وقف، حامی نظام سلامت

مقدمه

وقف در مقوله سلامت کشور، بیش از بقیه نهادها و ارگانها سهم ایفا می‌کند و اگر این مراکز درمانی وقفی و خیریه در کشور نبود نیز مثل سایر کشورهای جهان سوم با مشکل روبرو بودیم.

هیچ فعالیتی امروزه به موفقیت دست پیدا نمی کند مگر اینکه از حمایت رسانه ها برخوردار باشد.

تبلیغ و ترویج سنت حسنه وقف نیز از این مقوله مستثنی نیست، فعالیت های سازمان اوقاف اعم از اجرای امینانه نیات واقفان ، فرهنگ سازی سنت حسنه وقف در صورتی که بنا داریم منجر به جلب توجه مردم و تشویق آنان به ثبت وقف های جدید شود و قدمی جلوتر نسبت به گذشته بردارند قطعا باید از حمایت و ظرفیت رسانه ها برخوردار باشد.

بدون کمک و همراهی رسانه ها قطعا سنت حسنه وقف در میان مردم نهادینه نخواهد شد و حتی هیچ ایده ای نیز به منصه ظهور نخواهد رسید.رسانه ها در چند سال اخیر در هر عرصه فعالیت سازمان اوقاف وارد شدند و حضور جدی پیدا کردند ، آثار و برکات وقف در کشور بیشتر مشهود شد و منجر به ثبت وقف های جدید شد و مردم نیز حقوق وقف و موقوفات را بهتر پرداخت کردند.ابتدا باید اصل موضوع وقف جمعی را در میان مردم مطرح کنند و به تبیین آن به عنوان مدلی برای مشارکت همه مردم با هرتوان مالی در سنت حسنه وقف بپردازند .دومین موضوع؛ ارائه اطلاعات مورد نیاز به مردم در این خصوص و جلب حساسیت و انگیزه آنان نسبت به مشارکت در سنت حسنه وقف از مجرای وقف جمعی و خرید اوراق وقف است .

اگر با این دید رسانه ها به آن بپردازند و بطور مثال هم اکنون که ظرفیت اوراق وقف در بخش سلامت به کار گرفته شده است ، اهمیت مباحث سلامت و ثواب اخروی این عمل خیر به مردم ارائه شود ، موجب جلب توجه و نظر مردم می گردد.

نیاز امروز جامعه در حوزه خدمات اجتماعی است و در این زمینه است که می توان با ارائه پیوست فرهنگی ، سودهای فرهنگی همچون تبلیغ و ترویج فرهنگ وقف را بدست آورد و همچنین مردم نیز در این زمینه ها بیشتر رغبت و توجه دارند زیرا اگر مرکز درمانی و یا خوابگاه دانشجویی وقف کنند ، ثمره آن را به چشم می بینند و نیاز جامعه را در این زمینه ها حس می کنند.مردم با ثبت این گونه وقف ها بخشی از بار خدمات اجتماعی را از دوش دولت بر می دارند و در زمینه ارائه این خدمات به دولت کمک می کنند.هم اکنون براساس اطلاعات اولیه ، 500 مرکز درمانی وقفی و خیریه در کشور موجود است که از بیمارستان های بزرگی همچون ، بیمارستان رسول اکرم (ص)، بیمارستان فیروزآبادی ، بیمارستان نجمیه ، بیمارستان مهدیه ، بیمارستان نمازی شیراز و بیمارستان گودرز یزد تا مراکز درمانی کوچک و درمانگاهها و مراکز بهداشتی در حال ارائه خدمت هستند.: معتقدم وقف در مقوله سلامت کشور ، بیش از بقیه نهادها و ارگان ها سهم ایفا می کند و اگر این مراکز درمانی وقفی و خیریه در کشور نبود ، ایران نیز مثل سایر کشورهای جهان سومی در حوزه بهداشت ، با مشکلات عدیده ای مواجه بود .

