسلمانان حكم مى كند تا دوسال كامل نوزاد خود را از شیر خود مستفید
گردانند( سوره البقره آیه223): " ومادران بائیست دوسال كامل اطفال خود را
شیر دهند" .آن حضرت r به شیر ومواد خوراكى كه در صدر اسلام، از شیر تهیه
مى شد علاقه خاص داشتند چنانكه درمورد شیر مى فرمودند: " چه چیز بهتر از
دوشیدن یك شتر شیرى كه پستان پراز شیر خالص داشته باشد، ویك گوسفند شیرى
كه یك ظرف رابراى صبح ویكى را براى شام مملو گرداند" (البخارى) از این
مبارك نتیجه گرفته مى شود كه اگر میسر باشد، یك گیلاس شیر صبح ویك گیلاس
هم شام، نوشیده شود، از آن خوراكى بهتر وجود ندارد. حضرت محمد مى
فرمودند: " طلبینه روح بیماران را شاد مى گرداند وانده شان را بر طرف مى
سازد" صحیح بخارى. طلبینه خوراكى است مانند فرنى كه از گندم، شیر وعسل
تهیه مى شود و سرزمین عرب بسیار مشهور است. بالآخرة در جمله مواد خوراكى
حیوانى قرآن كریم به عسل ( شهد) اهمیت خاص قابل است. از یك سوى یك سوره
مباركه قران كریم النحل (آیه 68-69) بنام زنبوران عسل براى حضرت محمدصلى الله علیه وسلم
ومسلمانان نازل شده ، از جانب دیگر در سوره مباركه چنین مى خوانیم:" وخدا
به زنبور عسل وحى كرد كه در كوه ها ودرختان وسقف هاى بلند منزل گیرند".
وسپس از تمام میوه ها تغذیه كنید وراه پروردگار تان را به اطاعت بپوئید ،
آن گاه از بطن آنها شربت شیرنى به رنگ هاى مختلف بیرون آید در آن شفأ
مردمان است. در این آیه مبارك مى بینیم كه خداوند به مسلمانان مژده مى دهد
كه آنچه از زنبوران عسل یعنى شهد، بدست مى آید به مانند دارو وشفأ دهنده
است . از ىن رو در اكثر نسخه هاى طبابت اسلامى عسل شامل گشته است. در اثر
تحقیقات، دانشمندان امروزى نیز نیز به مانند اطبأ ودانشمندان اسلامى عسل
را بحیث قوت بخش وباز سازنده توصیه نموده وآن را براى در مان زخم معده
وبحث ضد ویروس در علاج گریب وبحیث ضد باكتریا براى علاج زخم ها بكار مى
برند.
كیفیت مواد خوراكه:
مقصد از كیفیت مواد خوراكه همانا
كوالیتى آنست, قرآن كریم در این زمینه مكررا به مسلمانان تاكید مى كند كه
غذایى پاكیزه وخوب را به مصرف خوراك خود برسانند. چنانكه أیه مباركه 149
سوره البقره متوجه این موضوع مى باشد . همچنان كه پاكیزگى مواد خوراكه، چه
حیوانى باشد و چه گیاهى در دین اسلام مورد توجه بوده وخداوند خوراك ناپاك
را بر بندگان خود روا نداشته و استفاده از آب پاك نیز مورد توجه بوده است
در سوره بقرة أیه 42 چنین آمده است به اساس همین آیه مباركه است كه
دانشمندان دین مقدس اسلامى استفاده از آب سرد چشمه واز آب جارى را توصیه
مى كنند. حضرت محمدصلى الله علیه وسلم حتى به
پاكى ظروفى كه در آنها مواد خوراكه به مصرف مى رسند، توجه خاص داشتند،
چناچه هرگاه سگى در ظرف خورده باشد باید آن ظرف هفت بار قبل از استفاده با
آب صاف وپاک شسته شود.
زیاده روى در خوراك:
اولین قدم راه عدم رعایت رژیم
زیاده روى در خوراك ( پرخورى)است در این باره حكم قرأن كریم بسیار روشن
است چنانكه خداوند مى فرماید:" بخورید وبیشامید واسراف مكنید كه خدا مسفان
را دوست نمى دارد". به اساس احكام وهدایات اسلامى ما باید از تمام نعمت
هاى ذات خداوند كه در زمین خلق شده است باید استفاده كرد. ازآنجاست كه
رژیم غذایى تنها منحصر به مواد خوراكه گیاهى، یعنى رژیم هاى نادرست ودوراز
احکام اسلامىاست،
رعایت رژیم هاى منحصر به مواد خوراكى گیاهى، باعث ایجاد كمبودى مواد ضرورى
در بدن گردیده وجبران آن بسیار دشوار خواهد بود. دانشمندان اسلامى كتابها
وآثارى زیادى در باره ریم غذایى ومواد خوراكه ترتیب واز خود باقى گذاشتند
كه هر گاه كسى خواسته باشد، تا امروز قابل استفاده اند باید اضافه كرد كه
اكثرین این كتب واثار به زبان هاى مختلف ترجمه شده اند .
