یزد کجاست؟
استان یزد در مرکز ایران میان عرض‌های جغرافیایی ۲۹ درجه و ۴۸ دقیقه تا ۳۳ درجه و ۳۰ دقیقه‌ی شمالی و طول جغرافیایی ۵۲ درجه و ۴۵ دقیقه تا ۵۶ درجه و ۳۰ دقیقه‌ی شرقی قرار گرفته است.
این استان از شمال و غرب با استان اصفهان، از شمال شرقی با استان خراسان رضوی، از شرق با استان خراسان جنوبی، از جنوب غربی استان فارس و از جنوب شرقی با استان کرمان همسایه است و به خاطر دور بودن از مرزهای کشور همواره از بحران‌ها و فشارهای فرهنگی و نژادی در امان بوده است.
استان یزد در حدود ۷۲۱۵۶ کیلومترمربع پهنه دارد که تقریبا ۴.۳۷% از پهنه‌ی ایران را دربر می‌گیرد.
این استان دارای ۱۰ شهرستان، ۱۴ شهر، ۱۴ بخش و ۳۸ روستا است.
نام شهرستانها
- ابرکوه - اردکان - بافق - تفت - خاتم - صدوق - طبس - مهریز - مِیبُد - یزد
نام شهرها
- احمدآباد - اشکذر - بهاباد - حمیدیا - خضرآباد - زارچ - شاهدیه - طبس - عشق‌آباد - مروست - مهردشت - ندوشن - نیر - هرات
نام روستاها
- اردکان: نصرت آباد - ارجنان بفروئیه - پاگنده - ترک آباد - عقدا - گاپله - میرزا حکیم - هفتادر - خرانق - رنجیره - رکن آباد
- بافق: بهاباد - قطروم
- تفت: نیر - سخوید - رودبزان - زین آباد - فراشاه - بورق - توران پشت - دره زرشک - ده شیر - مانیچ - شواز
- یزد: طرزجان - خورمیز بالا - دره - خورمیز پایین - خویدک - سریزد - فهرج - محمد آباد - مدوار - منشاد - مهرپادین - بغداد آباد - بندر آباد - غر آباد - میمونه - ابراهیم آباد - ندوشن
- مهریز: میرک آباد
منطقه یزد یکی از سرزمین‌های باستانی اقوام ایرانی و دارای میراث درخشانی از فرهنگ و تمدن کهن و ادوار مختلف تاریخی با قدمت ۳ هزار سال است.
برخی از مورخین، بنای اولیه شهر یزد را به زمان اسکندر مقدونی نسبت می‌دهند که وی زندانی ساخته و نام آن را چنین نهاده است و به اعتقاد عده‌ای دیگر از تاریخ نویسان در دوره ساسانیان به فرمان یزدگرد اول (۴۲۱-۳۳۹ م) در این محل شهری به نام «یزد گرد» بنا گردیده است.
نام یزد از همین عنوان گرفته شده است و به معنای مقدس، فرخنده و درخور آفرین است.
مورخین یونانی شهر کهن و باستانی را «ایساتیس» خوانده‌اند که احتمالاً بعد از ویرانی شهر کهن «کثه» پدید آمده است. پس از ظهور اسلام و گرایش مردم ایران به دین اسلام به یزد لقب «دارالعباده» داده شده است. این ناحیه همواره در دوره هخامنشیان از راه‌های معتبر مؤسسه‌های راهداری، مراکز پستی و چاپاری برخوردار بوده است.
راهداری در یزد قدیم چندان اهمیتی داشت که خاندان آل مظفر از منصب راهداری ناحیه میبد به پادشاهی رسیدند. در طی قرون متمادی آبادی‌های کوچک و بزرگ متعددی در این سرزمین پدید آمده و از میان رفته است. آنچه اینک سر افراز از میان ریگ‌های روان اعصار، مصون از رخدادهای مخرب تاریخی بر جامانده، یادگارهای گویا از سرنوشت تاریخی این سرزمین و نشانگر فرهنگ و تمدن پر بار است. گر چه قدمت آبادی نشینی و تمدن در این سرزمین از هزاره جلگه‌های یزد تکوین یافته است، منابع مکتوب پیدایش را به عهد پیشدادیان نسبت داده‌اند.