در زمینه آموزش های پزشکی نیز موقوفات سهیم هستند زیرا بسیاری از دانشگاه های علوم پزشکی و مجموعه های پژوهشی و تحقیقاتی این حوزه وقفی است.مردم امروز سهم وقف را در مباحث سلامت و بهداشت بیشتر حس می کنند و در این راستا نیز ، طرح تحول موقوفات درمانی و رقبات وابسته آن در دستور کار سازمان قرار دارد که اقداماتی همچون ؛ بهره گیری از ظرفیت اوراق وقف ، انعقاد تفاهم نامه با سازمان نظام پزشکی ، تفاهم نامه با دانشگاه شهید بهشتی و انعقاد تفاهم نامه با وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی در این زمینه انجام شده است.سازمان اوقاف هم اکنون چندین مجموعه و مرکز درمانی را در حال ساخت دارد که از آن جمله می توان به مرکز همودیالیز در تهران با همکاری سازمان بهزیستی ، مرکز سلول درمانی و جامع ترین مرکز تحقیقاتی و بیمارستانی رویان در شرق تهران با همکاری شهرداری و موسسه رویان ، بیمارستانی برای بیماران روانی در غرب تهران و مرکز سوانح سوختگی در مرکز تهران نام برد.

هم اکنون بسیاری از استاندارها ، نمایندگان ولی فقیه در استانها ، مدیران کل اوقاف استانها ، خیران و ... تقاضا دارند از محل وقف در زمینه احداث بیمارستان و یا تعمیر و بازسازی مراکز درمانی استانها اقدام شود.

براین اساس تمامی موقوفات درمانی شناسنامه دار می شود و بر سر در ورودی آنها نیز نام موقوفه و واقف ثبت می شود ، تا خدمات وقف در حوزه سلامت بیشتر به مردم اطلاع رسانی شود و همچنین خدمات موجود و قابل ارائه در مراکز درمانی وقفی و خیریه نیز به مردم اطلاع رسانی خواهد شد.

وقف پول براساس نظر اکثر فقها و مراجع تقلید جایز نیست و تنها حضرت آیت الله مکارم شیرازی آن را جایز می دانند که چندین بار هم اعلام کردند و در جلسه ای نیز که با مسئولان اوقاف خدمت ایشان بودیم ، این مطلب را اعلام کردند.اکنون وقف سهام در کشور وجود دارد و انجام می شود که براساس نظر فقها و مراجع تقلید نیز جایز تلقی شده است.

وقف، حامی نظام سلامت

وقف را باید احسان ماندگار دانست، زیرا گذر زمان در کمرنگ شدنش بی‌تاثیر است و نیکوکاران می‌توانند مطمئن باشند برای سال‌های سال از این طریق خیرشان به همنوعانشان خواهد رسید و دعای خیر نیازمندان بدرقه راهشان خواهد بود، برای نمونه چند روز پیش کلنگ ساخت بیمارستان سوانح و سوختگی در تهران زده شد که می‌توان از آن به عنوان امیدی برای کاهش مشکلات شهروندان در حوزه بهداشت و درمان یاد کرد. به بهانه این اتفاق مثبت و حاشیه‌هایش مانند اعتراض برخی شهروندان نسبت به ساخت بیمارستان در محل‌های مسکونی با کارشناسان درباره چند و چون نیت واقفان و امکان تغییر آنها با توجه به شرایط جامعه به گفت‌وگو پرداختیم.

واقفان از سعادتمندترین نیکوکاران هستند، زیرا گذشت زمان نمی‌تواند سبب فراموش شدن نیت خیر آنها شود و در این میان برای رسیدن به چنین سعادتی واقف باید از نظر کارشناسان استفاده کرده و نیتی را انتخاب کند که پرداختن به آن جزو نیازهای روز جامعه باشد، مانند برطرف کردن مشکلات حوزه بهداشت و درمان، توسعه علم و فناوری یا رفع مشکلات ازدواج جوانان یا کاهش آسیب‌های اجتماعی مانند طلاق، اعتیاد و فقر. در این میان ممکن است برخی واقفان در گذشته نیت‌هایی کرده یا املاکی را وقف کرده باشند که امروزه کارایی گذشته را ندارند به همین دلیل بهتر است در آن تغییراتی صورت بگیرد.

