استان خراسان رضوی یکی از استان‌های شمال شرقی ایران و مرکز آن شهر مشهد است. مساحت این استان ۱۱۸٬۸۵۴ کیلومترمربع بوده که از این نظر، چهارمین استان بزرگ کشور است. در این مقاله به سراغ معرفی سوغات این استان رفته‌ایم.
استان خراسان رضوی علاوه بر اینک ه مهم‌ترین مقصد گردشگری مذهبی کشور و میزبان زائران زیادی از سراسر ایران و جهان است، در زمینه‌ی آثار تاریخی و جاذبه‌های طبیعی نیز بسیار غنی است. از این رو مقصد سفر بسیاری از ایرانیان و گردشگران خارجی است. در این مقاله با تعدادی از سوغات این استان آشنا می‌شویم.
انگشترسازی و فیروزه‌تراشی
انگشتر به دست کردن از زمان‌های قدیم بین مسلمانان رواج داشته است. به خصوص که امامان معصوم ما در احادیث و روایات، به پسندیده بودن این سنت و خواص سنگ‌های گوناگون اشاره کرده‌اند.
بسیاری از زائران امام رضا (ع) برای خود و نزدیکانشان این انگشترهای ارزشمند را به عنوان سوغات تهیه می‌کنند و این هنر اصیل و سنتی مورد استقبال مسافران قرار دارد. فن و هنر انگشترسازی در واقع، آمیخته‌ای از فنون و هنرهای متعدد از جمله طراحی سنتی، گوهرشناسی، میناکاری، فلزکاری، مرصع‌کاری و هنر ارزنده‌ی قلم‌زنی است.
بازار رضای مشهد، مرکز عمده‌ی ارائه‌ی انگشتر است. البته کارگاه‌های تولید انگشتر در سطح شهر مشهد بسیار گسترده هستند و تعداد آنها به ۲۰۰ کارگاه می‌رسد. پیش از این، انگشترسازها اطراف حرم مطهر در سرای شالچی، سرای ناصریه، سرای وزیر نظام، سرای ملائکه و سرای معاون‌الصنایع مستقر بودند.
خراسان رضوی مقام نخست هنر فیروزه‌تراشی کشور را دارد. در حدود ۳۰۰ کارگاه تراش فیروزه در خراسان رضوی فعال هستند. سالانه ۴۰ تن سنگ فیروزه در خراسان رضوی تولید می‌شود که ۱۵ تا ۲۰ درصد آن به صورت نگین تراش می‌خورد. هر سال ۶ هزارکیلوگرم فیروزه در کارگاه‌های تراش فیروزه‌ی مشهد و نیشابور تراش می‌خورد. فیروزه‌تراشی یکی از حرفه‌های قدیمی در استان خراسان است. تراش فیروزه به اشکال پیکانی و مسطح از جمله تراش‌هایی است که طرفداران زیادی دارد. فیروزه یکی از سوغاتی‌های مهم استان خراسان است و بازار مطلوبی نه تنها در استان، بلکه در سطح کشور دارد.
معدن سنگ فیروزه‌ی نیشابور در دامنه‌ی جنوبی کوه بینالود و ۵۳ کیلومتری شمال غربی شهر نیشابور قرار دارد.
محصولات چرمی
مشهد از گذشته‌های دور یکی از تولیدکنندگان بزرگ چرم در کشور بوده و هر ساله صادرات زیادی از انواع لباس، کیف و کفش چرم به اقصی نقاط دنیا داشته است . محصولات چرمی تولید شده در مشهد، کیفیت بالایی دارند و بسیاری از برندهای مشهور و معتبر چرم در مشهد قرار دارند.
فرش و گلیم و بافته‌های داری
قالی و قالیچه و انواع بافته‌های داری مثل گلیم و جاجیم از سوغات مشهور استان خراسان رضوی هستند. قالی‌بافی خراسان در طول حیات ۱۵۰۰ ساله‌ی خود در زمان سلطنت شاهرخ میرزا (از سلسله تیموریان) یکی از پررونق‌ترین ادوار تاریخی خود را گذرانده است. مشهد، مرکز استان خراسان يکی از کانون‌های قالی‌بافی ايران است.
