یکی از مراحل زندگی انسان، دوره جنینی است. بدیهی است که - جز در موارد اعجازآمیز - جنین از دانشی که افراد بشر آن را دانش می‌دانند برخوردار نیست و این موضوع به صراحت در آیه 78 قرآن نیز تأیید شده است، اما اینگونه نیست که جنین هیچ درکی نداشته باشد. تحقیقات جدید دانشمندان و پژوهشگران، نشانگر آن است که جنین قابلیت تأثیر پذیری از محیط خارج را دارد و می‌تواند به نوعی با این محیط، خصوصاً با مادر خود، ارتباط برقرار کند. جنین بعد از دمیده شدن روح، توانایی شنیدن صداهای اطراف خود را دارد. بنابر این، این تصور که فرزند در رحم، از هر حیث، محصور شده، و از دنیای خارج بی‌خبر و بیگانه است، با واقعیت سازگاری ندارد.
اما درباره دیدن، می‌توان گفت که این امر امکان ندارد؛ زیرا برای افراد معمولی دیدن، فقط با چشم امکان‌پذیر است و طبیعتاً، جنین نمی‌تواند جایی را ببیند.
با این‌که جنین توانایی درک برخی مسائل را دارد، ولی توانایی یادآوری آنچه که درک کرده را در سال‌های بعد ندارد.
در مورد ماه‌های ابتدایی بعد ازتولد نیز تقریباً تمام آنچه اتفاق افتاده از خاطره افراد محو می‌شود.
البته در این‌باره داستانی از «ابو علی سینا» نقل شده که در آن آمده، او به یاد می‌آورده که در هنگام شیرخوارگی، مادرش برای حفاظت از او، از «الک» استفاده کرده است. ولی این داستان چندان قابل اعتماد نیست؛ چرا که اگر نبوغ او را علت این یادآوری بدانیم، باید بگوییم که افراد دیگری هم بوده‌اند که همچون او نابغه بود و یا از او قوی‌تر بوده‌اند ولی از آنها چنین چیزی نقل نشده است.
ناگفته نماند که؛ درباره معصومان(ع) قضیه با آنچه گفته شد، متفاوت است. امام باقر(ع) در این زمینه می‌فرماید: «لَا تَتَکَلَّمُوا فِی الْإِمَامِ فَإِنَّ الْإِمَامَ یَسْمَعُ الْکَلَامَ وَ هُوَ جَنِینٌ فِی بَطْنِ أُمِّه...»؛[1] درباره نصب و تعیین امام یا درباره اوصاف او نظر ندهید؛ زیرا امر امامت، برتر از این است که عقل شما به آن برسد. امام در حالی که به صورت جنین در شکم مادرش قرار دارد، سخنان را می‌شنود.[2] حال، وقتی امام در حالت جنین، چنین توانایی داشته باشد، قطعاً توانایی او در دیدن و شنیدن، پس از تولد، به همین منوال و یا در سطح بالاتری از این حالت قرار خواهد داشت.
البته بین شنیدن امام و شنیدن افراد عادی تفاوت زیادی وجود دارد. افراد عادی ادراک ضعیفی از صداهای اطراف خود دارند درحالی که امام، نه فقط می‌شنود بلکه ادراک کامل از مدرکات خود دارد و توانایی یادآوری آن‌را دارد. از این‌رو؛ در روایت مذکور، امام باقر(ع) یکی از ویژگی‌های مخصوص امام معصوم را، شنیدن سخنان اطرافیان در حالتی که جنین است، بیان کرده است.
لازم به ذکر است که برای برخی از پیامبران توسط آیه قرآن ثابت شده است که به خواست خداوند، بلافاصله پس از تولد، توانایی برقراری ارتباط با دیگران داشته؛ به گونه‌ای که هم می‌شنوند و هم سخن می‌گویند. خداوند درباره حضرت عیسی(ع) می‌فرماید: که او پس از تولد، به مادر خود دلداری داده[3] و بعد از آن، با سخن گفتن با مردم، به پاکی مادر خود و پیامبری خود اشاره کرده است.[4]
نتیجه این‌که برای افراد عادی، وجود این توانایی خاص در حالت جنینی و نیز ماه‌های ابتدایی بعد از تولد، اثبات‌پذیر نیست.
[1]. صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد(ص)، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، 1404ق.
[2]. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق و مصحح: رسولی، سید هاشم، ج 4، ص 267، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.
[3]. مریم، 24.
[4]. مریم، 31.