وقف تغییرناپذیر است

براساس نظر کارشناسان یکی از ارکان وقف را باید تغییر نا پذیری آن دانست، زیرا در تعریف وقف در کتب علمی و فقهی آمده که اصل مال باید ثابت بماند و از منافع آن جهت نیت خیر واقف بهره برد در منابع دینی نیز آمده که باید برابر با نیت واقف به موفقات عمل شود.

علاوه بر این سفارش شده که موقفات قابل فروش و هدیه دادن نیستند، بنابراین یکی از اساسی‌ترین اصول در حوزه وقف باقی ماندن وقف و عمل به نیت واقف است.

حجت‌الاسلام محمدمهدی حاتمی، سرپرست معاونت اوقافی، حقوقی و امور مجلس سازمان اوقاف و امور خیریه در این باره به جام‌جم می‌گوید: تمام مراجع و علمای دین معتقدند موقفات قابل فروش نیست و بر متولی وقف نیز واجب است که با رعایت صرفه و صلاح وقف به مفاد وقف‌نامه عمل کند. به اعتقاد کارشناسان براساس قانون که برگرفته از شرع است نیز به چنین نکاتی تاکید و در نظر گرفته شده که موقفات قابل فروش نیستند.

سرپرست معاونت اوقافی، حقوقی و امور مجلس سازمان اوقاف و امور خیریه یادآور می‌شود: البته مواردی از جواز فروش در مبانی فقهی ما آمده که بسیار محدود است؛ برای نمونه اگر موقفه به هیچ وجه قابلیت انتفاع نداشته باشد و در معرض تخریب و از بین رفتن باشد. مثلا قطعه زمین وقفی در جایی قرار بگیرد که قرار است سدی در آن ساخته شود در چنین شرایطی موقفه زیر آب خواهد رفت و دیگر دسترسی به آن میسر نیست.

به گفته او اگر بین افرادی که وقف انجام شده تا ثمرات وقف به آنها برسد اختلافی بیفتد که سبب ریخته شدن خون و قتل و کشتار شود نیز چنین اجازه‌ای داده شده است.

احترام به نیت واقف

به نظر می‌رسد اگر بتوان موقفه را اداره و به نیت واقف عمل کرد به هیچ وجه شرع اجازه فروش موقفه و تغییر نظر واقف را نمی‌دهد.

حاتمی تاکید می‌کندکه تا زمانی که نیت واقف قابل اجراست نمی‌توان آن را تغییر داد.

برای نمونه در نظر بگیرید شخصی وقف کرده برای روشنایی محلی شمع خریداری شود، اما این روزها دیگر شمع کاربرد روشنایی ندارد، بنابراین در چنین مواردی باید نزدیک‌ترین نیت به نیت واقف را اجرایی کرد یعنی از محل موقفه برای روشنایی محلی که او در نظر گرفته هزینه کرد. علاوه بر این واقفانی بوده‌اند که نیت‌شان تهیه پاپوش برای زائران امام رضا(ع)بوده، اما برخلاف گذشته این روزها زائران کمتری برای زیارت امام رضا(ع)پیاده روی‌های طولانی انجام می‌دهند به همین دلیل در چنین مواردی نیز باید نیتی را جایگزین کرد که به نیت واقف نزدیک‌تر است.

حاشیه‌های ساخت بیمارستان

چند روز پیش در یکی از محله‌های مرکزی شهر تهران مراسم کلنگ‌زنی یک بیمارستان سوانح و سوختگی برگزار شد که حاشیه‌هایی مانند اعتراض برخی شهروندان را در پی داشت، زیرا آنها ادعا می‌کردند زمین در نظر گرفته شده باید به فضای سبز تبدیل شود نه بیمارستان.

سرپرست معاونت اوقافی، حقوقی و امور مجلس سازمان اوقاف و امور خیریه دراین باره به جام‌جم می‌گوید: اعتراض برخی افراد نسبت به ساخت بیمارستان برایمان روشن نشده، چون من با برخی از این افراد صحبت کردم و آنها می‌گویند اگر در این محل بیمارستان بسازید، محله ما شلوغ شده و از حالت مسکونی خارج می‌شود. برخی نیز تصور می‌کنند قیمت خانه‌های آنها کاهش پیدا می‌کند.