یزد اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان بعد از شهر ونیز ایتالیاست. استان یزد از سرزمین‌های کهن و تاریخی ایران زمین است.
ابن حوقل در کتاب «ایران فی صورة الارض» دربارهٔ یزد می‌نویسد: از مهمترین شهرهای ولایت اصطخر از سوی خراسان «کثه» است و آن حومه یزد و ابرقویه است... اما کثه که حومه یزد است شهری است در کنار بیابان و هوای آن خشک سالم است و مانند شهرهای کوهستانی فراخ نعمت است و روستایی دارد که محصولش ارزان است. بیشتر بناهای آن دراز شکل است و از گل ساخته شده است. در آن‌جا شهری است استوار که قلعه‌ای با دو دروازه آهنین دارد: یکی به نام ایزد (باب ایزد) و دیگری در مسجد (باب‌المسجد) که نزدیک مسجد جامع است. این جامع در ربض قرار دارد و آب‌های آن از قنات تأمین می‌شود.
جمعیت زبان و دین مردم یزد
بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ جمعیت شهرستان یزد در مجموع ۵۸۲٬۶۸۲ نفر است که این تعداد در ۱۶۸٬۵۲۸ خانوار زندگی می‌کنند که از این جمعیت ۲۹۷٬۵۴۶ مرد و ۲۸۵٬۱۳۶ نفر زن هستند. در این شهرستان ۴۸۴٬۱۶۷ نفر جمعیت شهری و ۴۲٬۰۰۹ نفر جمعیت روستایی اعلام شده‌است.
مردم یزد به زبان فارسی رایج با لهجه یزدی سخن می‌گویند و بسیاری از واژه‌ها و ترکیبات زیبای فارسی را در گویش خود حفظ کرده‌اند. در استان یزد برخی ویژگی‌های گویشی میان شهرستان‌های مختلف محسوس است. معتقدان به آیین زرتشتی در میان خود به زبان بهدینی (گَورونی یا دری زرتشتی) سخن می‌گویند پو به ویژه مراسم مذهبی خود را با این زبان انجام می‌دهند. گویش یزدی بخشی از فارسی دری (فارسی خالص و اولیهٔ ایرانیان) است.
مراسم مذهبی در یزد
اکثریت قریب به اتفاق مردم استان یزد پیرو دین اسلام و شیعه دوازده امامی هستند. به همین دلیل مجموعه مراسم تحت تأثیر رفتارها و کنش‌های فرهنگی اسلامی و ملی صورت می‌گیرد. مراسم عروسی، اعیاد ملی و مذهبی نظیر عید نوروز، عید فطر، عید غدیر خم، عید مبعث و سالروز تولد پیامبر اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) به ویژه نیمه شعبان به طرزی با شکوه و مفصل برگزار می‌شود.
مراسم مربوط به جشن‌ها و اعیاد زرتشتیان نیز از جذابیت خاصی برخوردار است. مراسم عروسی و همسرگزینی طی مراحلی صورت می‌گیرد. خواستگاری، وکیل پرسان، گواه گیران، عروس‌کشان و پاتختی از جمله این مراحل است.
جشن‌های ماهانه (برابر شدن نام روز با نام ماه مثلاً روز فروردین با ماه فروردین) جشن‌های مفصلی موسوم به گاهنبارها، نوروز جمشیدی و مراسم پنج روز پایان سال، روز تولد آشو زرتشت پیامبر ایران و باستان (روز خرداد از ماه فروردین مصادف با ششم فروردین) و جشن سده یا جشن بزرگداشت آتش اهورا مزدا منصوب به هوشنگ پادشاه پیشدادی در روز دهم بهمن ماه از مهمترین مراسم شادی هستند که از سوی زرتشتیان با شکوه خاصی برگزار می‌شود. مراسم عید پسح، یهودیان به مدت ۸ روز به مناسبت نجات قوم بنی اسرائیل توسط حضرت موسی (ع) در کنیسه «هاداش» یزد از طرف اقلیت بسیار کوچک یهودی برگزار می‌شود.
