سید رضى، در مقدمه نهج البلاغه، انگیزه و روش خود را در جمعآورى این کتاب شریف، چنین بیان مى‌کند: من در سنین جوانى شروع به تألیف کتابى در خصایص ائمه(ع) نمودم که اخبار و کلمات آن بزرگواران را به صورت گلچین شده جمعآورى نمایم؛ زمانى که خصایص مربوط به امیر المؤمنین(ع) را به اتمام رساندم، مشکلاتى پیش آمد که نتوانستم کتاب را کامل نمایم. در پایان فصول این کتاب، فصلى در کلمات قصار آن‌حضرت آمده بود، لکن خطبه‌ها و نامههاى مفصل ایشان را ذکر نکرده بودم. چون عدهاى از دوستان این فصل از کتاب را دیدند، برایشان بسیار جالب بود، لذا از من درخواست کردند کتابى مستقل پیرامون کلمات گرانبهاى امیر مؤمنان(ع)، در موضوعات گوناگون تألیف نمایم؛ من هم که دیدم چنین گرد‌آورى تاکنون انجام نشده، دست به کار تألیف این کتاب عظیم شدم... و نام آن‌را نهج البلاغه نهادم.[1]
با توجه به مطالب بیان شده، نهج البلاغه در سه بخش تنظیم شده است:
۱. خطبه‌ها: ۲۴۱ خطبه،
۲. نامه‌ها: ۷۹ نامه،
۳. کلمات قصار(حکمت‌ها): ۴۸۰ کلمه،
[1]. شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، صالح، صبحی، ص ۳۴، هجرت، قم، چاپ اول، 1414ق.