او ادامه می‌دهد: در پاسخ به این افراد باید گفت به لحاظ اخلاقی وقتی در جامعه ما به مسائل بهداشت و درمان نیاز مبرم وجود دارد باید به این مسائل پرداخت، افزون بر این مباحث قانونی نیز مطرح است، زیرا سازمان اوقاف و امور خیریه یک دستگاه اداری است که متولی وقف نیز هست، بنابراین باید صرفه و صلاح وقف را درنظر بگیرد و نیت واقف را اجرا کند.

اهمیت کارشناسی در وقف

سازمان اوقاف و امور خیریه تاکید دارد که قبل از تصمیم گیری به ساخت این بیمارستان از مراجعه ذی‌صلاح پیگیری‌های لازم را به عمل آورده برای نمونه آنها با وزارت بهداشت و درمان و دانشگاه علوم پزشکی مکاتباتی در این خصوص انجام داده‌اند، زیرا ممکن است واقف زمینی را برای ساخت بیمارستان وقف کند، اما کارشناسان تشخیص بدهند با توجه به موقعیت یا مساحت زمین امکان ساخت بیمارستان یا درمانگاه در آن وجود ندارد.

حاتمی خاطرنشان می‌کند: علاوه بر وزارت بهداشت و درمان، کارشناسان ما با شهرداری تهران نیز موضوع را درمیان گذاشته و ساخت بیمارستان ابتدا در کمیسیون‌هایی مانند ماده 5 مورد بررسی قرار گرفت و سپس کاربری درمانی زمین مصوب شد.

کارشناسان حوزه بهداشت و درمان معتقدند سه نیاز عمده شهروندان دراین حوزه مسائلی مانند ساخت بیمارستان برای بیماران سرطانی، بیماران سوانح و سوختگی و بیمارانی است که مشکلات روانی دارند.

سرپرست معاونت اوقافی، حقوقی و امور مجلس سازمان اوقاف و امور خیریه تاکید می‌کند: برای ساخت بیمارستان سوانح و سوختگی تمام جوانب کار مورد مطالعه قرار گرفت یعنی استاندارهای زیست محیطی نیز در نظر گرفته شده و قرار است برای این بیمارستان 500 پارکینگ نیز ساخته شود، علاوه بر این تملک برخی ساختمان‌های اطراف این زمین نیز در دستور کار است تا زمین وسیع‌تر شود.

به گفته او مشکلی برای ساخت این بیمارستان وجود ندارد و براساس زمان بندی مشخص شده باید در سه سال آینده تکمیل شود.

توجه ویژه وقف به بهداشت

عبدالرحمان رستمیان، نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت ودرمان مجلس نیز در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: در مجلس تلاش می‌کنیم سهم اوقاف در بهبود وضع بهداشت و درمان کشور را افزایش دهیم، به همین خاطر قرار است در برنامه ششم توسعه سهم اوقاف در این حوزه به 10 درصد افزایش پیدا کند.

به اعتقاد رستمیان با توجه به این که شهروندان کشورمان از لحاظ اعتقادی و مذهبی، به مشارکت در حوزه بهداشت و درمان تمایل دارند، باید درباره کمبودهای این حوزه اطلاع‌رسانی کرد تا نیکوکاران برای برطرف شدن نقاط ضعف قدم بردارند.

به نظر می‌رسد یکی از اولویت‌های نیکوکاران در حوزه بهداشت و درمان پرداختن به کمبود تخت‌های بیمارستانی است که کارشناسان این حوزه بارها نسبت به آن هشدار داده‌اند.

نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس خاطرنشان می‌کند: مدتی پیش جلسه‌ای با مسئولان اوقاف داشتیم و آنها نیز تمایل داشتند برای رفع مشکلات و کمبود‌ها در حوزه بهداشت و درمان مشارکت داشته باشند.

این در حالی است که برخی کارشناسان نیز معتقدند برای کاهش صدماتی که کمبود‌ها در حوزه بهداشت و درمان به کشور تحمیل می‌کند باید به بحث پیشگیری بیش از پیش پرداخت.

