با اینکه در منابع تاریخی، حدیثی و تفسیری؛ مشخصات و ویژگی‌هایی برای کشتی حضرت نوح(ع) ذکر شده است که در برخی موارد؛ یا به ظاهر دور از ذهن به نظر می‌رسند و یا با هم متعارض‌اند. اما آنچه براساس مجموع آیات و روایات می‌توان به‌طور کلی گفت این است که؛ کشتى نوح یک کشتى ساده‌اى نبود و مانند کشتی‌های دیگر با وسائل آن روز به آسانى و سهولت پایان نیافت، کشتى بزرگى بود که به‌علاوه بر مؤمنان راستین، یک جفت از نسل هر حیوانى را در خود جاى می‌داد و آذوقه فراوانى که براى مدت‌ها زندگى انسان‌ها و حیوان‌هایى که در آن جاى داشتند حمل می‌کرد. چنین کشتى با چنین ظرفیتی حتماً در آن روز بی‌سابقه بوده است، ... لذا در بعضى از روایات مفسران می‌خوانیم که این کشتى هزار و دویست ذراع طول و ششصد ذراع عرض داشت! (هر ذراع حدود نیم‌متر است).[1]
اکنون به آیات و روایاتی که به‌طور کلی و جزئی، بیان‌گر مشخصات و ویژگی‌های کشتی حضرت نوح(ع) هستند، اشاره می‌شود.
الف. آیات قرآن
1. موج‌هایى به اندازه کوه‌ها در مسیرش بود: «آن کشتى، آنان را در میان موج‌هایى کوه‌آسا حرکت می‌داد...».[2] در آیه شریفه به‌طورى که مفسّران گفته‌اند اشاره‌اى است به اینکه کشتى نوح(ع) روى آب حرکت می‌کرده، نه اینکه همانند ماهیان دریا در درون آب شناور بوده باشد.[3]
2. کشتى نوح(ع)، برخوردار از استحکام فراوان و کیفیّت پیشرفته بود: «ما، او و کسانى را که با او بودند، در آن کشتى که پر [از انسان و انواع حیوانات] بود، رهایى بخشیدیم».[4] منظور این است که آن کشتى مملوّ از نفرات و همه وسائل بود، و کمبودى نداشت؛ یعنى خداوند بعد از آن‌که کشتى از هر نظر مهیا و آماده حرکت شد، طوفان را فرستاد تا نوح و سایر سرنشینانش گرفتار ناراحتى نشوند، و این خود یکى از نعمت‌هاى الهى بر آنها بود.[5]
ب. روایات و نقل‌ها
3. امام صادق(ع) فرمود: «طول (درازاى) کشتى نوح(ع)؛ هزار و دویست ذراع بود، و پهناى آن هشتصد ذراع، و بلندى آن هشتاد ذراع...».[6]
4. عیّاشی(متوفای 320ق) از عبد الله علوی چنین نقل می‌کند: «کشتى نوح داراى طبقاتی بود و نیز داراى دو شکاف که یکى از آنها در روز بسان خورشید می‌درخشید و دیگرى شبانگاهان همانند ماه پرتو افشانى می‌کرد، همراهان نوح [بدین‌وسیله] بر اوقات نماز خود به خوبى واقف بودند».[7]
5. ابن عباس گفته است: «کشتى نوح؛ از سه طبقه تشکیل شده بود: یک طبقه براى مردم، طبقه دیگر براى چهارپایان، و طبقه سوم براى جانوران درنده، بدین ترتیب که طبقه زیرین جاى جانوران درّنده بود، طبقه وسط جاى چارپایان، و خود نوح و همراهانش در طبقه بالا جاى گرفتند و هر چه از خوراکى و سایر لوازم بود در همان طبقه بالا جاى دادند».[8]
شرح کشتى نوح به نقل از تورات
در ترجمه فارسى تورات باب ششم از سفر پیدایش چنین است: «خدا به نوح گفت: انتهاى تمامى بشر به حضورم رسیده است؛ زیرا که زمین به سبب ایشان پر از ظلم شده است و اینک من ایشان را با زمین هلاک خواهم ساخت. پس براى خود کشتى از چوب کوفر بساز و حجرات در کشتى بنا کن و درون و برونش را به قیر بینداز، و آن‌را بدین ترکیب بساز که طول کشتى سیصد ذرع باشد و عرضش پنجاه ذرع و ارتفاع آن سى ذرع، و روشنى براى کشتى بساز و آن‌را به ذراعى از بالا تمام کن و در کشتى را در جنب آن بگذار و طبقات تحتانى و وسطى و فوقانى بساز؛ زیرا اینک من طوفان آب را بر زمین می‌آورم تا هر جسدى را که روح حیات در آن باشد از زیر آسمان هلاک گردانم و هر چه بر زمین است خواهد مرد. لکن عهد خود را با تو استوار می‌سازم...».[9]
[1]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 9، ص 95، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
[2]. «وَ هِی تَجْری بِهِمْ فی مَوْجٍ کَالْجِبال»؛ هود، 42.
[3]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 10، ص 229، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی، محمد جواد، ج 5، ص 248، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش؛ ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، محقق، شمس الدین، محمد حسین، ج 4، ص 279 – 280، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، چاپ اول، 1419ق.
[4]. «فَأَنْجَیناهُ وَ مَنْ مَعَهُ فِی الْفُلْکِ الْمَشْحُونِ»؛ شعراء، 119.
[5]. تفسیر نمونه، ج 15، ص 288.
[6]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 8، ص 283، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[7]. عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، هاشم، ج 2، ص 146، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380ق.
[8]. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 5، ص 241.
[9]. پیدایش، 6: 14 – 17، ترجمه قدیم، چاپ ایلام.