مراسم (نخل برداری) که از قدیم الایام در یزد مرسوم بوده است، جذابیت خاصی دارد.
نخل به عنوان تابوت امام حسین (ع) شناخته می‌شود. نخل، چوب بستی عظیم به شکل برگ درخت است که شباهتی به برگ خرما ندارد. نخل با پارچه سیاه سر تا پا سیاه پوش می‌شود و صدها شمشیر، قمه و خنجر برهنه با تزئینات خاصی مانند آئینه ها، میوه‌ها، پولک‌ها، منگله ها، دستمال‌های ابریشمی رنگی بر دو طرف بدنه نخل بسته می‌شود. در دهه اول محرم و یا در دهه آخر ماه صفر (دو ماه خاص عزاداری شیعیان) نخل توسط مردم عزادار مانند کشتی به حرکت در می‌آید و سه دور گرد میدان نخل می‌چرخد و آن‌گاه آرام آرام به درون آشیانه خود باز می‌گردد. همراه با چنین مراسمی، روضه خوانی، سینه زنی و عزاداری انجام می‌شود.
اقتصاد یزد
استان یزد از دیر باز منطقه‌ای صنعتی بوده و صنایع آن به دو صورت صنعتی و دستی رواج داشته است. فرش بافی، چاقوسازی، سبدبافی، سنگ تراشی، پارچه‌بافی، زیلو بافی، سرامیک، سفال سازی، کرباس بافی، طلا و نقره کاری از صنایع دستی یزد هستند.
این استان از نظر صنایع کارخانه‌ای اکنون دارای کارخانه‌های تولیدی بزرگ و کوچک است. علاوه بر کارگاه‌های کوچک نساجی و شیرینی سازی که شمار آنها بسیار است، ده‌ها واحد تولیدی دیگر وجود دارد که در رشته‌های گوناگون فعالیت می‌کنند. صنایع ماشینی ریسندگی و بافندگی از سال ۱۳۱۲ هجری شمسی، در استان یزد پدید آمد. اساس این دگرگونی وجود صدها کارگاه سنتی بافندگی و هزاران بافنده ماهر و هنرمند در این منطقه بوده که هم زمان با نخستین حرکت‌های صنعتی شدن ریسندگی و بافندگی در کشور، به مراکز تولیدی کارخانه‌ای روی آوردند. استان یزد با دارا بودن ۳۳۰ واحد تولیدی نساجی، نیمی از منسوجات کشور را تولید و عرضه می‌کند و ۷۰ درصد زمینه‌های اشتغال صنعتی استان یزد، به این صنایع تعلق دارد.
علاوه بر صنایع ماشینی و صنایع دستی؛ صنعت شیرینی‌سازی نیز در استان یزد از قدمتی دیرینه برخوردار است و محصولات آن صاحب شهرتی جهانی هستند که از مرزهای ایران فراتر رفته است. مهمترین شیرینی‌ها یزدی با نام‌های قطاب، پشمک و باقلوا شهرت دارند.
استان یزد در بخش کشاورزی به دلیل خشکی آب‌وهوا و میزان بارندگی کم در بین استان‌های ایران، کمترین اراضی کشاورزی را به خود اختصاص داده است. عمده محصولات کشاورزی یزد شامل خرما، پسته و گندم می‌شود.