برای بهبود شرایط بهداشت و درمان جامعه به طور حتم باید از ظرفیت نیکوکاران بهره برد، اما نکته مهمی که در این بین وجود دارد اطلاع‌رسانی به نیکوکاران درباره کمبودها در حوزه بهداشت و درمان است، زیرا بسیاری از آنها بخوبی از کم و کاستی‌های این حوزه با خبر نیستند و چنانچه در جریان امور قرار گیرند به طور حتم برای برطرف شدن نیازهای جامعه پیشقدم خواهند شد.

به نظر می‌رسد، چون احداث بیمارستان سوانح و سوختگی هزینه‌بر است، بخش خصوصی تمایلی به ساخت آن ندارد، اما چون شهروندان به چنین بیمارستان‌هایی نیازم مبرم دارند باید از مسئولان خواست برای احداث بیمارستان‌های خاص در مناطق محروم نیز سرمایه‌گذاری کنند تا بیماران برای درمان روانه کلانشهرها نشده و بجز بیماری دغدغه دیگری نداشته باشند. علاوه بر این کارشناسان به نیکوکاران توصیه می‌کنند هنگام وقف دارایی خود، به گونه‌ای نیت کنند که امکان برای اجرای نیت‌های جایگزین با توجه به نیاز جامعه نیز وجود داشته باشد، زیرا وقتی وقف منعقد شد خود واقف نیز نمی‌تواند نیتش را تغییر دهد.

به منظور کمک به همراهان بیماران برای اسکان آنان تفاهم نامه‌ای میان دستگاه‌های مربوطه و یاری رسان آماده و منعقد شود

یکی از اقداماتی که توجه به آن مورد تاکید است وقف می‌باشد

هر کار فرهنگی در حوزه سلامت و کمک به  بیماران باید با تراز علمی و برنامه ریزی انجام شود وقف در امور مختلف همچون کاهار قرآنی، در راه ماندگان و درمان سابقه دارد.

ورود وقف به حوزه سلامت و درمان را نیازمند فرهنگ سازی شایسته از سوی نهادهای مختلف به ویژه صدا و سیما است.

باید بحث موقوفات در حوزه سلامت و درمان و نذر سلامت  سهم هر دستگاه از جمله صدا و سیما، سازمان‌های مردم نهاد، مدیران ادارات، آموزش و پرورش مشخص شود.

لزوم توجه به مقوله فرهنگ در آسیب شناسی‌ها محل ضربه خوردن، فرهنگ است در بحث نذر اینطور فرهنگ سازی شده که به محض شنیدن کلمه نذر ذهن به سمت دیگ و غذا و.. برود و تغییر در این باور بسیار مشکل است

گذشتگان ما نگاه زیبایی به مقوله وقف داشتند و در حوزه درمان نیز موقوفات داشتیم.

 از آن جا که طب و درمان یکی از نیازهای همیشگی به شمار می رود، واقفان به این امر همت گماشته، بیمارستانهایی را برای مسلمین وقف کردند. در حدود قرن چهاردهم هجری در بغداد، خوزستان، موصل، بصره و نیشابور بیمارستانهایی وجود داشت که این بیمارستان ها مرکز تعلیم و تعلّم طب بود. مخارج این بیمارستان ها معمولاً از درآمد موقوفاتی بود که برای آنها قرار داده بودند، و افرادی هم نیروی فکری و بدنی خود را وقف بیماران می کردند.(1) ناصر خسرو قبادیانی، اندیشمند قرن چهارم هجری بیمارستان بیت المقدس را چنین توصیف می کند: «وبیت المقدس را بیمارستانی نیک است و وقف بسیار دارد، و خلق بسیار دارد، و شربت دهند و طبیبات باشند که از وقف مرسوم بسیار دارد»(2)

شیخ فضل الله همدانی، از مشاهیر اسلام، نیز املاک و درآمدهای فراوانی را وقف مردم کرد، از آن جمله موقوفات ربع رشیدی(3) (در تبریز) بودکه در آنجا و مراحل و شرایطی برای تحصیل علم طب در این موقوفه حکمفرما بود: «شرط می رود که طبیبی حاذق ملازم آن باشد و رعایا را مداوا کند...و باشد که آن طبیب قادر باشد که درس طب دهد و متعلّم را همواره درس گوید...»(4)
(