گل‌های بزرگ شاه‌عباسی شبيه طرح‌های اصيل هراتی، طرح‌های افشان لچک و ترنج با حاشيه‌های کتيبه‌ای، انواع طرح‌های گل فرنگ، طرح لچک و ترنج سعدی از طرح‌های رایج در فرش مشهد هستند. رنگ‌های قرمز سير (قرمزدانه)، عنابی، کرم، انواع سبز، آبی و سرمه‌ای و قهوه‌ای از عمده رنگ‌های مورد استفاده در قالی‌های امروز مشهد است.
ظروف سنگی
دیگ‌ها و ظروف سنگی از قدیم‌الایام یکی از مهم‌ترین سوغاتی‌های مشهد بوده‌اند. در اصطلاح عامه‌ی مردم مشهد، به این ظروف سنگی «هرکاره» می‌گویند. از ویژگی‌های این نوع سنگ که نوعی سرپانتین است می‌توان به نرم و مقاوم بودن آن در برابر آتش اشاره کرد. همین ویژگی سبب می‌شود که به دلیل طبخ ملایم و آرام، غذای پخته شده در این ظروف، لذیذتر شود.
هرکاره‌تراشی به عنوان یک هنر سنتی و یک سوغات اصیل، هنوز هم جایگاه خود را در میان مسافران حفظ کرده است و گردشگران زیادی در سفر به استان خراسان رضوی به ویژه شهر مشهد، از این ظروف برای خود و نزدیکانشان تهیه می‌کنند.
سجاده، جانماز، مهر و تسبیح
از آن جایی که بیشتر مسافران این استان، زوار امام رضا (ع) هستند و مرکز این استان یعنی شهر مشهد یک شهر مذهبی است، در فروشگاه‌های اطراف حرم و به ویژه بازار رضا، انواع سجاده، جانماز، مهر و تسبیح به فروش می‌رسد. سجاده‌ها بیشتر از جنس ترمه و مخمل گلدوزی شده هستند. تسبیح‌ها نیز با جنس‌های مختلف و انواع گوناگون از جمله عقیق، شاه‌مقصود، دلربا، فیروزه، ام‌البنین و کهربا عرضه می‌شوند.
عطر
یکی از محصولاتی که در این استان به عنوان سوغات ارائه می‌شود، انواع عطر است. به خصوص در شهر مشهد و خیابان‌ها و بازارهای اطراف حرم، تعداد زیادی از مغازه‌های عطرفروشی را خواهید دید که انواع مختلف عطر با رایحه‌های گوناگون از جمله گل سنجد، کبری، گل مریم، گل نرگس، بهارنارنج، الهام‌بخش، زعفران، گل یخ، یاس سفید و... را به مسافران عرضه می‌کنند.
چاروق
چاروق، پاپوشی است که در گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفته و بیشتر قسمت‌های آن از چرم تهیه می‌شده است. چاروق از صنایع دستی خراسان به خصوص شهر قوچان و همچنین شهر زنجان است. البته چاروق قوچان با چاروق زنجان به کلی متفاوت است.
چاروق ظریف، فرم خاصی دارد و با مواد اولیه‌ی مخصوص و فقط برای راه رفتن روی قالی و اطاق‌های مفروش ساخته می‌شود که قبلا پشت‌بسته و بدون پاشنه بود. ولی چند سالی است که به صورت پاشنه‌دار ساخته می‌شود و فقط کف آن از چرم و رویه‌ی آن به رنگ‌های مختلف از نخ‌های ابریشمی و سیم گلابتون، بافته و تزئین می‌شود.
از دیگر سوغات این استان که در شهرهای مختلف آن می‌توانید در بازارهای محلی و فروشگاه‌ها تهیه کنید به این موارد می‌توان اشاره کرد: سبدهای حصیری و گیوه در بردسکن، پارچه‌ها و البسه‌ی نخی در تایباد، قالی، قالیچه، زیلو و گلیم در کاشمر، محصولات سفالی و نمدمالی در قوچان و...