ویژگی آب‌وهوای یزد
آب‌وهوای استان عمدتاً گرم و خشک و ميزان بارندگي بين ۵۰ الي ۳۵۰ میلی‌متر در سال است. نوسان درجه حرارت در زمستان و تابستان و حتی در شب و روز بسيار زياد است. حداکثر حرارت ۴۵ درجه سانتی‌گراد بالای صفر و حداقل ۲۰ درجه سانتی‌گراد زير صفر متغير است. ميانگين روزانه دما برای تمام سال بين ۹/۱۱ تا ۷/۲۰ درجه سانتی‌گراد متغير است. محدوده استان يزد جزئی از فلات مرکزی ايران است که کويرهای ايران نيز عمدتاً در اين فلات جای دارند. بخش بزرگی از مساحت محدوده استان را قسمت‌هایی از کويرهای مختلف پوشانده است.
پوشش گياهي استان يزد سطح مراتع استان ۶۵۱۸۰۰۰ هکتار برآورد گرديده که ۷۸۱۱۶۳ هکتار آن را مراتع خوب ۲۸۰۹۹۷۸ هکتار آن را مراتع متوسط و ۲۹۲۶۸۵۹ هکتار آن را مراتع ضعيف تشکيل می‌دهد.
به این ترتیب، آب‌وهوای استان یزد به علت قرار گرفتن در کمربند خشک جهانی، دارای زمستا‌ن‌های سرد و نسبتاً مرطوب و تابستان‌های گرم و طولانی و خشک است. در ایام تابستان، ییلاق‌های شیرکوه پناهگاه مردم گرمازده این استان است.
راه‌های دسترسی به یزد
- شهرستان يزد ـ مرکز استان ـ از مسير شرقى به شهرستان مشهد مرتبط می‌شود. براى رسيدن به مشهد می‌بايستى از شهرهاى طبس، بشرويه، فردوس، گناباد و تربت حيدريه عبور کرد.
- از مسير غربى با استان فارس در ارتباط است و براى رسيدن به شيراز می‌بايستى از شهرهاى تفت، ابرکوه، آباده گذر نمود.
- از مسير جنوبى با استان کرمان در ارتباط است و براى رسيدن به کرمان بايد از شهرهاى مهريز، انار، رفسنجان عبور کرد.
- از سمت شمال نيز با استان اصفهان در ارتباط است و براى رسيدن به اصفهان بايد از شهرهاى ميبد، اردکان و نائين عبور نمود.
- مرکز استان يزد از طريق راه‌آهن از يک طرف به شهرستانهاى بافق، زرند، کرمان، سيرجان و معادن سنگ آهن گل گهر و از طرف ديگر به شهرستانهاى اصفهان و قم و تهران متصل می‌شود.
راه‌آهن یزد
راه‌آهن استان به دليل قرار گرفتن در مسير قطبهاى مهم و عظيم تجارى يکى از فعالترين و با اهميتترين نواحى راه‌آهن کشور در زمينه حمل‌ونقل کالا به شمار مىرود و همواره در زمينه حمل‌ونقل بين ۱۳ ناحيه راه‌آهن کشور مقام اول را دارا بوده است.
علاوه بر راه‌آهن عظيم بافق ـ بندرعباس از مهمترين اقدامات انجام شده در طول سالهاى اخير اجراى پروژههاى خطوط فرعى راه‌آهن اردکان چادرملو (۱۹۸ کيلومتر) و کارخانه فولاد آلياژى (۱۵ کيلومتر) است.
همچنين خطوط جديد راه‌آهن ميبد ـ باد و راه‌آهن بافق ـ مشهد به طول ۹۷۷ کيلومتر در دست اجرا و خط آهن شيراز ـ يزد به طول تقريبى ۴۵۰ کيلومتر در دست مطالعه است.
فرودگاه یزد
همچنين استان يزد داراى يک فرودگاه در مرکز استان است که در سال ۱۳۴۶ مورد بهرهبردارى قرار گرفته و داراى امکانات نسبتا خوبى است و هم‌اکنون به عنوان فرودگاه بين المللى آماده خدمات رسانى است.