تحلیل و نتیجه:

 در وزارت بهداشـــت، درمان و آموزش پزشــکی، بهره‌برداری مناسـب از امکانات، توانمندی‌ها و ظرفیت‌های مختلف جامعه برای کمک به حوزه سلامت از دغدغه‌ها بوده و هسـت. قطعا یکی از زمینه‌هــای فعال و قابل اعتنا در این حوزه، سنت حســـنه وقف است. این موضوع را پیگیری کردیم تا خوشبختانه امروز برای اجرای طرح‌های عام‌المنفعه در این عرصه، تفاهم نامه‌ای بین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان اوقاف و امور خیریه به امضا رسید.
براساس این تفاهم نامه طرفین برای یکپارچه‌سازی مدیریت مراکز درمانی و بهداشتی موقوفه از طریق ساختارسازی، هدف گذاری و ارتقاء بهره‌وری موقوفات همکاری می‌کنند.
بدون شک فرصت‌های بالقوه زیادی در جامعه ما وجود دارد و اگر توان بهره‌برداری از آن‌ها را داشته باشیم یا ایجاد کنیم، می‌توانیم امکانی را فراهم سازیم تا خیرین با آرامش و آسایش، سرمایه خود را برای کمک به مردم نیازمند وقف کنند. البته مردم عزیز، شریف و مسلمان ایران از گذشته‌های دور در امور خیریه پیش قدم بوده‌اند و در زمینه‌های مختلف بهداشتی، اماکنی را برای بهره‌مندی مردم وقف می‌کردند.
امروز اما نوع وقف نسبت به گذشته تغییر کرده است و در این مورد نیاز به اطلاع رسانی و فرهنگ سازی بیشتر داریم. در حال حاضر فرصت‌هایی فراهم است که واقفین و خیرین می‌توانند در ساخت بخشی از یک مرکز بهداشتی و بیمارستانی کمک کنند یا اماکنی را در اختیار مراکز آموزشی قرار دهند که حاصل آن تربیت افرادی حاذق برای پیشگیری از بیماری‌ها و درمان مردم کشور خواهد بود.
بر این اساس باید زمینه و فرصت بیشتری برای سرمایه گذاری خیرین در حوزه سلامت فراهم شود. باید افراد را تشویق کنیم تا در این حوزه وارد شده و در زمینه کمک به مسائل بهداشت و درمان مردم پیش قدم شوند.
ما نیز در مورد وقف با نهایت دقت عمل خواهیم کرد چرا که در این عرصه امانتدار هستیم و غیر از مسیری که واقف تعیین کرده است، قدمی برنخواهیم داشت. همچنین معتقدیم هرکس صرفنظر از هرگونه اعتقاد و در هر دوره از حاکمیت موقوفه‌ای را وقف کرده، در همان مسیر تعیین شده باید مورد استفاده قرار گیرد و نام و نشان واقف در سر در موقوفه نصب شود؛ در این زمینه بسیار هم سختگیر هستیم.
از این پس نیز همه تلاش خود را به کار می‌بریم تا بتوانیم در قالب وقف فردی و جمعی، ظرفیت‌های مناسبی را برای سرمایه گذاری خیرین فراهم کنیم. به سرپرست سازمان اوقاف و امور خیریه هم گفتم اولویت‌هایی را در استان‌های مختلف کشور مشخص و به آن سازمان معرفی خواهیم کرد تا واقفین بزرگوار بتوانند در این حوزه هم به مردم عزیز ایران خدمت کنند.

عشق و محبت به حرف نیست. به عمل است وگرنه خیلی‌ها هستند که لاف عشق می‌زنند. ملاک و میزان وادی عشق خداوند هم، عمل است. نمی‌شود دم از عشق و محبت خدا زد، اما عاشقانه پیگیر اوامرش نبود. محب واقعی کسی است که آرزویش امتثال امر مولایش باشد و در انجام کارهایی که پروردگارش را خشنود می‌کند سر از پا نشناسد.

