درجه نظامی یا درجه‌بندی نظامی، سامانه‌ای منظم برای تشخیص سلسله مراتب در نیروهای مسلح یا نهادهایی است که توسط نظام سازماندهی می‌شوند.آنچه امروز به عنوان افسر، افسر ارشد و فرماندهان نظامی با عناوین سردار، امیر، تیمسار، ژنرال و... نام برده می شود، مسئله تازه ای نیست. در زمان ایران باستان نیز درجات نظامی وجود داشته و اساس طبقه بندی های افراد در ارتش بوده است.
ارتش ایران باستان از چندین گروه‌بندی قابل کنترل تحت فرماندهی یک نفر تشکیل شده بود. این گروه‌بندی‌ها مبتنی بر سیستم شمارش دهدهی بود. برای مثال در ارتش هخامنشیان کوچکترین یگان از ۱۰ نفر سرباز تشکیل شده بود که به آن دَتَه‌بام می‌گفتند و فرمانده آن یک دته‌پَتیش که به تلفظ فارسی امروزی ده‌بد می‌شود بود. پس از آن یگان ۱۰۰ نفری بود که به آن سَتَه‌بام می‌گفتند و فرمانده آن یک سته‌پتیش صدبد بود. یک یگان ۱۰۰۰ نفره هزاره‌بام نام داشت که تحت فرماندهی یک هزاره‌پتیش هزاربد اداره می‌شد و یک یگان ۱۰،۰۰۰ نفری بَیوَربام نامیده می‌شد که فرمانده آن یک بیورپتیش بیوربد بود. یونانی‌ها به این گروه میریاس یا میریاد به معنی ده هزار یا بیشمار می‌گفتند. در سواره‌نظام نیز گروه اسابام وجود داشت که توسط یک اساپتیش فرماندهی می‌شد.
تاریخ‌نگاران موفق به کشف درجه‌های زیر در ارتش‌های اشکانی و ساسانی شده‌اند:
• فرمانده کل قوا: ایران‌اسپهبد که در زمان خسرو یکم برای هر چهار گوشه مرز کشور از یک اسپهبد جانشین استفاده می‌شد.
• فرمانده سواره‌نظام: اسپوارگان سالار اشکانی یا اسواران سالار ساسانی
• فرمانده کمانداران: تیربد
• فرمانده پیاده‌نظام: پایگان سالارپو
• فرمانده دژبانان: ارگبد
• فرمانده مرزبانان: مرزپاون اشکانی یا مرزبان ساسانی
• فرمانده مرزبانی آسیای مرکزی کنارنگ نام داشت.
منابع : دانشنامه آزاد ویکی پدیا - کتاب ایران باستان