هزینه مسکن در یزد
اگرچه قیمت حداکثری فروش یک مترمربع زیربنای مسکونی در استان ۳ میلیون و ۶۹۶ هزار و ۹۰۰ تومان است اما به نظر می‌رسد قیمت ارزان زمین در نقاط حاشیه‌ای شهرهای این استان کویری موجب شده است که متوسط قیمت فروش هر مترمربع از زیربنای مسکونی در این استان در آخرین گزارش مرکز آمار از متوسط قیمت خرید و فروش مسکن در نیمه دوم سال۹۳ در استان‌های کشور ۴۵۰هزار و ۴۰۰ تومان اعلام شود؛ به این ترتیب یزد در میان استان‌های کشور میان ارزان‌ترین‌ها به لحاظ قیمت زمین و مسکن قرار بگیرد. به این ترتیب قیمت یک آپارتمان مسکونی ۵۰مترمربعی با متوسط قیمت ارائه شده در جداول مرکز آمار در استان یزد در نیمه دوم سال گذشته کمتر از ۲۳میلیون تومان بود که به این ترتیب رتبه یزد در بین ۳۱ استان کشور ۲۷خواهد بود. حداقل قیمت هر مترمربع زیربنای مسکونی در استان یزد بر‌اساس گزارش مرکز آمار ۱۶ هزار و ۷۰۰ تومان اعلام شده است. اما حداقل قیمت فروش یک مترمربع زیربنای مسکونی در شهر یزد ۲۵ هزار و ۱۰۰، حداکثر قیمت آن ۳ میلیون تومان و متوسط قیمت آن ۶۰۵ هزار و ۹۰۰ تومان است.
آمار ارائه شده از سوی مرکز آمار در خصوص قیمت خرید و فروش یک مترمربع زمین یا زمین ساختمان‌هـای مسـکونی کلنگـی نیز تایید کننده این موضوع است. در میان استان‌های کشور، بیشترین متوسط قیمت خرید و فروش یک مترمربع زمین یا زمین ساختمانهای مسکونی کلنگی معاملـه شـده ۳ میلیون و ۹۷۴ هزار و ۷۰۰ تومان در استان تهران و کمترین آن ۵۸ هزار و ۱۰۰ تومان در استان کهگیلویه و بویراحمد بوده است. همچنین کمترین میزان قیمت خرید و فروش یک مترمربع زمین یا زمین ساختمانهای مسکونی کلنگی، مربـوط بـه اسـتان یـزد بـا ۸۲۰۰ تومان و بیشترین میزان آن در استان تهران با ۲۴ میلیون و ۸۶۸ هزار و ۳۰۰ تومان به دست آمده است. حداکثر میزان قیمت خرید و فروش یک مترمربع زمین یا زمین ساختمان‌هـای مسـکونی کلنگـی در استان یزد، ۲ میلیون و ۵۶۸ هزار و ۴۰۰ تومان است که به این ترتیب قیمت متوسط زمین در استان ۱۹۷ هزار و ۷۰۰ تومان است.
دیدنی‌های یزد
- چشمه آب گرم مرتضی علی یزد
- آبشار دره گاهان تفت یزد
- قنات زارچ یزد
- ساباط های یزد
- حمام خان (گرمخانه نور)
- آب انبار شش بادگیر یزد
- خانه لاری ها
- دخمه زرتشتیان
- مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر)
- باغ دولت آباد یزد
- موزه آئینه و روشنایی یزد
- آتشکده بهرام یزد
- موزه آب یزد
- مسجد امیر چخماق یزد
- مسجد جامع کبیر یزد
- نارین قلعه میبد
- کاروانسرای شاه عباسی میبد
- برج کبوتر خانه میبد
- چاپارخانه میبد
- زیارتگاه چک چک ـ چکچکو
- خانه افضلی
- منارجنبان خرانق
- مجموعه سلطان بندر آباد صدوق
- آسیاب آبی اشکذر
- آب انبار هفت بادگیری عصر آباد
- غار نباتی یزد
- سرو ابرکوه
- خانه صولت ـ موزه مردم شناسی برکوه
- خانه آقازاده ابرکوه