      حال که قرار است، مومنان و عاشقان خدا، گِرد هم آیند و کاری جانانه انجام دهند، باید زرنگی کرد و بهترین‌ها را انتخاب کرد. یکی از بهترین کارها که می‌توان با مشارکت همدیگر انجام داد، وقف است چراکه وقف، عمل صالحی است که ماندگار و همیشگی است. انجامش لحظه‌ای است اما آثارش می‌تواند تا ابد ادامه داشته باشد. کاری خیر و نیکو است که همیشه جریان دارد و هر لحظه‌اش نیکوکاری است. اصلا برای لبیک به امر «وَتَعَاوَنُواْ عَلَى الْبرِّ» خداوند متعال، چه کاری بهتر از وقف؟ وقف، لبیکی جاودان و ماندگار به اراده و خواست معشوق و امتثال همیشگی امر خداوند است. هر لحظه اطاعت کردن و انجام دادن امر خداست. لحظه به لحظه کارکردن برای خدا و خدایی زندگی کردن است. وقف مشارکتی که در آن، جمعی از عاشقان خدای مهربان جمع می‌شوند و برای رضای خاطر حضرت دوست، دست در دست هم می‌نهند و ملکی را وقف کنند، هم نشان از نیکوکاری واقفان دارد و هم نشان از همدلی، همرنگی و برادری مومنان که خداوند در وصفشان فرمود: «اِنَّمَا الْمُوْمِنُونَ اِخْوَهٌ» و هم اجابت دستور تعاون و همکاری خداوند متعال است.

 وقف مشارکتی، راهی برای عضویت دائم در تعاونی خداوند متعال است. مسیری همیشگی برای نیکوکاری است که واقفان این عرصه برای همیشه در آن راه، سیر می‌کنند. برای تسهیل در انجام وقف مشارکتی، گروه‌های مختلف با نقاط مشترک گرد هم می‌آیند و هر آنچه از دستشان می‌آید را در طبق اخلاص می‌گذارند. یکی از گروه‌هایی که می‌توانند گرد هم آیند و سنگ‌بنای وقفی مشارکتی را بگذارند، گروه جامعه پزشکی است. انسان‌های نیکوکار و فداکاری که جانشان را وقف سلامت مردم و تندرستی این جامعه کرده‌اند، می‌توانند گرد هم آیند و مالشان را نیز وقف سلامت همنوعان خود کنند.

 پزشکان این مرزوبوم که خود بیش از دیگران هم دغدغه سلامت مردم را دارند و هم، کمبودها و کاستی‌ها را با جان و دل لمس کرده‌اند، می‌توانند گِرد هم آیند و نیازی از نیازهای درمانی روز جامعه را هدف قرار دهند و همگی با هم برای آن کار خیر، ملکی را بخرند و وقف کنند یا اینکه بیمارستان، درمانگاه و خانه بهداشتی بسازند و وقف کنند.

 برای وقف مشارکتی لازم نیست همه پول نقد داشته باشند. برای این کار می‌شود، زمین را کسی هدیه کند و مصالح ساخت و سازش را بقیه افراد به اندازه توان خود تامین کنند و این‌گونه درمانگاه و بیمارستانی را وقف و نام خود را در زمره واقفان و اعضای همیشگی تعاونی خداوند متعال ثبت کنند. در این عرصه، راه برای همگان باز است و حتی افرادی که از فیض مشارکت در ساخت جامانده‌اند، می‌توانند با تجهیز و تامین وسایل مورد نیاز، در این تعاونی الهی مشارکت کنند. خرید و وقف تجهیزات و ملزومات پزشکی درمانگاه و بیمارستان یکی از همین راه‌هاست. هر کدام از پزشکان می‌توانند تامین وسیله‌ای را برعهده بگیرند و این‌گونه دست در دست هم بگذارند و با تجهیز بیمارستان یا درمانگاه، نام خود را در زمره واقفان عرصه سلامت ثبت کنند. این کار دشوار نیست. حتی بسیاری از پزشکان می‌توانند وسایل درمانی مازاد خود را وقف کنند. برای این کار می‌توان از دستگاه فشارخون و گوشی پزشکی گرفته تا تخت معاینه، دستگاه رادیولوژی، ام‌آرآی و...را وقف کرد.

تبدیل صدقه و وقف به فرهنگ جاری در بین مردم می تواند ارزش زیادی داشته و تبدیل به میراثی ماندگار شود.

 احداث بیمارستان، مدرسه و کمک به بیماران صعب العلاج، رضایت خدا را به دنبال دارد؛ و در دنیا و قیامت مردم را رستگار می کند.

2 نوع عمل آثارش تا قیامت باقی خواهد ماند، اضافه کرد: صدقه جاری، وقف در راه خدا و انتقال علم و دانش به دیگران از جمله اعمال ماندگار و عامه پسند است که رضای الهی را هم به دنبال دارد که خیر دنیا و آخرت را برای شخص به ارمغان می آورد.

 تبدیل فرهنگ وقف به فرهنگ جاری در جامعه لازم است و باید در نگه داری از اموال وقفی تمام تلاش و اهتمام لازم را به کار برد و نیز شخصی صادق برای نگه داری از آن معین شود.

عمر شخص به سرعت می گذرد و لازم است که به بهترین شیوه ممکن از عمر بهره برده و با داشتن اعمالی مناسب و کردار و رفتار حسنه رو سفید شویم.

موضوع علم، نشر و گسترش آن بر کسی پوشیده نیست؛ امروزه خیلی از واقفین در خصوص تاسیس مدارس و مراکز آموزشی فعال هستند و علاوه بر این اماکن، خیلی از واقفین که در حوزه‌های مختلف علمی به فعالیت مشغولند را مورد حمایت قرار می‌دهند. اما با تمام این وجود ما هنوز از آن نقطه‌ای که مدنظر اسلام است، عقب هستیم و فاصله داریم.

جایزه مصطفی(ص) را مسیری برای رسیدن به تعالی و پیشرفت علمی دانشمندان جهان اسلام دانست و تصریح کرد: برخی کشورها از همین وقفیات و بورسیه‌های علمی، بهره برده‌اند و ما هم اگر بخواهیم مسیر تعالی را طی کنیم حتما باید این تشویق‌ها و جوایز وجود داشته باشند.

بنیه وقف در اسلام قوی است. اولا حکم وقف در اسلام ارشادی است و تاسیسی نیست؛ یعنی قبل از اسلام هم مردم وقف می‌کردند و اسلام بر روی آن صحه گذاشته و مورد تایید قرار داده است. ائمه معصومین هم موقوفات داشته‌اند و آثار آن بعضا هنوز وجود دارد.

حوزه علمیه نجف با قدمت هزارساله خود اگر تا به امروز توانسته تولید داشته باشد چه از نظر تربیت بزرگان دینی و چه از نظر فکر و محتوا، همه این ها مدیون موقوفاتی است که برای این حوزه درنظر گرفته شده؛ نکته دوم در حال حاضر هم به عنوان مثال همین دانشگاه الازهر مصر با موقوفات صورت گرفته، دارد کارهای بزرگ اقتصادی انجام می دهد.

وی وقف در جایزه مصطفی(ص) را نشانه سلامت و ماندگاری بالای این جایزه عنوان کرد و تاکید کرد: دادن جایزه اصولا برای تحریک علمی بیشتر است و این تحریک افراد، خودش باعث تولید علم می‌شود و باعث بالا رفتن مرتبه علمی در جهان اسلام می‌شود و اینکه وقف پشتوانه اقتصادی این جایزه است، خود نشانگر سلامت و ماندگاری بالای آن خواهد شد.

1). شهابی؛ مقدمه ای بر فرهنگ وقف در اسلام، دانشگاه تهران 1349، ص 31، 32
(2). قبادیانی، ناصر خسرو، سفرنامه.
(3). ربع رشیدی؛ موقوفاتی در همدان، یزد، موصل، مراغه، شیراز، اصفهان و تبریز داشته است که تنها رقبات موقوفه یزد 565 فقره بوده است. (نقل از کتاب مقدمه ای بر فرهنگ وقف، تألیف دکتر شهابی)
(4). سازمان حج و اوقاف و امور خیریه؛ سنت نبوی وقف، سازمان حج و اوقاف، تهران، چاپ اول، 1364ش.